ЧЫЛЛАРНЫ ТОБЫРЫП, ХЫНЫС ПИК ЛЕ ПОЛЫП ОДЫРЧА
29.09.2017
Хабарлар
1 ОКТЯБРЬДА ЧОННАР АРАЗЫНДАҒЫ УЛУҒ ЧАСТЫҒЛАР КӰНІ ТАНЫХТАЛЧА. ПОЛҒАНЫ ЛА УЛУҒ ТӦЛНІ ПРАЙ ЧӰРЕЕНЕҢ АЛҒЫСТИРҒА УНДУБИНЧА. ПАРХАҶАХТАР АҒА-УУҶАЛАРЫНА ПОС ХОЛЫНАҢ ИДІЛГЕН НИМЕ-НООҶАХТАРНЫ СЫЙЛАПЧАЛАР. УЛУҒЛАРНЫ ӦРІНДІРІП, ПЛЕСЕТ САЛЫП, ЫРЛАБЫСЧАЛАР ДАА.
ПІСТІҢ АҒА-УУҶАЛАРЫБЫС УЛУҒ ЧУРТАС ЧОЛЫН ИРТКЕННЕР ПАЗА ХАЙДАҒ ЛА СИДІКТЕРНІ ТОБЫРБААННАР. ЧЕ ПАЛА-ПАРХАЛАРЫНЗАР ХАҶАН ДАА ЧЫЛЫҒ СӦСТЕРНЕҢ АЙЛАНЫП, ИРКЕЛЕДЕРГЕ ТИМДЕЛЕР.
Хайди таныхтапчалар, хыныс чылларнаң пиктең пик ле полып одырча. Ідӧк ынағлазып, пілізіп паза хынызып чуртапчатхан ирепчілерні Худай хустарынаң тиңнестірчелер. Николай Николаевич паза Клавдия Митрофановна Толмачёвтарны андағ хустарнаң тиңнестірерге чарир.
Аршаннар аалда оларның сӧбірезі турыстығ сӧбірее саналча. Хайди таныхтаан Аршаннар аалның ветераннар чӧбінің устағҷызы Наталья Евграфовна Каштанова, пістің килістіре, турыстығ сӧбіре пар. Пӱӱл Николай Николаевичнең Клавдия Митрофановна 45 чыл чуртап салғаннарын таныхтапчалар. Анҷа чыл хада чуртап салып, оларның хыныстары уламох пик пол парған осхас. Удур-тӧдір, чоох алысчатсалар, нымзах ӱннең паза чылығ сӧстернең айланчалар.
Николай Николаевич Алтай аймаандағы Горево аалда тӧреен, Клавдия Митрофановна - Асхыс аймаандағы Ис пилтірі аалда. Чииттер школа соонаң Ағбанда танызып алғаннар. Николай Ағбанда музыка училищезінде ӱгренген, Клавдия, тізең, ӱгретчілер институдының филология факультедінде. Чиит Николай, ӱгредиин тоозып, Аршандағы Культура туразының устағҷызына ызылған. Ол туста Клавдиянаң хоных хон салған полған. Іди Клавдия Митрофановна Аршандағы школада істеніс чолын пастапча. Чииттер тоғыстарында тӧреміл махтаттырҷаңнар.
Ирепчі ікі палаа чидінген, улии - Арлекин, кічии - Лилия. Клавдия Митрофановна, ӱгренҷілерні піліске тартып, пос палаларының пілізі уламох пӧзік поларға кирек тіп санаҷаң. Аннаңар палаларының ӱгредиине улуғ хайығ салҷаң. Олар даа, тізең, кӱстеніп ӱгренҷеңнер. Школа соонаң Арлекин Хызылчардағы искусство институдында ӱгренген. Амды А.М.Топановтың адынаң Хакас драма театрының артизі полча. Арлекин Николаевич «Хакасияның саблығ артизі» атха турысхан. Лилия, тізең, Н.И.Пироговтың адынаң Россияның имнег университедін тоосхан. Ӱгредиин тоозып, Москвада тоғынарға халған. Амғы туста Лилия Николаевна поликлиника устағҷызы полча. Толмачёв ирепчі палаларын, турыстығ ӧскіріп, чон аразына кир салған.
Амды аға-ууҷаның ӧрiнiзiне пала-пархаҷахтары ӧсче. Алина, Аима паза Костя пархалары, чайғы тынағ кӱннерінде киліп, улуғларның чӱрее-паарын хыныснаң толдырчалар.
Николай Николаевич паза Клавдия Митрофановна тынағдалар. Сӧбіре пазы, культурада матлама паза турыстығ тоғыс апарған ӱчӱн, 1991 чылда «СССР-ның культура отличнигі» паза 1995 чылда «Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы» аттар алған. Клавдия Митрофановна школада хакас тілі паза литература ӱгретчізі полып істенген. Пӱӱнгі кӱнде олар істеніс ветераны полчалар. Аршандағы Культура туразында ӱлӱкӱннер, пайрамнар иртірілзе, Толмачёвтар сӧбірезін улуғлап хығырчалар.
Сӧбіреде хайдағ кибірлер парын сурғанда, Клавдия Митрофановна піди нандырған: «От инені улуғлиры, аны азыриры кибірде. Улуғларны улуғлиры, кічіглерге полызары». Палаларын пос чонының кибірлеріне ӱгредіп, амды пархаларын ӱгретчелер. Ідӧк пу сӧбіреде хакас чонның ӱлӱкӱннерін, пайрамнарын ундутпин таныхтапчалар. Палаларын хакас кибірлеріне тудынып хондырғаннар. Пархаҷахтары тӧрізе, пос кибірлерінең удурлапчалар.
Хакас газетазына пазынары пу сӧбіреде ідӧк кибірге кір парған. Хайди олар таныхтапчалар, пастап «Ленин чолы» газетаа пазынғаннар, анаң - «Хакас чиріне», амды «Хабарны» алчалар. Клавдия Митрофановна таныхтаан: «Піс полған на чарым чылға газетаа пазынчабыс. Полған на сығарысты хығырчабыс. Газета хығырып алза, Хакасияның прай аймахтарынҷа чорыхха чӧр килген чіли пілдірче. Ідӧк республикадағы чапсых хабарларны піліп алчабыс. Газета тоғынҷылары полған на сығарыста республика чуртағҷыларын ӧріндірзіннер паза, мыннаң даа артых тоғынып, пісті хайхатсыннар».
Ирепчі, мал-хус тудып, пала-пархаларына чахсы чӧлег полчалар. Паба-іҷе палаа, кічігдең кӱс пиріп, чуртас тооза полысча. Хайда тузалығ чӧптер пирчелер, хайда, чӱрее-паарынаң часхарып, хуҷахтабысчалар. Ідӧк, ахча даа суриин пӧгіп, полызарға кӱстенчелер.
Николай Николаевичнең Клавдия Митрофановна, 70 час алтабыссалар даа, аалның халых чуртазында ӧткін араласчалар.
Автор :
Наталья ТЮКПЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы