КӰҶӰРЛЕРГЕ АЛААХТЫРПАҢАР
21.03.2017
Хабарлар
Хакасияның Правительство туразында улуғ чыылығ ирткен. Анда Правительствоның, Ӧӧркі Чӧптің, МВД-ның, прокуратураның, аймах халых пірігістерінің кізілері араласханнар. Чыылығның ӱзӱриине «Улуғ тӧлні кӱҷӱрлердең арачылиры» сурығ сығарылған. Аның тоғызын республиканың Ӧӧркі Чӧп кнезінің пастағы орынҷызы Юрий Шпигальских апарған.
Хайди Юрий Александрович таныхтаан, мындағ чыылығны Хакасияда иртірібізерге федеральнай синнең чӧп пирілген. Ӱзӱріге сығарылған сурығ амғы туста уғаа ағырсымнығ. Кӱҷӱрлернің «хахпанына» ӧӧнінде улуғлар кір парчалар. Хайығ чох, чалғыс чуртапчатхан улуғ частығ кізілерні алаахтырып аларға оой. Ӱзӱрігде аралазарға прайзына оңдай пирілче, аннаңар чыылығны «тегілек стол» оңдайынаң иртірібізерге кирек. Чоох тутчатхан кізілерге ӱзӱрчеткен сурығларны хайди пӧгер чӧптернең сығарға киректелче. Чыылығның пӧгіні - прай материалларны чыып, оларны чахсы кӧріп, улуғ тӧлге кӱҷӱрлернің «хахпанына» кірбес, алаахтыртпас искіріглер тимнеп салары. Кирек полза, Россияның паза Хакасияның законодательствозына кӱҷӱрлерні хатығлир алызығлар кирер чӧпнең сығарға.
Ӧӧркі Чӧп президиумының чахиинҷа телевидение чыылығ араласчыларына кӧзідім оңдайынаң кӱҷӱрлер хайдағ схемаларнаң тузаланчатханнаңар аймах сюжеттер тимнеп салтыр. Аны залдағы телеэкранда кӧзіткеннер. Кӧзідімге мындағ сюжеттер сығарылған:
- частан парған ипчее телефонҷа сығдыратчалар: «Кізӧңер автомобильнең кізіні пасхладыбысхан. Амды аны уголовнай нандырыға тартпас ӱчӱн, істезігҷее 250 муң салковай пирібізерге кирек Такси килер, ағаа ахчаны пирібізерзер...» Ӱрӱк парған ипчі прай ахчазын пирібісче;
- кӱҷӱрлер, имҷі полып, 78 частығ инейнің хазиин сыныхтирға телефонҷа сурынчалар. Сыныхтаға аның сазын на, хырығып, конвертнең ызыбызарға кирек. Анаң хорғыстығ диагноз искірчелер: «Миисте - рак, че аны 200 муң салковайға имнебізерге чарир». Иней чыған ахчазын ызыбысча, ағаа телефонҷа паза пірдеезі нандырбинча;
- Сірер аарлығ автомобиль утып алғазар тіп искірчелер. Аны холға кирер ӱчӱн, пірее товар аларына ахча ызыбызарға кирек. Ахча ызылча, че товар даа, автомобиль дее чоғыл;
- Харатаста ирен, инейзер киліп, чарытхы ӱзӱрлеҷең наа технологиялығ прибор турғыс пирерге молҷапча. Ол 70 муң салковайға ла турча. Ахчаны алып, ирен приборға парыбысча, паза айланминча;
- магазинде ирен садығҷыдаң оох чаҷыннығ 25 муң салковайны килкімге алыстыр пирерге сурынча. Алыстырған соонда садығҷының холында ахчаның чарымы ла халча. Мында кӱҷӱр «сындырҷаң» оңдайнаң тузаланча;
- цыган ипчі сыбырағҷы полча. Иренні ол 100 муң салковайға алаахтырып алған. Ортымах частығ ирен хайди алаахтыртып салғанына позы даа таңнапча;
- улуғ частығ ирен банксар 2500долларны салковайларға орназарға килген. Пастыр килген чиит оол аны кӧдіре проценттерҷе пасха банкта орнастырып аларға чӧптепче. Тасхар оларзар пасха кӱҷӱр чӱгӱр киліп, «сірер мин тӱзір салған ахчалығ хапчығымны алып алғазар» тіп найнапча. Мында олар, удур-тӧдір сасхлазып, ніндісчелер, ол санда долларлығ иренні ідӧк ніндібісчелер. Аның соонда ирен ахча чох халча.
Хайди чыылығ араласчылары таныхтапчалар, кӱҷӱрлерге алаахтыртхан кӧп кізі право хайраллаҷаң органнарзар айланарға чалтанча, уйатча. Кӱҷӱрлер кізілерні алаахтырҷаң саны чох оңдайлар сағын таапчалар. Удаа олар мобильнай телефоннаң, Интернетнең тузаланчалар. Кӧп андағ искіріглер килчелер Новосибирск, Самара, Москва областьтарынаң, Санкт-Петербургтаң. Кӱҷӱрлернің хылынызына тоғырланарға, чуртағҷыларнаң чыылығлар иртірерге, оларға кӱҷӱрлес оңдайларынаңар искірерге киректелче.
Хакасияның социальнай арачыланыс министрі Наталья Карамашеваның чооғынаң, пірее кӱҷӱрлер, социальнай тоғынҷылар полып, квартираларҷа чӧрчелер. Че пілерге кирек, социальнай тоғынҷылар сурыныс чох хаҷан даа квартираларҷа чӧрбинчелер, пір дее ниме сатпинчалар, оларның удостоверениелері пар. Улуғларзар таныс нимес кізі килзе, сах андох участковайға сығдырадарбын тиирге кирек. Кӱҷӱр полза, ол табырах тизібізер.
Кӱҷӱрлер кізінің иң ағырсымнығ сурығларынаң тузаланчатханнаңар чоохтапча республика прокуратуразының пӧлік пастығы Екатерина Абрамова. Олар, улуғларның киртінізіне кіріп алып, квартираларын даа холға киріп алчалар, телефонҷа кӧп кӱҷӱрлестер иділче, имнег приборларын сатчатхан полып, олаңай ниик паалығ приборлар пирібісчелер.
Республиканың Ветераннар чӧбі кнезінің пастағы орынҷызы Юрий Седых пенсия чыындызына 75 миллион салковай салған кізілер алаахтыртханнаңар чоохтаан. Аның чооғынаң, банкоматтарда ахча алчатса, хайдағ пин-код пасчатханын хости турчатхан кізілер
кӧрчелер. Банкоматты алынҷа комнатада турғызарға кирек. Аймах сыбырағҷылар газеталарда, баннерлерде дее реклама пирчелер. Оларны сыныхтабызарға кирек, налог тӧлебин, ахча алчалар нооза. Капитальнай тыхтағ ахчазынҷа кӧп кізі айланча. Льготалығ кізілерге ноға ахчаны прай тӧлирге кирек, анаң аны айландырчалар. 70 час ас парған кізілерге тибіреділбинчеткен ис-пайнаң садығ киректерін социальнай тоғынҷы чох апарарға чаратпасха чӧп пирерге кирек. Кӧп кізі алаахтырт салча.
Халыхтар палатазының кізізі Алексей Котельников кӱҷӱрлер оңдайларынаң тоғыр профилактика тоғызын СМИ-ларда кӧп апарарға паза ол сайбағларны Уголовнай кодексте чазы читкелектердең тоғыр иділчеткен сайбағларға тиңнестір саларға чӧпнең сыххан.
Пенсия чыындызының Хакасиядағы пӧлиинің устағҷызы Виктор Филонов ӧӧнінде іҷе капиталынаң хайдағ кӱҷӱрлестер иділчеткеннеңер искірген. Аның чооғынаң, іҷе капиталын ахчаа табырах айландыр пирердеңер чарлағлар толдыра сыхча. Пірее кооперативтер, оох финанс организациялары постарының парыстарынҷа банктарға тиңнел парғаннар. Олар, іҷе капиталын ахчаа айландырған ӱчӱн, ол ахчаның чарымын постарына алып алчалар. Іҷе капиталының ахчазына кӱҷӱрлер пірее аалда чуртирға чарабинчатхан тураҷахты алчатхан полчалар. Хонҷых аймахтарда андағ тураҷах чуртирға чарабинчатханнаңар искіріг пирчеткен ползалар, Ағбандағы паза Харатастағы ӱлгӱлер Пенсия чыындызына андағ искіріглер пирбинчелер.
Ідӧк іҷе капиталынаң пирілчеткен 20-30 муң салковайны табырах ал полбассар тіп, оох финанс организациялары, ол ахчаны табырах улуғ проценттерҷе пиріп, чонны тонапчалар.
Чыылығның тоғызын тоозып, Юрий Шпигальских аның тузазынаңар паза салтарларынаңар искірген. Аның чооғынаң, «тегілек стол» тӱзімніг, тузалығ ирткен, пирілген прай чӧптер санға алылған. Олар МВД-зар, прокуратуразар ызылар. Улуғларға полысчаң памяткалар тимнелер. Кӱҷӱрлестердең тоғыр тудынҷаң социальнай рекламалар СМИ-ларда пирілер. Халых пірігістеріне, чуртағҷыларнаң тоғазып, чыылығлар иртіріп, кӱҷӱрлестердең тоғыр тудынар оңдайларны чарыдарға кирек полар.
Автор :
Николай СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде