ПАЙ, ХЫНЫҒ ПАЗА ОЛОХ ТУСТА ТӰЗІМНІГ
30.12.2016
Хабарлар
Чыл тоозылчатса, салтарлар иділче. Нименең танығлығ полды анымҷохтасчатхан 2016 чыл Хакасияа? Хайдағ полды аның халых-политика чуртазы? Хысхаҷахти кӧрібізелер.
Чыл пасталғанын Хакасия амыр удурлаан. Январьдағы танығлығ киректернің санында Хакас книга издательствозына 85 чыл толғанын таныхтирға кирек. Издательство 2 январьда 1931 чылда тӧстелген. Ідӧк январьда пісті Хакас национальнай гимназиябыс «Россияның 100 иң чахсы школазы» марығның чиңісчізі полыбысханынаң ӧріндірген. Угредіг учреждениезі «Россияның иң чахсы гимназиялары паза лицейлері» номинацияда алтын медальға паза дипломға турысхан.
2016 чыл танығлығ кӱннерге пай полған. Пӱӱл Хакасияның саблығ ученайы Степан Майнагашевке 130 час толарӌых, хоосчы Григорий Аткнинге - 110 час, историк, археолог Яков Сунчугашевке - 90 час. Ідӧк 2016 чыл пістің республикада саблығ писатель, ученай Николай Доможаковтың чылы тіп чарлалған, ағаа 100 час толарҷых. Оларның полғаны ла Хакасияа улуғ туза иткен.
Февральда Хакасиязар Россиянын, арачыланыс министрі Сергей Шойгу кил парған.
Ол Хакасия пазы Виктор Зиминнең хада Ағбандағы чааӌы городогындағы объекттер пӱдірии хайди парчатханын сыныхтаан, Ол тусха анда наа казарма, чааҷылар столовайы, культура-тынағ кіні, бассейнніг комплекс паза пустығ чабых площадка тимге сых парғаннар. Итсе, Сергей Кужугетович піссер удаа кил парчатханына пістің чуртағӌылар кӧнік тее парған поларлар.
Мартта, тізең, Хакасияның пазы Виктор Зимин «Хакасия» ГТРК-да цифровой кӧзідіге кірерін азыбысхан. Іди Хакасия пастағы регионнар санына кір парған, хайда телевидение эфирі цифровой оңдайнаң апарыл сыххан.
22 мартта хакас чоны Чыл пазын удурлаан. Итсе, республиканың ӧӧн городында хакас ӱлӱкӱні ноға-да, тынағ кӱніне чылдырылып, 26 мартта иртірілген. Ноға іди? Наа чыл удурлирын 31 декабрьдаң 5 январьға чылдырыбызарға чарир ба? Прайзы «чох» тиир, че Чыл пазы ӱлӱкӱнні чылдырбас ӱчӱн тынағ кӱн ит салза, килістіре поларҷых.
Апрель ай хакас чонның XIII съезді ирткенінең танығлығ полған. Съездте кӧдірілген сурығларның аразында ин, ағырсымнығ сурығ олох ла полған - хакас тілін хайраллап халары. Мында таныхтирға кирек, республика ӱлгӱлері халғанӌы чылларда пу сидіксіністі пӧгерінӌе кӧп тоғыс апар сыхханнар. Анзы ӱгредіг киреенде чахсы кӧрінче. Прай даа школаларда хакас тілі уроктары апарыл сыххан. Республика правительствозының ӧнетін комиссиязы, хайзынаң Хакасия пазының орынҷызы Владимир Крафт устапча, хакас тілін хайраллир сурығӌа тӧреміл тоғыс апарча.
Че хайди тидірлер, прай ниме постаң. Піс позыбыс кӱстенмезебіс, палаларыбысты тӧреен тілібіске ӱгретпезебіс, кирек орнынаң тибіребес.
Майда Хакасия Чиңіс кӱнін турыстыра таныхтаан. Республиканың ӧӧн городында иртчеткен ӱлӱкӱн чылдаң чылға чахсы иртірілчеткенін таныхтирға кирек. Пайрамнығ парад сіліг ирткен, «Ӧлімі чох полк» чӧрімде кӧп кізі араласхан. Хомзындырча пір ле ниме - чылдаң чылға пістің ветераннарыбыс саны хызырылып одырчатханы. Че хайди идерзің, чуртас андағ...
Чайғының пастағы айында Хакасияның пазы Виктор Зимин Минсктегі улуғ форумда араласхан. Форумда Хакасия паза Беларусь аразында пірге тоғынардаңар чӧптезіг иділген. Виктор Зимин пу чӧптезіг Хакасияа аал хонии техниказын нааҷылир паза тыхтир саринаң улуғ тузалығ полчатханын таныхтаан. Анзы пістің республикадағы аал хонии техниказының 64 проценті Беларусьта сығарылғанынаң палғалыстығ.
Чайғы пасталарынаң кічіг аалларны хайраллаӌаң паза тилітчең программаҷа тоғыс хати айнып сыххан. Хакасия пазының чахиинҷа программа пазағы ӱс чылға узарадылған нооза. Министерство-ведомстволар тоғынҷылары, холына алған аалыӌахтарзар чол тудып, андағы чуртағҷыларға хабазарын узаратханнар.
Июльда Хакасия «Сибер Ил» чоннар аразындағы форумны алтынҷы хати иртірген. Пӱӱл улуғ аалӌылар санында Россияның культура министрi Владимир Мединский, Россия президентінің советнигі Владимир Толстой, Татарстанның президенті Рустам Минниханов полғаннар. Ідӧк Россияның саблығ актеры, кинорежиссеры Михаил Пореченков кил парған. Ол форумның кино секциязының тоғызында араласхан, ағаа хоза Тун пайрамда кӱрезерге маңнанған.
Уғаа танығлығ полған форум тузында Хакасияның музей-культура кіні азылғаны. Пу улуғ пӱдіріг ікінӌілес чох Хакасияның поғдархазы полыбысхан. Тун пайрам даа, турыстығ иртіп, килген аалӌыларны морсындырған. «Хайдағ туза пу форумнаң?» - піреезі сурығ пирер. Минің кӧрізімнең, аның иң ӧӧн тузазы Хакасияны сабландырчатханында, пасхазын пістің чирнең, чоннаң, кибірлерібіснең, тархыныбыснаң паза культурабыснаң таныстырчатханында.
Августта Хакасия «Этнова» чииттернің фестивальын иртірген. Чоннар аразындағы фестиваль пӱӱл алтынҷы хати ирткен. Аның тоғызында Германиядаң, Казахстаннаң, Кыргызстаннаң, Тувадаң, Санкт-Петербургтаң, Москвадаң килген чииттер араласханнар. Че кӧбізі Хакасияның чииттері полған. Аймах проекттер тимнеп, марығларда аралазып, чииттерні піріктірчеткен фестиваль иң хынғаннарның пірсі пол парған тізе, саба полбас.
Пуох айда Хакасиязар Россия президентінің СФО-дағы полномочиеліг кізізі Сергей Меняйло кил парған. Ол Виктор Зиминнең хада перинатальнай кіннің пӱдіриин кӧріп алған, наа музей-культура кінінде пол килген паза чоннаң тоғасхан.
Кӱскӱнің пастағы айы Хазна Думазынзар табығлар ирткенінең танығлығ полған. 18 сентябрьда Хакасияның чуртағҷылары Хазна Думазынзар депутаттарны 35 № Хакас табығ округынӌа паза партияларның федеральнай списогынҷа тапханнар. Ӱн пирістің салтарларынҷа Хазна Думазында тоғынған кандидат Надежда Максимова хати табылған. Партиялар списогынӌа «Единая Россия» партия иң кӧп ӱн чыып алған - 38,06 %.
Сентябрь ідӧк Ағбан пилтірі аймааның Весенний аалдағы школада Совет Союзының Матыры Михаил Доможаковха хумартхы чарды хызылғанынаң танығлығ полған.
Хакасияда 2016 чыл ідӧк Иван Штыгашевтің чылы тіп чарлалған. Ӱгретчі, тілбесчі паза абыс полған Иван Штыгашевке пӱӱл 155 час толарӌых. Республикада аның чылына чарыдылған аймах мероприятиелер ирткен. Оларның иң улуғларының пірсі октябрьда Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназияда ирткен. Ағаа чарыдылған «Сойан-Алтай паза хонӌых чирлернің чоны паза культуразы» конференция кӧп чонны чыған. Конференцияда Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, Хазна Думазының депутады Надежда Максимова, алтай чонның писательі Бронтой Бедюров араласханнар.
Чылның халғанӌы айы Хакасияның пазы Виктор Зимин республиканың халых чонынзар Айланыснаң чоох тутханынаң танығлығ полған. Регион устағӌызы, пӱӱлгі чылның тоғыс салтарларын идіп, килер 2017 чылға пӧгіннер турғызып, Хакасияның тиліҷең кӱзі ам даа парын таныхтаан. Регионның тиліҷең оңдайларын ол иң пастап промышленностьта, аал хониинда паза туризмде кӧрче.
Паза декабрьдох Хакасияда метеорит тӱс парған. 6 декабрьда Саяногорск хыринда, тигірні прай чарыдып, тӱскен метеорит кізілерні ӱрӱктірген. Хакасияда «чылтыс» тӱскені, улам Наа чыл алнында, піске прайзына часка ағыларына ізенербіс.
Мындағ полған піснең анымӌохтасчатхан 2016 чыл. Экономика сидіксіністері пар полза даа, Хакасияның халых-политика чуртазы аймах нимелерге пай, хынығ паза олох туста тӱзімніг парған. Килер чыл піске ырыстығ поларына ізенербіс.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы