ТІЛІБІС ЧІТПЕЗІН, ЧОНЫБЫС ӰЗІЛБЕЗІН
27.12.2016
Хабарлар
Ағбанда ХакНИИЯЛИ-ның туразында хакас родтарының Улуғлар чӧбінің чыылии ирткен. Анда Улуғлар чӧбінің президиумы пу чылдағы сан пирістіг искіриин иткен.
Чыылығны асхан Улуғлар чӧбі президиумының кнезі Владислав Михайлович Торосов. Чоох тутхан Улуғлар чӧбінің кнес орынҷызы Пётр Иванович Воронин. Аның чооғынаң, пӱӱл иң улуғ тоғыс - ол хакас чонның 13-ӌі съездін иртірібіскені. Анда кӧп сурығлар ӱзӱрілген, ӧӧнінде иң ағырсымнығ - тіл сурии. Республика ӱлгӱлерінең чағын палғалыс тудып, Улуғлар чӧбінің кӧп пастағлары чуртасха кирілгеннер. Оларның пірсі Ағбан город хыриндағы Ирт тағда чир-суубыстың матырларына хумартхы мемориал турғысханы. Амды ол республика чуртағҷыларына паза аалҷыларына иң танығлығ орын полча.
Улуғлар чӧбінің кізілері прай хакас ӱлӱкӱннерінде ӧткін араласчалар. Республикаа тӱзімніг хозым иткен кізілерні «Чыл кізізі», «Чахсы киректер ӱчӱн» паза «Род поғдархазы» халых орденнерінең таныхтапча.
Андағох салымнығ тоғыс иділ парған - пӱӱл Ағбанда Улуғлар чӧбі тӧстелген. Аның устағҷызына Виктор Яковлевич Чепчигашев табылған. Амды городтағы Улуғлар чӧбі ӧткін тоғыс апарча.
Килер чылда республиканың Улуғлар чӧбі 13-ҷі съездте турғызылған пӧгіннерні толдырар тоғысты аннаң андар апарар. Ӱлгӱдегілернең ӧткін палғалыс тударға, хакас тілін хайраллап халар паза тилідер сурығларны пӧк турарға.
Пётр Иванович чооғын тоосханда, хакас тілінеңер сурығлар паза таластар пар сыхханнар. Ноға мында даа, саңай ла хакастар чыыл парғанда, пос тілінең чоохтаспинчабыс? Ноға хакас тілін, хазна тілінің пірсі полчатханда, школаларда кружок чіли ӱгренчелер? Ноға паба-іӌелер палалары школада хакас тілін ӱгренер ӱчӱн сурыныстығ пічік пазарға кирек полчалар, хаӌан орыс алай англия тіллеріне іди паспинчалар? Ноға пістің аға-ууӌалар пала-пархаларынаң орыстап чоохтазарға порастанчалар? Аннаң даа пасха сурығлар кӧдірілгеннер.
Чахсы киректердеңер чоохтар парғанох. Пістің республиканың ӱлгӱлері хакас тіліне ӱгредерінең хыйа турбинчалар. Орыс таа школаларда, алып алза, Харатас городты паза Орджоникидзе аймаан, хакас тілін ӱгреніп пастабысханнар. Кічіг хакас аалларында школалар пӱдірілче. Пии аймаанда 1-ғы классха килген пала хакас тілін пілчетсе, аның паба-іҷезіне 10 муң салковай сыйых пирчеткен одырлар. Че піске, хакастарға, пос тілін ахча ӱчӱн ӱгренерге уйадыстығ полбас па?
Андағ таластар соонда «Хабар» газетаның ӧӧн редакторы Радион Дмитриевич Сунчугашев хакас газетазына килчеткен чылға пазынардаңар чоох апар сыхханда, кӧбізі сым одырыбысхан. Радион Дмитриевич оларзар мындағ айланыс иткен: «Пу чыылығда род пастары, хазна ӱлгӱзіндегілер, устағҷылар, улуғлапчатхан кізілер пар. Пістің газетаа пазынар киректе хабас пирерге. Газетабыс, хакас тілін хайраллир паза тилідер сурығ хоостыра кӱннің сай айғазып, улуғ хозым итче. Олғаннарға «Хола пырғыҷах», «Ноға-ноғаҷах» страницалар пар. Аннаңар кем хакас тілін ундутпасха паза чахсы пілерге сағынча, ол кӱннің сай газетабысты хығырзын. Сағам газетабыстың тиражы 2 муңӌа ла, че хакастар саны 80 муң азыра саналча. Аннаңар пос тілін пілчеткен полған на сӧбіре пазынған полза, газетабыстың тиражы 7-10 муңҷа поларҷых».
Ӱр ниместе редакция тоғынӌылары Полтах аалда тоғазығ иртіргенде, Казагашевтер родының пазы Юлий Иннокентьевич позының родындағы кізілерні прайзын газетаа пазындырарға молҷағ пирген паза пасха даа род пастары андағ тоғыс апарзыннар тіп чӧп сығарған.
Анаң ӧӧн редактор газетаа ирткен чылда пазынарға полысхан кізілерге алғызын читірген. Іди идінҷек Андрей Серафимович Асочаков ХГУ-ның хакас тілін ӱгренчеткен студенттеріне «Хабар» газетаа пос ахчазына пазын пирген. Орджоникидзе аймаа пазының пастағы орынҷызы Юрий Карпович Чертыков, Ағбанзар килзе, кізілерге тарадарға редакцияда газеталар алып алча. Хакас филармониязындағы «Улгер» ансамбльның устағҷызы Вячеслав Николаевич Кученов ідӧк тоғызындағы хакастарны пос газетазына пазындырча.
Мындағ айланыс соонда чыылығ араласчыларының кӧбізі пу тоғысты апарарға молӌап салған. Аннаңар ізеніс пар - килер чылда пістің газетабыстың тиражы илееде хозыл парарына.
Автор :
Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде