ТӦРЕЕН ТІЛІБІСТІ ТИЛІДЕРГЕ
25.04.2018
Хабарлар
Улуғлар чӧбінде. Пу кӱннерде Ағбанда ХакНИИЯЛИ-ның конференц-залында хакас чонның Улуғлар чӧбінің теестегі чыылии ирткен.
Улуғлар чӧбінің чыылиинда алты сурығ ӱзӱрілген. Иң пастап пылтыр хакас чонның пастағы съездтеріне 100 чыл толғаны хоостыра иртірілген марығларның чиңісчілерін таныхтааннар. Іди республикада олған садтарында хакас тілін апарчатхан воспитательлернің аразында чиніс тутханнар Нина Борисовна Кулемеева (Казанов аал), Ангелина Анатольевна Сагалакова (Ағбан город) паза Саяна Ивановна Мамышева (Чоғархы Асхыс аал).
Андағох марығ ирткен пос тілін чахсы пілчеткен сӧбірелернің аразында. Ідӧк сыйыхтарға турысханнар Таштып аймаанаң Чебодаевтер, Асхыс аймаанаң Побызаковтар паза Ағбан городтаң Сарлиннер сӧбірелері.
Анаң чыылығ араласчылары ӧӧн сурығларны ӱзӱріп пастааннар. Хакас чонның Улуғлар чӧбінің кнезі Пётр Иванович Воронин 2017 чылда Улуғлар чӧбі хайди тоғыныбысханнаңар сан пирістіг искіріг иткен. Ирткен чылда Улуғлар чӧбі хакас чоннын пастағы съездтеріне 100 чыл толғаны хоостыра ӧӧн мероприятиелерні иртірген. Ол киректерге Хакас Республика чыындызынаң ікі миллион азыра салковай пирілген.
Хакас чонның пастағы съездтеріне 100 чыл толчатхан пайрамға чоннар аразындағы наука-практикалығ конференция иртірілген, пістің саблығ ученайлар Леонид Романович паза Игорь Леонидович Кызласовтарның хакас чонның тархынынаңар книгалар сығарылғаннар. Ідӧк килкім наука тоғызы «Хакасия» энциклопедиязының пастағы книгазы чарых кӧрген.
Улуғлар чӧбі кӱстенізінең Хакас Республиканың ӱгредіг паза наука министерствозында хакас тілінің пӧлии азылған. Асхыс аймаандағы Ӱс чул аалдағы школада хакастарның пастағы саблығ ӱгретчілерінің пірсі К.С.Тодышевке мемориал чардызы хызылған.
Улуғлар чӧбі кӱстенізінең республикада школалар паза клубтар тыхталчалар, хакас тілінҷе марығлар иртчелер. Республиканың паза хакас чонның пайрамнарында Улуғлар чӧбінің кізілері ӧткін араласчалар. Пӧзік чидіглерге читкен, кӧп палалығ іҷелерге паза культура тоғынҷыларына Чыл пазы ӱлӱкӱнде «Чыл кізізі» пӧзік ат пирчелер, ідӧк Ӱртӱн тойы ӱлӱкӱнде «Чахсы киректер ӱчӱн» паза «Род поғдархазы» халых орденнерін сыйлапчалар.
Чыылығда пістің чирібістегі чир-чайаанны хайраллир сурығ алынҷа ӱзӱрілген. Хакасияда халғанҷы чылларда кӧп пӱдіріглер парча. Алтай аймаандағы Хойбал чазызында хара тас аныҷаң разрезтер азылчалар. Ол чазыда пістің пурунғыларыбыстың кӱргеннері турғлапчалар. Оларны ідӧк хайраллирға кирек полча. Ол сурығ хоостыра чоох тутхан республиканың культура ис-пайын хайраллирынҷа хазна инспекциязының устағҷызы Дмитрий Александрович Левченко. Аның чооғынаң, андағ чирлерні хазар алнында андар археологтарны хығырчалар. Олар анда істезігліг тоғыстар иртірчелер. Закон сайбааннарны нандырыға тартчалар. Хакасияда андағ 2 муң азыра ызых орны саналча. Оларны прай сыныхтағда тударға кирек.
Улуғ чоох парған хакас тілін школаларда хайди ӱгренчеткеннерінеңер. Аннаңар иптеп чоохтап пирген Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозының национальнай пӧлиинің устағҷызы Ольга Васильевна Доможакова. Аның чооғынаң, республикадағы школаларда паза олған садтарында хакас тілін ӱгренчеткен олғаннарның саны чыл сай хозылча. Асхыс, Таштып паза Пии аймахтарында пос тілін ӱгренчеткеннернің саны иң кӧп, че Боград аймаанда паза Саяногорск городта олғаннар пос тілін ӱгренминчеттірлер. Ол сурығ хоостыра тоғыс апарылар. Хакас тілі ӱгретчілері паза хакас тілі учебниктері амғы туста прайзына читче. Республикада хакас тілін школаларда 9662 ӱгренҷі паза олған садтарында 1652 пала ӱгренчеттір. Оларның санында пасха чоннарның палалары хакас тілін ӱгренчелер.
Мында, сағынчам, Таштып аймаанаң килген А.А.Топоева орта сурығ турғысхан: «Ноға паланы хакас тіліне ӱгредерінде паба-іҷе ӧнетін сурыныс пічиин пазарға кирек? Ол кирек законда чоғыл. Англия алай немец тіллерін ӱгренерінде пір дее пічік паспинчалар нооза». Ол сурығларның кӧбізі школа устағҷыларының ӱлгӱзінде одыр.
Чыылығда пасха даа сурығлар ӱзӱрілген.
Автор :
Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде