ААЛ ХОНИИ ІСТЕНҶІЛЕРІ СЫЙЫХТАРҒА ТУРЫСТЫЛАР
28.11.2017
Хабарлар
Аарластығ сыйыхтарға турысханнар Г.С.САРЛИН (сол саринаң), И.Н.ТОХТОБИНА, А.Е.МАМЫШЕВ
ААЛ ХОНИИ ТОҒЫНҶЫЛАРЫНЫҢ КӰНІНЕ ЧАРЫДЫЛҒАН ПАЙРАМНЫҒ МЕРОПРИЯТИЕ ПӰӰЛ НАА СИНГЕ КӦДІРІЛГЕН. ӰСТӰНЗАРХЫ СИБИРЬНІҢ АГРОПРОМЫШЛЕННОСТЬ ФОРУМЫН ИРТІРЕР САҒЫСНАҢ ХАКАСИЯНЫҢ ААЛ ХОНИИ ПАЗА АС-ТАМАХ МИНИСТЕРСТВОЗЫНЗАР «СИБИРЬНІҢ КРЕСЕН (ФЕРМЕР) ХОНЫХТАРЫНЫҢ ПАЗА АГРОПРОМЫШЛЕННОСТЬ КОМПЛЕКСӀ ОРГАНИЗАЦИЯЛАРЫНЫҢ» АССОЦИАЦИЯЗЫ АЙЛАНҒАН.
РЕСПУБЛИКАНЫҢ ААЛ ХОНИИ ПАЗА АС-ТАМАХ МИНИСТРІ АЛЕКСАНДР БАШКОВТЫҢ КӦРІЗІНЕҢ, ААЛ ІСТЕНҶІЛЕРІНЕ ЧАРЫДЫЛҒАН ИҢ УЛУҒ МЕРОПРИЯТИЕЕ ӦСЧЕҢ ТУС ЧИТ КИЛГЕН, АННАҢАР ОЛ САҒЫСТЫ ХАКАСИЯ ПАЗЫ ВИКТОР ЗИМИНГЕ ЧИТІРГЕН, ХАЙЗЫ ФОРУМ ИРТІРЕР САҒЫСНАҢ ЧАРАСХАН. ІДИ 24-25 НОЯБРЬДА РЕСПУБЛИКАНЫҢ МУЗЕЙ-КУЛЬТУРА КІНІНДЕ ӰСТӰНЗАРХЫ СИБИРЬНІҢ АГРОПРОМЫШЛЕННОСТЬ ФОРУМЫ ПАСТАҒЫЗЫН НА ИРТІРІЛГЕН.
ИҢ ААРЛЫҒ СЫЙЫХ - МАШИНА
Форумны Аал хонии тоғынҷыларының кӱніне чарыдылған пайрамнығ мероприятие асхан. Республиканың музей-культура кінінің ікінҷі хадылында «Хысхы сад» чардығында пос орын чох полған. Мында прай республикадаң иң артых аал хонии істенҷілері чыылысханнар. Республиканың паза орындағы ӱлгӱлер кізілері иң чылығ сӧстерні пу кӱннің матырларына читіргеннер.
Чоохтирға кирек, пӱӱл республикада аал хониина чыл ниик ле иртпеен. 2016-2017 чылның хысхызын малҷылар тӱзімніг хыстап парыбысханнар. Ирткен чылда аал хонии паза ас-тамах министерствозы, аймахтар устағ-пастаанаң палғалызып, мал тутчатхан хоныхтарға 1,5 чылның кӧзідіглерін турғызып, азых тимнирінҷе тӱзімніг тоғыныбысхан сылтаанда пӱӱл часхызын сидіксіністер сығыспаан. Че чайғы-кӱскӱ кӱннер хыраҷыларны даа, мал ӧскірчеткеннерні дее чахсы кӱннернең ӧріндірбеен: тохтабас наңмырлар азых тимнирге пирбееннер, анаң - хыраа кірерге. Салтарында ӱс аймахта тоңастығлар хар алтына кір парғаннар. Анзы хатап киречілепче: аал хониинаң маңнаныстығ айғазары тоғынҷыларнаң на палғалыстығ нимес. 100 чыл мының алнындағы чіли, пӱӱнгі кӱнде ам даа ӧӧн салтарлар хайдағ кӱн турарынаң палғалыстығ.
Че, сидіксіністерге урунзалар даа, республика фермерлерінің, аал хонии предприятиелерінің махтанҷаң чидіглері пар. Чыл тооза оларның аразында иң артых кӧзідіглерге марығлар парған, оларның салтарларынаңар піс форумның ӧӧн чардығында искебіс.
Пастағы алғыстастар Хакасия пазы Виктор Зиминнің адынаң читірілген. Пӱӱл ол аал хонии тоғынҷыларына уғаа танығлығ мероприятиеде аралас полбаан, Москвада тоғынған. Аның пастағы орынҷызының тоғызын толдырчатхан Олег Нам алғыстас пічиин, тооза хығырып, республиканың аал хонии министріне читірген. Аныңох холынаң аал хонии істенҷілері иң аарлығ сыйыхтарны алғаннар.
Республиканың иң пӧзік сыйиина - «Трудовая доблесть Хакасии» медальға - Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозының Аарластығ пічиине паза ниикке чӧрҷең машина аларына сертификатха турысхан Таштып аймаандағы «Нива» хоныхтың пызо кӧрҷеңі Галина Родионова. «Хакасия аал хонииның саблығ тоғынҷызы» аарластығ ат кресен-фермер хонииның пазы Георгий Сарлинге пирілген. «Хабар» газетада Асхыс аймаандағы Пуланнығ кӧлде маңнаныстығ тоғынчатхан фермердеңер пір ле хати пазылбаан. Алынҷа сыйыхты - алтын часты - алғаннар санында Асхыс аймаандағы Индіркі Тӧӧ аал фермері Артём Мамышев.
2011 чылдаң пасти ниикке чӧрҷең машина аал хонии істенҷілеріне иң аарлығ сыйых пол парған. Аның алнында машиналарға иң артых інек сағҷаң паза комбайнер турысчаң. Амды машина клӱзі аал хонииның аймах специалисттеріне читірілче. Пӱӱл пічіктер читіре тимнелбееннеңер улуғ сыйыхха турысхан істенҷілерге аны аларына сертификаттар читірілген. Прай сигіс машинаа сертификат пирілген, ол санда Таштып аймаа устағ-пастааның аал хонии пӧлиине. Пӧлікнең устапча Ирина Тохтобина. Пасхазы прайзы олаңай тоғынҷылар: В.И.Трейзенің кресен (фермер) хонииның механизаторы Николай Кочелоров (Пии аймаа), «Аршановское» ООО-ның механизаторы Андрей Катин (Алтай аймаа), «Целинное» ООО-ның механизаторы Алексей Лёвин (Шира аймаа), «Бейское» ООО-ның ӧӧн агрономы Борис Стрекалов (Пии аймаа), «Мустанг» ООО-ның інек сағҷаңы Светлана Гаврилович (Шира аймаа), «Алтай» ООО-ның зоотехнигі Татьяна Куригешева (Алтай аймаа).
Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, аал хонии тоғынҷыларын улуғ кӱннең алғыстап, таныхтаан:
- Минің кӧрізімнең, Ӱстӱнзархы Сибирьнің агропромышленность форумы Хакасияда, Тувада паза Хызылчар крайының ӱстӱнзархы аймахтарында аал хониин кӧдіреріне - наа хаалағ. Халғанҷы чылларда аал хонии пілдірте тиліпчеткені мині чӧпсіндірче. Хакасия пазының паза правительствозының кӱстенізінең аал хониина инвестициялар чылда пір миллиард салковайға чит парча. Мыннаң мындар пу кӧзідігні 3-4 миллиардха читірерге кирек, андада аал хонии пӧзік сығарыстар пирер. Прай аал хонии специалисттеріне улуғ алғызым читірчем, пӧзік кӧзідіглерге чидерге алғапчам!
Владимир Штыгашев Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің Аарластығ пічиин «Сибирьнің кресен (фермер) хоныхтарының паза агропромышленность комплексі организацияларының» ассоциациязының толдырығлығ кнезі Андрей Попковха читірген.
"Аскизское племенное" ООО-ның чабаны Н.Г. Сагалаков.
Аал хонииның пӧзік кӧзідіглерін кӧзіткеннерге сыйыхтарны читірерінде араласханнар Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрі Александр Башков, аның пастағы орынҷызы Светлана Асеева паза ӧӧн партнерлар, ол санда банктар паза техника сығарчатхан заводтарның ӧӧн дилерлерінің устағҷылары. Тоғынҷыларға чапсых полған министрнің алғыстас кибелізін истерге, аның чооғын ізіг айа сабызынаң ӱдескеннер.
Аал хонииндағыларның пӧзік чидіглері турыстыра паалалғаны сыйыхтардаң кӧрінче. Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозының Аарластығ пічіктеріне хоза конверттер пирілген, хайда 20, 30... 120 муңар салковай чатхан. Полған на механизаторны, агрономны, мал имҷізін, ферма пазын, чабанны, конюхты паза пасхазын хада тоғынчатхан арғыстары ізіг айа сабызынаң удурлааннар. Іди полғаны ла сыйыхха турысхан тоғынҷының ӧрінізінең ӱлескен. Республика ӱлгӱлері аал хонии тоғынҷыларын чыл сай чеестирге оңдай таапчатханы махтағлығ. Аалдағыларның улуғ нимес чал ахчазына ахчалығ сыйых хандыра хабазығ нооза.
Форумны Хакасияның паза Туваның аал хонии паза ас-тамах министрлерінең хада тоғазығ, «тегілек столлар», семинарлар узаратхан.
ААЛ ХОНИИНДАҒЫЛАРҒА - ТУЗАЛЫҒ ӰГРЕДІГ, ЧОНҒА - ПАЙ ЯРМАРКА
Форумда аал хониинаң айғасчатханнарға читі площадкада аймах семинарлар иртірілген, хайзында мал-хус, ӧзімнер ӧскірер, кресен-фермер хоныхтарын, аалларны тилідер, аал хонии ас-тамаа сығарызын ӧскірер сурығларға чарыдылған семинарлар ирткеннер.
«Аалдағы чирлерні тилідері» площадкада амғы тустағы аалның паза туризмнің тилізі ӱзӱрілген. Анда Хакасияның чон узы Ефросинья Сагалакова араласханох. Ол хакас чонның кип-азаан тікчеткен аймах сувенирлер, чазанҷыхтар тимнепчеткен ус полча, ағаа хоза пос чонының кибірін чахсы пілче.
Ефросинья Сагалакова туристтерні, кибірлерге тудынып, хайди удурлапчатханынаңар, хакас ас- тамаанаң сыйлапчатханынаңар чоохтаан.
«Птичий дворик» кресен-фермер хонииның пазы Татьяна Домовских туризмні тилітчең сағыстарынаң ӱлескен. Татьяна Домовских ӱгредии хоостыра инженер, специальнозынҷа тоғынған. Нинҷе-де чыл мының алнында ол сӧбіре фермазын тӧстирге сағыныбысхан. Тоғыстаң саназыбызып, таңахтар ӧскір сыххан. Домовскихтер сӧбірезі Минсуғ аймаанда арендаа 9 муң квадрат метрліг тузаланылбинчатхан хазаалар садызып алған. Хоных тиліп сыхханда, сӧбіре фермазы хойлар, інектер ӧскір сыххан.
Пу чағында кресен фермер хонии Бородино аалда хаҷан-да тӧлге тутчаң малларны ӧскірген заводтың чирлерін, хазааларын садызып алған. Амды хоных Бородино аалзар кӧзібіскен. Татьяна Домовскихтің чооғынаң, хоныхтарында 50 аймах- пасха породалығ таңах пар. Олар уғаа сіліглер. Таңахтарның кӧбізі декоративнай породалығ. Татьяна Домовских тиксі Россияҷа таңахтар кӧзідіглеріне чӧрерге хынча. Анда ол пасхаҷыл породалығ таңахтарның нымырхаларын садызып алча, анаң хус фермазында инкубаторнаң пипеҷектер сығарча. Амды фермер таңахтарны уламох кӧп ӧскірерге пӧгінче.
Бородинодағы фермазында ағас клеткалар пӱдіріп, анда таңахтарны ӧскірерге, чонға кӧзідерге паза туристтернің хайиин тартарға сағынча.
Татьяна Домовских таңахтардаң пасха, ӧртектерні, хастарны, фазаннарны ӧскірче. Фермер, аймах ярмаркаларда аралазып, хус идін сатча. Амғы туста ӧртек идін чон чахсы алча тіп таныхтаан фермер.
Семинарлардаң пасха, форумда ідӧк кӧзідіг ярмарка ирткен. Анда мал хус имнерін, витаминнерін сығарчат хан аймах компаниялар араласханнар. Оларның санында таңахтарға, інектер ге, сосхаларға паза хойларға витаминнер сығарчатхан Новосибирсктегі «Био-Про», Москвадағы «Технокорм» компаниялар.
Кӧзідігде ідӧк Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедіндегі аал хонии колледжінің ӱгретчізі Светлана Эрбес паза студенттер колледжте ӱгреніп алар специальностьтарнаң таныстырғаннар. Светлана Эрбестің чооғынаң, аал хонии колледжінде халғанҷы чылларда «Пӱдіріг» паза «Чир паза ис пай хайызығлары» специальность тарына ӱгренерге кірчеткеннернің саны ӧс парған. Анзы пу специальностьтығ тоғынҷылар кӧп киректелчеткенінең палғалыстығ полар тіп таныхтаан ӱгретчі. Колледжте ідӧк «Агрономия», «Зоотехния», «Ветеринария», «Экономика паза бухгалтер сананызы», «Ихтиология паза палых ӧскірері» специальностьтарға ӱгретчелер.
Аал хонии промышленнозының форумында ас тамах ярмарказы ирткен, хайзында Хакасияның паза хонҷых регионнарның ас тамах сығарчатхан предприятиелері, потребитель кооперативтері, кресен фермер хоныхтары араласханнар.
Тувадағы «Чон ас тамаан тимнепчеткенкін» ООО Хакасияда иртчеткен ярмаркада пастағызын на полды. Предприятие кӧзідіге просодаң тимнелген шоколад, эҷігейдең иділген мороженай, от чейлерін, «Кулча» тува чонның ас- тамахха хосчаң одын сығарған.
Томсктағы «Сибирский знахарь» ООО кӧзідіге аймах вареньелер, шоколадтар паза чейлер ағылтыр. Вареньелер харағай махайағынаң, хузухтаң, ит пуруннаң, ноңныхтаң тимнелгеннер. Ас тамах консерванттар, ас тамахты сырлаҷаң, хойытчаң ниме ноолар чох тимнелгеннер.
- Консервант орнына лимон тузаланылған. Ярмаркаа килген чон хузухтаң тимнелген вареньені чахсы алча. Какао бобыны садызып, позыбыс порошок, хайах тимнеп, анаң на шоколад итчебіс. Чейлер Томск облазында теерілген оттардаң тимнелче. «Сибирский знахарь» ООО сығарчатхан ас тамахнаң таныс тырарға тіп пу ярмаркада араласчабыс, - теен «Сибирский знахарь» компанияның директор орынҷызы Павел Анциферов.
«Ағбандағы фабрика кухня» предприятие тустаан ӱгӱрсӱлер, помидорлар, капуста паза чир тамаанаң тимнелген салаттар сатхан. Ярмаркада ідӧк Сустағы таңах фабриказы таңах идін, нымырха, «Малинники» пекарня тадылығ халазахтар, торттар кӧзідіге сығарғаннар. «Сыродел» паза «Сибирь» ООО лар сӱттең тимнелген ас-тамах сатханнар паза амзирға пиргеннер.
Ярмаркада пастағызын на араласханнарның санында Ширадағы аал хонии техникумы полча. Техникумның ӱгредіг сығарыс хонии пар, хайзында студенттер ӱгредіг практиказын иртчелер. Андох колбаса сығарҷаң цех пар, хай зында техникум ӱгретчілері аймах колбасалар сығарчалар. Аал хонии техни кумында колбасадаң пасха, ідӧк сӱттең тимнелген ас тамах, тадылығ халазахтар итчелер.
- Мындағ улуғ ярмаркада пастағызын на араласчабыс. Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозының специалисттері, ас тамах сығарчатханыбыс ӱчӱн, техникумыбысты махтааннар. Ярмаркада чон сӱт, эҷігей, колбасалар чахсы алча. Кізілер, ас тамахты техникум сығарчатханын піліп алзаларох, сірернің пос хонии пар, ас тамахтарың даа арығ полар тіпчелер, - таныхтаан аал хонии техникумының ӱгретчізі Виктория Лохтина.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА, Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА Сомнар Максим АХПАШЕВТИ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы