КӦГМЕН ТАҒЛАРЫНЫҢ АЛЫБЫ
14.11.2017
Хабарлар
Хакасияның чон артизі Вячеслав Кученов - тыс пілбинчеткен кізі. Ӱр ниместе ле аның устаанынаң «Кӱн сузы» ансамбльның 10 чылына чарыдылған морсымнығ концерт ирткен. Пу наада, тізең, ол кӧрігҷілерні, чайаачы ииріне чыып, «Кӧгмен» наа программанаң чапсьпхан. Концерт артисттің тӧреен кӱніне чарыдылған.
Вячеслав Кученов ӱгредии хоостыра скульптор полча. Музыканаң ол 1990 чылларда айғазып пастаан. Концерт тузында саблығ хайҷы олған тузын, музыкада ағаа чол асхан кізілерні, хада тоғынған арғыстарын сағысха кирген. «Кӧгмен» ойынны Вячеслав Кученов тахпахтарнаң асхан.
Аның сіліг хайы паза кӱстіг ӱні, залға толдыра чайылып, кӧрігҷілернің чӱреен тибіреткен. «Ойдаң ойға» тахпахты Евдокия Тыгдымаева толдырҷаң полтыр, драматург Михаил Кильчичаков, тізең, чир-суғҷызына чатханнаң ойнап пирҷең. Тахпахты В.Н.Кученов хандыра сарнабысхан.
Чайаачы усты чатхан сабарға Пётр Аргудаев ӱгреткен. Ол «Пағаҷах» олған сарынны толдырарға хынҷаң. Ӱгретчізін сағысха киріп, В.Н.Кученов «Ӱлгер» ансамбльнаң хада ол ырны сарнаан. Хормачы кӧңніліг «Пағаҷахты» пістің улуғларыбыс чахсы пілчелер. Мының алнында палалар, ойнап, пір оолағасты пағаҷах чіли ортызынзар одырт салҷаңнар, постары, ибіре турыбызып, ағаа сурығлар пирҷеңнер. Кӧзідімге, ноға пағаҷахтың азахтары талтах?
Залдағы чонның кӧңніне «Айдолай» алыптығ нымах кірген. Вячеслав Николаевич аның улуғ нимес ӱзігін ыс пирген. Итсе, хайҷының чайаачызынаң чахсы таныс кізілер пілчелер, пӱӱл февральда артист ікі час артиинаң пу нымахты толдырған. Андада пурунғы алыптар «тірілгеннер» чіли пілдірген. Вячеслав Кученов позы илееде сарын пас салтыр. Оларның пірсі «Пора адым» адалча. Пу сарынны толдырып, артист 1995 чылда Тувада иртчеткен «Хоомей» марығда II степеньніг лауреат полыбысхан. Ол - улуғ чидіг. Хакас хайҷылардаң лауреат атха Евгений Улугбашевнең Вячеслав Кученов ла турысханнар. «Пора адым» сарынны уғаа ниик истерге, кӧг хоостыра пілдірче, аның авторы чиит кізі, ол таңдағызынзар ізеніснең кӧрче.
«Кӧгмен» сарын пасха оңдайлығ. Кӧгмен - Сойан тағларының пурунғы ады. Сарын ӧкіс халған палаларға чарыдылған. Хакастарның кибірлерінең оларны хыйыхтирға чарадылбаҷаң. Артист ӧкіс паланың ӱлӱзін
чахсы пілче. Іҷезі ах чарыхтаң парыбысханда, ағаа 5 ле час полған. 14 частығда ол пабазы чох халған. Таланттығ оолахты туған-чағыннары ӧскірерге алып алғаннар. Сарынның ӧӧн сағызы - ӧкіс тее ползаң, Ӧӧркі чайааннар чуртаста улуғ чидіглерге чидерге кус пирерлер.
Вячеслав Кученов хакас поэттернің кибелістеріне музыка пасча. Моисей Баиновтың «Хазыңнар» кибелізі хоостыра ол сіліг сарын чайап салған. Аны хайҷы Анна Бурнакованаң хада толдырғаннар. «Ӱлгер» ансамбль «Кирі тыт» ырны чӱрекке теерте сарнаан. Кибелістің авторы Михаил Кильчичаков полча. ЬІр іҷе-пабаны ундубасха, оларны улуғлирға ӱгретче.
Артисттің чайаачы ииріне хада тоғынған арғыстары Сибдей Том паза Сергей Чарков килгеннер. 1998 чылда чайаачы устар «Сабҷылар» фольклор ӧмезін тӧстеп алғаннар. Хысхаҷах тус аразына олар гастрольларнаң Кидеркі Европазар паза США-зар пар килерге, компакт-диск сығарыбызарға маңнанғаннар. Хакас кӧгҷілер хада ӱр дее тоғынмаан ползалар, олар амға теере ынағлар. Сибдей Том, «Сарынҷының ыры» паза «Сыынның ыры» чайаачы тоғыстарын толдырып, кӧрігҷілерні аптаан. Сергей Чарков, тізең, «Чатханым» ырны прай кӧңнін салып сарнаан. Арғыстар саблығ хайҷыдаңар кӧп чапсых ниме чоохтап пиргеннер.
Ідӧк Вячеслав Кученовты тӧреен кӱнінең Хакасияның чон артизі Людмила Арыштаева алғыстаан. Ол кӧгҷінің скульптураларынаңар чоох апарған. Сынап таа, таланттығ чир-суғҷыбыстың кӱзі, музыканаң на айғазарға нимес, «Чанар Хус» операа кип-азах сағын таап аларға, Хакасияның саблығ оолларына хумартхы чардыларны чайирға читче. Халғанҷы килкім тоғыстарының санында Ирт тағдағы пурунғы хакас чааҷының скульптуразын таныхтирға кирек. Хайҷыны алғыстап, Людмила Арыштаева «Варвара» паза «Хызыл хур» тахпахтарны толдырған.
2007 чылда Вячеслав Кученовтың кӱстенізінең «Кӱн сузы» теелбек ӧмезі тӧстелген. «Ӱлгер» ансамбльнаң хада пірігіп, теелбекчілер «Сыбыр чир ӱстӱ» программаны, «Алтын Кӧӧк» хай-балетті турғысханнар. Хакас артисттер, оларны Францияда паза Италияда турыстыра кӧзідіп, Россияның культуразын тилекейге сабландырғаннар. Вячеслав Николаевичтің чооғынаң, республиканың культура министерствозы полыспаан полза, пістің чайаачыларға хырығ озаринзар гастрольларнаң пар килерге оңдай чох поларҷых. Хабасхан ӱчӱн ол Хакасияның культура министрі полған Светлана Окольниковаа улуғ алғызын читірген.
Концерттің халғанҷызынзар «Ӱлгер» паза «Кӱн сузы» ансамбльларның артисттері Вячеслав Кученовха сыйыхтар, алғыстас сӧстерін читіргеннер. Кӧрігҷілер саблығ хайҷаа порчолар сыйлааннар.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы