ТІРІГ ЧИР-ЧАЙААН КІНІ ПАЙРАМНЫҒ ЧЫЛЫН ТАНЫХТИР
16.08.2017
Хабарлар
АҒБАНДАҒЫ ЗООПАРК 1972 ЧЫЛДАҢ СЫҒАРА ТОҒЫНЧА. АМҒЫ ТУСТА ОЛ ТІРІГ ЧИР-ЧАЙААН КІНІ ТІП АДАЛЧА. ЧЕ НАА ЛА ТОҒЫНЫП ПАСТААНДА, АНДА НИНҶЕ-ДЕ ЛЕ АҢ-ХУС ПОЛҒАН. АНЫҢ ПАСТАҒЫ ЧУРТАҒҶЫЛАРЫ САНЫНДАЛАР ПУЛАН, ХАРА ХУС, ТУРНА, ТАСХА.
ПӰӰЛ ЗООПАРК ПАЙРАМНЫҒ 45 ЧЫЛЫН ТАНЫХТАПЧА. АНЫҢ ЧУРТАЗЫ ТЫҢ АЛЫС ПАРҒАН. АМДЫ АНДА 164 АЙМАХ-ПАСХА ХУС ПАЗА 163 АҢ ЧУРТАПЧА. ОЛАРНЫҢ 49-ы РОССИЯДАҒЫ ПАЗА ЧОННАР АРАЗЫНДАҒЫ ХЫЗЫЛ КНИГАА КИРІЛ ПАРҒАН. 19 АВГУСТТА ЗООПАРК ПАЙРАМЫН ТАНЫХТИР, АННАҢАР ЧУРТАҒҶЫЛАРНЫ ААЛЛАП ХЫҒЫРЧАЛАР.
АҒБАНДАҒЫ ЗООПАРКТЫҢ ЧУРТАЗЫНАҢАР ЧООХТАП ПИРГЕН МЕТОДИСТ ЕЛЕНА НИКОЛАЕВНА МЕЖОВА.
- Елена Николаевна, Ағбандағы зоопарк хайди тоғынып пастаан?
- Ағбандағы зоопарктың тархынынаңар піліп алар ӱчӱн, Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренҷең музейзер айланғам. Че анда зоопарктаңар уғаа асхынах искіріг таап алғам. 1972 чылға теере ол Ағбандағы ит комбинадының «тіріг» пулуңазы полған. Ол туста улуғ предприятиелерде «тіріг» пулуңастар полҷаңнар. «Тіріг» пулуңаста алты попугай, тасха паза аквариумда чуртапчатхан палығастар полғаннар. Анаң Новосибирсктегі кӧс чӧрчеткен зоопарк Шотландиядағы пони, ала парыс палазын паза ікі ара попугай сыйлап пирген. Ағбанда зоопарк азылардаңар хабар табырах тарап сыххан. «Тіріг» пулуңас чуртағҷыларының саны даа ӧс сыххан. Пу тоғысха чир-чайаанға хынчатхан кізілер, ағас хонии тоғынҷылары хозылғаннар. Аңҷылар пеер инезі чох халған аңыҷахтарны ағыл сыхханнар. 1972 чылда Ағбандағы зоопарк азылған. СССР-ның чон артизі Ирина Бугримова зоопаркка Африкадағы ікі ала парысты сыйлаан, РСФСР-ның аарластығ артизі Вальтер Запашный - Ахилл тигрні паза Егорка ягуарны.
Ағбандағы зоопарк тилізіне кӧп кӱс хоратхан ит комбинадының директоры Александр Сергеевич Кардаш паза зоопарктың директоры Иван Дмитриевич Мыльцев.
1983 чылға зоопаркта 80 аймах-пасха аң-хус саналған. 1990 чылларда зоопарктың сидік тузы полған. 1998 чылда ол Ағбандағы ит комбинады холынаң сых парған. Паза ол пір дее предприятиее кірбеен. Зоопарк хазна бюджет учреждениезі пол парған. Амғы «МаВР» АПК зоопаркка полыспинча. 1990 чылларда зоопаркта ӧрт полған. Че, сидіксіністер дее полза, ол туста мында чыл сай тигр палалары тӧріҷең. Анзы зоопаркка пасха зоопарктарнаң аң-хустарны орназар оңдай пирген. Тіріг чир-чайаан кінінің аң-хус коллекциязы нааҷылалған.
- Амғы туста зоопаркта прай нинҷе аң-хус саналча? Спонсор полызии пирілче бе?
- Прай 600 азыра аң-хус саналча. 2009 чылдаң сығара «Опекаа алып ал» акция иртірчебіс. Таныхтирға кирек, ӱгренҷілер паза студенттер аң-хустарны опекаа аларға хынчалар. Ӱгренҷілер паба-іҷелерінең хада алай пірее класс улуғ нимес аңыҷахты алып алчалар.
Зоопарктың сайтында хайдағ аң-хус опекаа пирілче паза айда нинҷе салковайға ол опека тур парарынаңар пазыл парған. Кӧзідімге, токи гекконны 100 ле салковайға опекаа алып аларға чарир, енотты - 700 салковайға. Ачын аңнарны опекаа аларға хынминчалар. Олар аарлыға тур парчалар. Тигр кӱнде 12 килограммға теере ит чіп салча. Аннаңар, аны опекаа алза, 13 муң салковай тур парар.
- Зоопаркта пӱӱл хайдағ наа чуртағҷылар парлар?
- 2002 чылдаң сығара Ағбандағы зоопарк зоопарктарның паза аквариумнарның Евро-Азиядағы региондағы ассоциациязына кірче. Аның тӧстегҷізі - Москвадағы зоопарк. Андар чағынғы хазналарның зоопарктары кірчелер. Пістің зоопарк, ассоциацияа кіріп, ах иңніліг хузурғул ӧскірерінҷе паза тилідерінҷе программада ікінҷі чылы араласча. Пӱӱл ол программа хоостыра Москвадағы зоопарк піске ах иңніліг тізі хузурғул пирген. Піс аны Айго адап салғабыс. Ол пір ле частығ. Алнында піске ах иңніліг іргек орланны пиргеннер. Іргекті піс Тамерлан адапчабыс. Ағаа - пис час. Пу хустар Ыраххы Востокта чуртапчалар паза Россияның, Чоннар аразындағы Хызыл книгаларына киріл парғаннар. Ах павлиннер ідӧк наа чуртағҷыларыбыс полчалар. Оларны пӱӱл Москва алтында орныхчатхан питомниктең алғабыс. Олар кічіглер, аннаңар хузурухтары чазылбинча. Че килер чылда ах павлиннер прайзын сіліг хузурухтарынаң ӧріндірерлер.
- Пу чағында хоза аңнар аларға пӧгінчезер бе?
- Прай чазыттарны чоохтабаспын. Піс ӧӧнінде пасха зоопарктардаң аң-хустар алчабыс алай орнасчабыс. Чыл тоозылғанҷа зоопаркта туйғахтығ аңнар поларына ізенчем. Хайдағ ол аңнар поларынаңар сағам чоохтабаспын. Зоопарк тоғынҷылары азанҷых кізілер. Азынада чоохтаза, киліспин парарға айабас. Аң палалары тӧрізе, піс чоохтабинчабыс, нинҷе-де тус сахтап алчабыс. Палалары кӱс алынып алзалар, кӧмес ӧс парзалар, андада олардаңар искірчебіс. Аң-хус алары алай орназары - ол уғаа аар паза ӱрге тартыл парыбысчатхан тоғыс. Аннаңар, пірееде пӧгіннер полза даа, кирек чахсы киліспинче. Кирек аң-хус алып алар ӱчӱн, пасха зоопарктарнаң палғалызып, чӧптезіглерге кӧп тус парыбысча.
- Хайдағ аң-хусты тударға, азырирға иң аар?
- Ачын аңнарның вольерінзер кірерге хорғыстығ. Вольерні арығлир алнында аңны, хонҷых вольерзер алай хазаазар сӱрібізіп, пиктеп саларға кирек. Пу тоғысты вольерзер кірбин толдырарға кирек. Террариумдағы аңнарның аквариумнарын арығлирға ідӧк аар. Тоғынҷыларыбыс, иртенӧк, 7 часта, киліп, кӱннің аквариумнарны чуупчалар, арығлапчалар. Анаң на аңнарны азырап салчалар. Че ӧӧні - ол аңнарға хынарға кирек.
- 19 августта Тіріг чир-чайаан кіні 45 чылын таныхтир. Зоопарк аалҷыларына хайдағ программа тимнеп салғазар?
- Аймах-пасха мастер-класстар иртірілер. Піс, зоопарк тоғынҷылары, ойыннар, викториналар иртірербіс. Хайди даа аң-хустарны хайди азырапчатханын кӧзідербіс. Че ол олаңай нимес азырал полар. Мындағ кӧзідіг тузында ас-тамахты пірее орында чазыр саларбыс алай ырах сал саларбыс. Аңыҷах аны тілир. Кӧрігҷілернің піреезі, аңнарға айап, оларға ас-тамах таап аларға аар полар тіп чоохтанчалар. Чир-чайаанда аң-хустар чиисті постары тілепчелер, оларға пірдеезі айахха чіҷең ниме сал пирбинче. Аннаңар мындағ оңдайнаң азырааны аңа хыймыранар паза сизіктіг тудынар оңдай пирче.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы