АЙМАХ ТАХПАХЧЫЛАР ЧЫЫЛЫСХАННАР, АРҒА ЧОЛҒА ТАХПАХ САЛҒАННАР
27.06.2017
Хабарлар
ПУ ИРТКЕН СУББОТАДА АСХЫС АЙМААНДАҒЫ КЫЗЛАС ААЛДА РЕСПУБЛИКА СИНІНДЕГІ ТАХПАХЧЫЛАР МАРИИ 28-ҷі ХАТИ ИРТТІ. АНЫ РЕСПУБЛИКАНЫҢ С.П.КАДЫШЕВТІҢ АДЫНАҢ ЧОН ЧАЙААЧЫЗЫ ПАЗА КУЛЬТУРА КІНІ ИРТІРГЕН.
ПӰӰЛ АХЧАНАҢ СИДІК ТУСТА АЙТЫСТА ИРТІРІЛЧЕТКЕН ХАЙ ПІРЕЕ МАРЫҒЛАРНЫ КИРБИН САЛҒАННАР. КӦЗІДІМГЕ АЛЗА, КӦГЛЕР ӦМЕЛЕРІНІҢ МАРЫҒЛАСХАНЫ, ХЫСХАҶАХ ОЙЫННАР КӦЗІДЕРІ ПАЗА АЛЫПТЫҒ НЫМАХ ЫСХАНЫ. ІДӦК АЛЫНДА ІКІ КӰНҶЕ ИРТЧЕТКЕН АЙТЫС АМДЫ ЧАРЫМ КӰНГЕ ЛЕ ИРТ ПАРҒАН.
Кызластағы чон аалҷыларны удурлирға маңат тимнен салтыр. Аалдағы Культура туразының алнын прай чазап салтырлар. Аймах ӧңніг чаламалар таныҷахха чалбырасханнар. Піреезі сурар, неке, ноға айтыс Кызлас аалда полча?
Кибір хоостыра айтыста утхан кізінің чирінде иртче килер чылдағы айтыс. Пылтыр айтыста Кызластағы ӱгретчі Мария Михайловна Кызласова чиңісчі полған нооза. Пӱӱлгі марығда ол араласпаан, че айтысты иртірерінде ӧткін хайынған. Аалҷыларға хой сох пирген, тахпахчылар марии азылар алнында От инені, алғыстап, азыраан паза чонға тахпахтарын салған. Чоохтирға кирек, аалҷыларны азырирға ас-тамахнаң прай аал полысхан. Аннаңар столлар ӱстӱнде ибде пызырған татхыннығ чиистің аймағы полған.
Айтысты Культура туразында иртіргеннер. Анзын орта иткеннер. Кӱнӧрте тасхар ізіг полған, анаң иирзер, тигір кӱзӱреп, наңмыр чаап парыбысхан.
Айтысты олғаннар асханнар. Алында піреезі олғаннарнаң алынҷа айтысты иртірерге тіп чоохтанҷаң, че хайзылары, улуғларнаң хада полза, олғаннар улуғлардаң тахпах саларға ӱгренерлер тіп таласчаңнар. Пу сағыс орта полар. Марыға килген олғаннар, улуғларның тахпахтасчатханын истіп, орта ырлирға ӱгренерлер. Хай пірее олғаннар, нимедір ол тахпах чахсы пілбин, постарынаңар, сарнап, чоохтапчалар: паба-іҷемнің ады-солазы мындағ, минің адым піди паза мин чахсы ӱгренчем. Итсе-де, ниме ӧріндірче? Чылның сай айтыста наа чиит тахпахчылар араласчалар. Аны хоостыра мындағ сағыс тӧріпче: школаларда тахпах уроктарын иртір турарға. Андада олғаннар пос тілін чахсы пілерге паза табырах сағынарға ӱгренерлер.
Пу айтыста тахпахчыларның узын паалирға марығ чарғыҷылары табылғаннар: Мария Сергеевна Арчимаева, педагогика наукаларының кандидады, жюринің кнезі полған; Игорь Фёдорович Боргояков, С.П.Кадышевтің адынаң культура кінінің пӧлік устағҷызы; Ирина Евдокимовна Карачакова, «Чон кӧглері» ӧменің устағҷызы; Зинаида Андреевна Чертыкова, «Ине тілі» чӧрімнің устағҷызы паза мин, Илья Прокопьевич Топоев, «Хабар» газета редакциязының пӧлік устағҷызы.
Айтысты пастаан олғаннар, пір дее чалтанмин, чон алнынзар сыхханнар паза ӧтіг ӱннерінең тахпахтааннар. Чапсыстығ полған кӧрерге, хайди Боград аймаанаң килген ікі орыс хызыҷах Светлана Свистунова паза Ирина Могильникова хакас тілінең пір дее сӱрнӱкпин сарнааннар. Оларнаң устапча Наталья Леонидовна Толмашова. Олғаннар тахпахтасханнар, тахпахтасханнар, пірдеезі пірдеезіне маң пирбин. Че чарғыҷыларның кӧрізінең, Индіркі Тӧӧ аалдаң килген Аима Боргоякова чиңісчі полыбысхан. Устағҷызы - Ирина Михайловна Боргоякова. Анзы орта полар. Тӧӧ чирі кӱстіг тахпахчыларнаң сабланча нооза.
Олғаннарның соонаң улуғлар тахпахтас сыхханнар. Марығны хынығ апарғаннар А.М.Топановтың адынаң национальнай театрның артизі Кирилл Георгиевич Султреков паза Хакас книга издательствозының тоғынҷызы, Кызлас аалдаң сыххан Нина Антоновна Толмашова. Нина Антоновна мындағ марығны пастағызын на апарған, че пір дее туртухпаан, аразында тахпахтабыс турған.
Чоохтирға кирек, чон залға толдыра полған. Мында кызластағылар ла нимес, ідӧк хости ааллардаң кізілер килгеннер. Олар тахпах салчатханнарны, «Ик-ка!» тіп, кӧӧктір турғаннар.
Тахпахчыларның кӧбізі - чылның сай араласчатхан кізілер. Наа тахпахчылар полғаннарох. Ачырғастығ, че иреннер ноға-да араласпинчалар. Пӱӱлгі айтыста Ус чулдаң Сергей Леонидович Бурнаков паза Ширадаң улуғ частығ Иван Никитич Абдорин полғаннар. Ізенербіс, соонаң пірее чиит ооллар, чалтанмин, хозыларлар айтыстарда аралазарға.
Уғаа хынығ полған, хаҷан тахпахчылар, удур-тӧдір сӧс пылазып, сарнас сыхханнар. Улам кізілерні аптап алғаннар Ағбаннаң Наталья Семёновна Бурнакова паза Аршаннар аалдаң Ефросинья Ефимовна Сагалакова. Олар айтыстарда удаа араласчалар. Аннаңар,удур-тӧдір маң пирбин, сах андох нандырҷаң сӧстер таап турғаннар. Ікізі дее тиң сарнаан. Пола-пола килгенде, Наталья Семёновна утчатханға тӧӧй полған. Аннаңар айтыстың чиңісчізіне Наталья Семёновна Бурнакованы чарат салғаннар. Ағаа сыйыхха 25 муң салковай пирілген. Итсе-де, пу асхынах ахча. Хаҷан-да сыйыхха 100 муң даа салковай пирҷеңнер. Сынап піс кибірліг тахпахтарыбысты ал халарға итсебіс, айтыс чиңісчілеріне турыстығ сыйых пир турарға кирекпіс. Мында спонсорларны даа араластырарға кирек тіп сағынчам. Тун пайрамда кӱресте утхан кізее автомобиль сыйлап пирчелер нооза. Мында даа ідӧк поларға кирек.
Пу айтыста Кызлас аалның пазы Альбина Петровна Кызласова, сценаа сығып, кӧрігҷілернің адынаң кӧңнілеріне иң кірген тахпахчы Камелия Ильинична Сугоракованы адап, ағаа хой сыйлаан. Камелия Ильинична Харатас городта чуртапча, аннаңар хой иді уғаа килістіре полған полар.
Иң халғанҷызында мин пазох алғыстабызарға сағынчам Кызлас аал пазы Альбина Петровна Кызласованы, Мария Михайловна Кызласованы паза Кызлас аал чӧбіне кірчеткен прай ааллар чуртағҷыларын. Мынҷа чонны, чахсы удурлап, азырирға кӧп кӱс кирек нооза. Амды килер чылда айтыс Ағбанда иртерге кирек.
Автор :
Илья ТОПОЕВ Сомнар Максим АХПАШЕВТИ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы