ПАЛАҶАХТАРНЫҢ ХАКАСТАПЧАТХАНЫ АЧЫНЫСТЫҒ ИСТІЛЧЕ
24.10.2017
Хабарлар
Амғы туста хакас тілін хайраллирына кӧп хайығ салылча. Че чииттернің аразында пос тілін пілбинчеткеннер паза аннаң чоохтаспинчатханнар пар. Пала пос тілін пілбинчеткеніне іҷе-пабалар кӧп сылтағ таапчалар. Иң пастағызы, школаларда, олған садтарында хакас тілінең чоохтаспинчалар. Алай телевидениеде, Интернетте прай ниме орыс тілінең пирілче. Паланы прай саринаң орыс тілі ибірче тізе, саба полбас. Че іҷе-пабалар палаҷахтарын хакас тіліне постары ӱгретпинчеткеннерін сизінминчелер. Іҷе-паба ибде хакас тілінең не чоохтасса, пала ирік чох оларның хоостыра пос тілін пілер. Че іҷе-пабалар, тізең, палаҷахтарының хоостыра орыс тілге айланчалар. Ибзер килзе, паланы сӧбіреде орызох тілі сағыпча.
Тілні хайраллап халар ӱчӱн, олғаннарны олған садында хакас тіліне ӱгретчелер. Андағ оңдай полған на олған садында чоғыл, че хай піреезінде пу тоғыс ӧткін апарылча.
Хайдағ оңдайнаң олғаннарны хакас тіліне ӱгретчелер паза олар хайдағ чидіглерге читкеннер? Андағ сағыстарнаң мин Ағбандағы «Кристаллик» олған садынзар чол тутхам. Улуғ опыттығ воспитатель Светлана Алексеевна Ахпашева ам даа тапсағлар таныбинчатхан олғаннарны хакас тіліне ӱгретче.
Ол «Кристаллик» олған садынзар 1992 чылда тоғынарға килген. Іди 25 чыл воспитатель полып істен парча. Амғы тусха теере ол нинҷе-де тӧл хакас тіліне ӱгрет салған тізе, саба полбас. Іҷе-пабалар палаларын аның холына пир саларға кӱстенчелер.
Олғаннар ясли группадаң ортын группазар алтапчатсалар, іҷе-пабаларның аразында сурастырығ иртірчелер, палалары хакас тілін ӱгренерлер бе тіп. Іҷе-пабалар палаларын пос кӧңнінең хакас группазар пирерге кӱстенчелер. Орыс таа сӧбірелер палаларын хакас тіліне ӱгредерге кӱстенчелер. «Кристаллик» олған садында тиксі прай 11 группа тоғынча, ӱс группада хакас тілі апарылча. Светлана Алексеевна пӱӱл хакас тіліне ӱгредерге наа группа позына алып алған. Оларны тӧрт чыл школаа тимнир. Таныхтирға кирек, піс чоохтасхан аразында олғаннар хакас тілінең ибзер парарға сурынғаннар паза анымҷохтасханнар. Андағ кічіг олғаннар хакастапчатханы ачыныстығ даа истілче.
Олған садынзар чӧрчеткен палаҷахтарның кӧбізі хакас тілін пілбинче, ағаа хоза, хай піреезі хакас тапсағларын испеен дее полар. Аннаңар иң пастап олғаннарны ойын пастыра тапсағлар адирға ӱгретчелер. Анаң - изеннезерге паза анымҷохтазарға. Іди ағырин-кӧӧлҷе сала алғым темаларға кірчелер. Палалар, олған садынаң сығып, пілістерін аннаң андар школада алғытсалар, тілні хайраллап алар оңдай полар тіп сағынчам.
Светлана Алексеевнаның «Чахайах» группазынзар прай 33 пала чӧрче, 18 пала хакас сӧбірезінең. Ідӧк нинҷе-де сӧбіреде іҷе алай паба - хакас. Андағ олғаннарның кӧбізі, хакас тілінең чоохтаспаза даа, хай пірее ниме піліп алча.
Олған садын тоосчатса, палаҷахтар хакас тілінең хысхаҷах чоохтағлар чоохтап полчалар. Кӧзідімге, «Адың кем?», «Ниме итчезің?» сурығларға хысхаҷахти нандыр полчалар. Ідӧк кибелістер кӧрбин чоохтапчалар паза сарыннар сарнапчалар.
Автор :
Наталья ТЮКПЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы