АСХЫС АЙМААН ААЛ ХОНИИ ТИЛІДЕР
14.04.2017
Хабарлар
ХАКАСИЯНЫҢ ПАЗЫ ВИКТОР ЗИМИН, АСХЫС АЙМААНЗАР ТОҒЫС ЧОРЫҒЫНАҢ ЧӦРІП, СУҒ ТАЗАРЫНА ТИМНЕНІСТІ СЫНЫХТААН. 2014 ЧЫЛДА АҒБАН СУҒНЫҢ ТАСХАНЫ УНДУДЫЛБААН, АННАҢАР, ПӰӰЛ ТАҒЛАРДА ХАР КӦП ПОЛБАЗА ДАА, ӰЛГӰДЕГІЛЕР СУҒНЫ УДУРЛИРҒА ПРАЙ КӰСТЕРІН САЛЧАЛАР. АСХЫС ААЛНЫ АРАЧЫЛАПЧАТХАН ДАМБА ПРАЙ САРИНАҢ ПИКТЕЛГЕН. РЕСПУБЛИКА ПАЗЫ ВИКТОР ЗИМИН ПАЗА АСХЫС АЙМАА ПАЗЫ АБРЕК ЧЕЛТЫГМАШЕВ ПАСХА УСТАҒҶЫЛАРНАҢ ХАДА ПАСТАП КАЛИНИНДЕГІ ДАМБАНЫҢ ПИКТЕЛГЕНІН КӦРГЕННЕР, АНАҢ - ПӰКТІГ ААЛДАҒЫ ДАМБАНЫ.
ІКІЗІ ДЕЕ ЧАХСЫ КӦДІРІЛТІР. ХАКАСИЯНЫҢ ЧИР-ЧАЙААН ИС-ПАЙЫ ПАЗА ЭКОЛОГИЯ МИНИСТРІ АЛЕКСЕЙ СИОРПАСТЫҢ ИСКІРИИНЕҢ, ДАМБАЛАРНЫ ПИКТИРІНДЕ КИЛКІМ ХАЙАЛАР ТУЗАЛАНЫЛҒАН. ОЛАР СУҒА АРАЧЫЛАҒ ПӰДІРИИН ЧУУРҒА ПИРБИНЧЕЛЕР. ПӰКТІГДЕГІ ДАМБАНЫ ПИКТИРІНҶЕ ТОҒЫСТАР ІКІ ЧЫЛ ПАРТЫР.
ПӰӰЛ ХАКАСИЯДА ДАМБАЛАРНЫ ТЫХТИРЫНА РЕСПУБЛИКА БЮДЖЕДІНЕҢ 150 МИЛЛИОНҒА ЧАҒЫН САЛКОВАЙ ПИРІЛГЕН, ФЕДЕРАЛЬНАЙ БЮДЖЕТТЕҢ - 35 МИЛЛИОН АЗЫРА САЛКОВАЙ.
Ідӧк 12 апрельде Асхыста аймахтың устағ-пастаа туразында Хакасия пазы Виктор Зиминнің устаанаң Тиліс чӧбінің чыылии ирткен. Республиканың Тиліс чӧбінің чыылиин, город-аймахтарзар чӧріп, иртірердеңер чарадығ ирткен чылда алылған. Пастағы чыылығ Абаза городта ирткен, амды - Асхыста. Чыылыға республика правительство кізілері, город-аймахтар пастары паза Асхыс аймаандағы муниципальнай пӱдістер пастары чыылысханнар. Президиумда одырғаннар Хакасияның пазы Виктор Зимин, аның орынҷылары Лариса Карамчакова, Валерий Марков, Николай Попов, Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінің ректоры Татьяна Краснова паза Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев. Хакасияның Тиліс чӧбінің президиумының ӱзӱриине алты сурығ сығарылған.
Хакасия пазы Виктор Зимин чыылығны пір минута сым турарынаң пастирға сӧлеен. Ікі чыл мының алнында, 2015 чылда, 12 апрельде ӧрттерде кізі чуртастары ӱзілген. Оларны хумартхылап, залдағы чон пір минута сым турған.
- Пӱӱн піс Асхыс аймааның тиліс оңдайларын ӱзӱрербіс, - айланған республика пазы чыылығ араласчыларынзар. -Тиліс чӧбін, город-аймахтарҷа чӧріп, иртірерге чаратханы уғаа килістіре чарадығ сағынчам. Анзын Абазада ирткен чыылығ кӧзіткен. Мыннаң мындар пу тоғыс ідӧк тӱзімніг паза тузалығ поларына ізенчем. Асхыс аймаа экономиказының ӧӧн кӧстее - аал хонии, аннаңар ӱзӱріге аал хониинаң ікі проект сығарылғанына чӧпсінчем.
Хакасия пазы Иван Миндибековтың консерва цеғын азарынаңар паза Сергей Бахтиннің сад тӧстирінеңер чоохтаан. Идінҷек Иван Миндибеков республикада иң тӱзімніг тоғынчатхан предприятиелерні тутча. Колбаса, полуфабрикаттар сығарча, пу наада мал сохчаң цех азып алған. Амды идінҷек консервалар сығарарынаңар сағынча. Проектті чуртасха кирерге он чыл парыбызар - ол цехты пӱдірер паза аны парыстығ тоғындырар тус. Пастағы сығарыс 2020 чылда полар, айда 70 муң банка консерва сығарылар. Иван Иванович ӱлгӱлердең Ағбан - Ах тобырах чолдаң пӱдіріг орнынзар сыхчаң орыннарны кӧзідерінде паза оборудованиені лизингке аларында хабас пирерге сурынған.
Сергей Бахтин, тізең, пастыхтарны Россияда иң килкім 1000 гектар чирде сад тӧстирге сағынчатханынаң хайхатхан. Садта чистектер ӧскірерге сағынча. Проект устағҷызы М.А. Лисавенконың адынаң Сибирьдегі сад ӧскірерінҷе наука-істезігліг институдынаң хада тоғынча. Хакасияның чирлерін істескенде, килістіре орын Хан кӧл хыринда ла табылтыр. Сад чирі суғдаң ырах полбасха кирек, мында Ағбан суғ даа, кӧл дее чағын. Килкім проектке хорадығлар даа улуғ парча. Аның тиксі паазы - 300 миллион азыра салковай. Че сағысты чуртасха кирер прай оңдайлар пар. Сад пістің хазнада иң килкім полары республика пазын тың чӧпсіндірген. Ырах кӧрчеткен, алғым сағынчатхан паза ӧткін чуртағҷылар пары пӱӱнгі кӱнде экономиканы тибіретче тіпче ол. Аның чахиинаң пу проектті сыныхтағда тудар, сурығларын пӧгерге полызар Хакасияның тиліс фонды.
Аннаң пасха аал чуртағҷыларына теелче 2017 - 2021 чылларда потребительлер кооперациязын тилітчең концепция. Чоох тутхан Хакасияның потребительлер кооперациялары пірігізінің устағ кнезі Александр Мальцев. Александр Алексеевичтің таниинаң, кооперацияларның хазна хабазиин аларына оларның коммерческай нимес пірігіс полчатханы харығ полча, аннаңар кооперативтерні тилідер пӧгіннең хоза программа тӧстирге кирек.
Концепцияны чуртасха кирері ӱс чардыхха чарылча: 2017 чылда хабазығ пирҷең оңдайларны кӧр саларға кирек; 2018-2019 чылларда - ас-тамахты, ӧзімнерні тимнеҷең-хайраллаҷаң орыннар нааҷылалар; 2020-2021 чылларда - опт садии оңдайлары тӧстелер. Мальцевтің кӧрізінең, потребительлер кооперациялары полған на орында алынҷа, пӧліктер чох тоғынарға кирек: Кызласта, Мадырда, Ширада. Пӱӱнгі кӱнде кооперациялар бюджет учреждениелерінең чахсы тоғынчалар, че ідӧк ас-тамахты пасха регионнарзар, хазналарзар ызарға пӧгін турча, кӧзідімге, Якутиязар, Приморскай крайзар, Казахстанзар, Германиязар.
Кооперацияларға хазна хабазии экономика паза аал хонии министерстволарынаң пирілчеттір, хайзында даа ахчалығ хабазығ кӧрілче, че ол тиксі кирексіністерге читпинче. Александр Мальцевтің чооғынаң, республика пӱӱл оларға 10 миллионҷа салковай таап пирзе, чахсы полар. Тоғыстар хорадығларының 30 - 40 % олар постары хосчалар. Ідӧк ол федеральнай синде кооперацияларға хабазығ пирері ӱзӱрілчеткенін таныхтаан. Министрлер Татьяна Паульнаң Игорь Гердт программаларын піріктірерге чаратханнар, че кемнің холында ол тоғынар ам даа ӱзӱрілер.
Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев аймахтың инвестиция планынаң таныстырған. Асхыс аймаа чир-чайаан ис-пайына, улам на алтынға пай полтыр. Пӱӱнгі кӱнде Палыхтығ суғ аалны ибіре ле нинҷе-де алтын аныпчатхан артель тоғынча. Наа предприятие-лерге кірерге харығ полча ас саннығ чоннарның ки-бірліг хоныхтығ чуртас орыннарынаңар чарадығ, хайзын республика ӱлгӱлерӧк алған. Федерация ас саннығ чоннарға хабазарына ізеніс полған, че пӱӱн-гі кӱнде программаҷа хабазығ пирілбинчеткенде, пу чарадыға даа улуғ кирексініс чоғыл.Аннаңар кӧрілген чарадығзар алызығлар кирерінеңер артельлер дее, чуртағҷылар даа айланчаттырлар.
Асхыс аймаа экономиказының ӧӧн кӧстее - аал хонии, хайда ӧӧн хайығ мал тударына салылча. Аймахтың аал хониинда 1200 азыра кізі істенче, 124 кресен-фермер хонии саналча. Кічіг паза ыраххы ааллардағы мал ӧскірчеткен чуртағҷыларға інек ӱчӱн хабазығ пиріл сыхханда, маллар саны ікі хати ӧс партыр. Идінҷектер аймах ас-тамах сығарчалар, хайзын чуртағҷылар даа, аалҷылар даа хынып алчалар.
Ідӧк Абрек Челтыгмашев Асхыс аалдағы ӧӧн паркты иптирінҷе проектнең таныстырған. Россияда «Городта истіг оңдайларны тӧстирі» проект хоостыра парктарны иптиріне хабазығ кӧрілче, че Асхыс аал пу программаа кір полбинча. Асхыс аймаа пазы олар осхас аймахтарға программаа кірҷең оңдай табарға республика пазынаң сурынған. Парктаңар чоохтаза, ӧӧн парктың кӧрімін тиксі алыстырар ӱчӱн кӧстегліг хабазығ кирек. Аймах устағ-пастаа аал чӧбінең хада паркты нааҷылирына ахча кӧр салғаннар.
Чыылығ араласчыларына наа паркта пол килер оңдай полған. Ол прайзын ойнаҷаң, ағас кӧлектерінде одырҷаң, концерттер турғысчаң, азыранып алҷаң орыннарынаң, фонтаннарынаң, аллеяларынаң чӧпсіндірген. Пілдістіг, андағ экскурсия ӧнетін тимнелген кӧзідігде ле пирілген, паркты нааҷылирға ӱсче чыл парыбызар. Парктың проектінең Абрек Челтыгмашев таныстырған, аны тимнеен ӧткін чуртағҷылар ӧмезі. Абрек Васильевичтің ибіркіні иптирге хынчатханы чазыт нимес. Асхыс аймаа пазының орнына хатап табылып, ол аймахтың ӧӧн аалының кӧрімін пілдірте алыстырыбысхан.
Хакасия пазы Виктор Зимин прай проекттерге чӧпсінген, оларны чуртасха маңнаныстығ кирерге алғаан паза, чыылығны тоозып, правительство кізілерінзер паза орындағы пастыхтарзар айланған:
- Хакасияның экономиказын тилідерінҷе прайзыбыс тоғынчабыс, полғаны ла ағаа позының хозымын итче. Республиканы алнынзар апарчатхан ӱчӱн, алғыс!
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде