КАРКЕЙ НОҒА «ЫЛҒААН»
24.01.2017
Хабарлар
Ирткен чылларзар харахсынчатсам, хада тоғынған арғыстарымның чарых омалары ӧӧн постарынаң алнымда турғлапчатхан осхастар. Олар пістің редакцияны ла нимес, тӧреен-ӧскен чирібісті тиксі махтаға сығарҷаңнар. Тирең сағыстығ, хоос сӧстіг хынығ хабарларын хығырығҷылар чидікпин сағыҷаңнар, махтаҷаңнар, олар кӧдірчеткен сурығлар хоостыра постарының сағыстарынаң ӱлесчеңнер.
Андағларның санына ікінҷілес чох Николай (Каркей) Трофимович Нербышевті кир саларға чарир.
1970 - 1980 чылларда «Ленин чолында» уғаа кӱстіг хабарӌылар тоғынғаннар. Пістің саблығ писательлерібіс тее прайзының хайиинда полӌаңнар. Михаил Чебодаев, пай пілістіг чайаачы ус, уғаа чахсы тілбесчі тіп саналӌаң. Александр Черпаков, хоос литературадағы сол ады Митхас Туран, хабарӌы тоғызында ӧӧн хайығны ибіркіні, чир-чайаанны хайраллирына айландырӌаң. Моисей Баинов чоныбыстың кибір-чозахтарынаңар, кӧг тиріглерінеңер, ырӌы-тахпахчылардаңар пазарға хынӌаң.
Каркей Нербышев, тізең, олғаннарзар тартылӌаң. «Ленин чолында» саблығ писательібіс «Тас оолах» пулуңас апарӌаң, аны хынығ паза тузалығ тимнирге кӱстенӌең. Соонаң ол аны «Хола пырғыӌах» газетаа айландырып алған, олғаннарның хынығ чуртазын прай саринаң чарыт пирерге харасчаң. Ол сылтағнаң ӱгренӌілернің иң чағын паза ізестіг нанӌызы полыбысхан. Ағаа тың хынӌаңнар паза киртінӌеңнер.
Пістің редакцияда, тізең, аннаң артых ачых-чарых кӧңніліг кізі чох полған, неке. Каркей Нербышевнең тоғазып, хынығ чоох-чаахнаң одырып аларға, паарлары кӧскенӌе хатхырызарға кізілер ӧнетін чыылысчаңнар. Андағ туста піске, чиит хабарӌыларға, кічіг ӱлӱкӱн-ойын пасталыбысханға тӧӧй пілдірӌең. Ученайлар, ӱгретчілер, ӱлгӱдегілер, аннаң тоғассалар, саңай ойда парғанӌа хатхырысчатханнарын кӧрерге дее чапсых, олох арада кӧмес пасхаӌыл арах пілдірӌең.
Анзын ноға чазырӌаң, Каркей позынаңар аймах-пасха хынығ, кӱлкістіг тылаастар чоохтирға хынӌаң, турбинаң пірее ниме сағын таап алӌаң. Ол табырах сағыстығ полчатханын прайзы пілӌең, чуртаста полған пірее хынығ киректі хайди чарыт пирердеңер сурынчатхан кізілер дее табылӌаңнар. Андағ туста Каркей Нербышевті саблығ Ходжа Насреддиннең
тиңнирге чарир полған: полбаан даа нимені ам на полған чіли саңай киртіндіре чоохтаӌаң. Аннаңар даа полбас па, чоныбыс аразында Каркейдеңер аймах-пасха хынығ чоохтар кӧп тараан тиирге чарир.
Ӧӧн тоғызыбыстаң пасха, піске пірее хати Хакасияның халых-чарыдығлығ чуртазында аралазарға, ӧӧркі пастыхтарның чахығларын толдырарға килісчең. Ол сылтағнаң аймах чорыхтарға сыхчаңмыс, аал чуртағӌыларынаң тоғазығлар иртірӌеңміс. Уламох Коммунисттер партиязының теестегі съездтері соонда, аның чарадығларын хығырығӌыларыбысха читіріп, иң ыраххы аалларға даа чидерге, тоғазығлар иртірерге килісчең.
Андағ туста Каркейнің хаңалӌос чоохтығ, табырах сағыстығ полчатханы маңат полысчаң. Іди пірсінде пістің хабарӌыларны партия іскідең тоғыр алған чарадығ хоостыра тоғазығлар иртірерге ысхан. Пір машинаа толдыра кізі одыртып алып, аалларда артысхлап салчатханнар. Орындағы аал чӧбінің устағӌылары тоғазығ полардаңар искіріглерні, азынадох тимнеглеп, чон хайынысчатхан орыннарда ілглеп салӌаңнар.
Чоохха киліскенде, таныхтирға кирек, Коммунисттер партиязының ӱлгӱзі тузында хабарӌылар улуғ пастыхтарға саналӌаңнар, хайда даа ползабыс, прайзының хайиин тартчаңмыс. Кізілер, орындағы ӱлгӱдең полызығ сағып полбин, халғанӌы ізеніснең редакциязар айланӌаңнар. Мында, тізең, хайдағ даа устағӌыларға сыдан салчатхан «Сызыро апсах» алай «Тырбос иней» ӧткін хайыныбысчаңнар. Оңдай табылғанда, кӧмес тее полза, махтаныбызарға чарир - иртіре хылынчатхан пастығастар «Сызыро апсахха» алай «Тырбос инейге» хаптырған соонда тоғыстаң даа суурдырӌаңнар. Мына хайдағ илбек кӱс полӌаң піс тузаланчатхан сӧсте.
Амды Каркей ноға «ылғааннаңар». Ыраххы аалларның пірее-пірее чуртағӌылары саблығ писательні ала харахнаң кӧрбеен дее ползалар, азыр хулахнаң ис халӌаңнар. Аннаңар даа Каркейнең тоғазарға, аны кӧріп, истіп аларға чыылысхан чон аалдағы клубха сыыспинчатхан тиирге чарир полған. Прайзы даа чахсы пілче, хыйғазынаң тиксі сабланчатхан чайаачы ус хомай чоохтанмас.
Сынап таа, ол аал чуртағӌыларының ізенізіне турыстыра тудынған. Чон алнында чоохтанарға тазых парған хормачы кізі алтон сӧзін айыт тур, иліг сӧзін искір тур. Аал хонии тоғынӌылары, аны истіп, писательнің сағыс-кӧрізінең чаразып, пастарын на икіпчелер. Каркей Нербышевке, тізең, позының алнында турчатхан нандырығлығ чахығны - іскідең тоғыр кӱрезігні - тыыдардаңар чоохтазығны толдырарға киректелче. Орындағы партийнай организацияның хачызы полардаң, сала улуғ арах таа пастыхтар чон аразында одырғлапчатханын чайаачы ус пілче. Аннаңар килістіре чоохтанарға кирек.
Чорыхха сығар алнында, піске, хабарӌыларға, чоннаң тоғасчатхан туста киртістіг кӧзідімнер искірер саннар-танығлар пирӌеңнер. Анда нинӌе кізі изірік туста сайбағ иткеннеңер, тоғысха сыхпааннаңар паза даа пасха нимелердеңер чоохталӌаң. Пилен кӧзідімнернең хайди тузаланмас. Ол даа сылтағнаң саблығ писатель паза хабарӌы тоғазығ тузында аймах саннар-танығларнаң килістіре тузалан турған. Че аның ӧӧн хайии іскі кізі хазиина хайди хомай теелчеткеніне айландырылған. Палалар хайдағ ирее-чобағда ӧсчеткенін, чуртаста чахсы ниме кӧрбинчеткенін чоохтап, аал чуртағӌыларының харах частарын сала ла сығарбинчатхан. Хоос сӧс ээзі нооза.
- Чонны алаахтырып одырчазың!.. Мин дее, ирім дее араға ісчебіс! Палаларыбыс чи хайдағ хыйғаа! Тун оолғым, институт тоозып, Ағбандағы заводта цех пастығы полча. Пілдің ме?! - Каркей Нербышевтің хыринда ай-пораан кӧрімніг ипчі тур тастабысты.
Аалдағы чон саңай ах-тик. Хайдағ уйат! Кем хығырған пу ипчіні пеер? Кирек полза, арғамӌынаң даа палғап, клубсар сӧӧртеп полбассың. Амды позы чиде салтыр. Аннаңар орындағы пастыхтар сценазар іділізе тӱскеннер. Че Каркей оларны тохтатхан. Позы, іс салған ипчізер айланып, аның иңніне чаба чадыбызып, саңай сӱӱледе «ылғабысхан».
- Аалӌы кізі, хайди полыбыстың? - хахап парды ол ипчі, писательні позынаң хыйа ідерге харасчатхан туста.
- Палаңа... оолғыңа айап-чам!.. Сірер араға іспеен ползаңар, завод пастығы поларӌых... чох, Москвада, министерствода одырарӌых... Хайдағ хыйал!.. Хайдағ ачырғас! - харах частарын чысхлапчатхан полыбысты Каркей.
Арачын асты артых амзап салған ипчі, уйатханына, клубтаң сығара пырли ла халған. Чон, писательні махтап, хол сапхан.
Автор :
Анатолий СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы