БОГОСЛОВКАНЫҢ ТАҢДАҒЫЗЫ ПОЛАР
25.04.2018
Хабарлар
Тоғыс чорығы. Богословка аалны «Хакасияның кічіг паза ыраххы аалларын хайраллиры паза тилідері» республика программазына кирерге чаратхан Виктор Зимин.
ЫЗЫХ КИРЕК...
Хайхастығ аттығ аал Ағбан городтаң 110 километр ырах орныхча. Чолның 18 километр участогы оох таснаң чабылған. Хайдағ даа чирзер пастағызын на парчатсаң, ибіре прай ниме хынығ пілдірче. Мына чолыбыс Бабик ойымынҷа парча. Хости турчатхан ах сыннығ пӧзік тағларда кізілер чыл ибіре дее тынанарға хынадырлар, че иң хынған тустары хысхы полчатпас па. Саналығ, сноубордтығ чыларға хынчатханнар мында хар читкіҷе чағаннаң сығара орай часхаа теере хынған киректерінең айғасчалар. Аннаңар даа чол хастада турчатхан тынағ тохтағ орыннары илееде учурапча. Машина кӧзенектері хыринҷа иртчеткен чир-чайаан хоостары чапсытча, пастап арығда аймах ағастар кӧрінген полза, соонаң саңай харағайлар парча.
Ниме пісті чапсытхан? Пір сууҷах кизіре тӧрт тахта салылтыр. Сойан тағлары пазынаң сыхчатхан Уй сууҷахтың чолы іди игірли салыл партыр. Тахталарның пірсін ӱр ниместе нааҷылааны кӧрінче. Чолның пірее орыннарында илееде оймах тоғасча. Водительібіс Тӧӧ пазынзар ла парчатханға тӧӧй тіп таныхтаан, че мин мындағы чол хай-хай иптіг тиирҷікпін. Кинетін не арығ тоозыл парған, халғанҷы тахтаҷах - мына Богословка. Аалҷыларны крестовай туралар удурлапча. Піске Ӧӧн орамадағы 83 номер тура кирек. Ам тураларның номерлерін харахсынып ала парчабыс. 43, 55, 67... Аал тоозыларға чӧр. Анаң итсе, ол аал азаа полтыр. Мында машиналар турғлапча. Чыылысхан чон аразында Хакасияның транспорт паза чол хонии министрі Олег Тропин паза Саяногорск город пазы Леонид Быков аалдағыларнаң хада хайдағ-да сурығны ӱзӱр парчалар. Орындағы чуртағҷылар, іскер-ӱстӱнзер улап, сыыраттарзар парчатхан чолны кӧзітчеттірлер.
- Чол чоғыл, - сидік сурығны чарытча аал чуртағҷызы Виктор Мартовский, - ӧбекелерібістiң сыырадынзар чит полбинчабыс. Ӱреен кізіні чыырға чазағ апарарға килісче. Чол, тізең, алындағы чылларда маңат полған, че ікі чыл мынын алнында сыыраттар ӱстӱнде ағас узурарға участок пирілген. Тоғынҷылар, чолны айабин, аар таарлалған техникаларынаң аны прай сайбап салғаннар.
Мына Хакасия пазы Виктор Зимин читті. Ол сидік сурығнаң аның адына кірген пічіктең таныс. Пічікті аал чуртағҷылары адынаң орындағы ТОС (орындағы халыхтарның пос устанызы) кнезі Алёна Зиберт, чиит ипчі, пастыр. Виктор Михайлович пастап орындағы пастыхсар, Леонид Быковсар, кӧрібіскен, анаң - чуртағҷыларзар, Алёна Николаевнаны сурап. Чуртағҷылар, удур-тӧдір сӧс пылазып, ағырсымнығ сурығны чарыт сыхханнар. Пір саңай прайзын истерге хайда даа сидік. Саяногорск пазы, хайзынын
устаана ідӧк Богословка аал кірче, чолны саларынҷа сидіксіністерні чарыт пирген: пастағызы - ағас узурарға пирілген участокта тоғыстарны тохтат полбазы, ікінҷізі - чол хыринҷа ідӧк кӱстіг чарытхы сетьтері парчатханы, хайзы ідӧк хайраллалча. Ағас суриинаң паза хайраллалчатхан чирлернең пӱӱнгі кӱнде Хакасияның чир-чайаан ис-пайы паза экология министерствозы айғасча. Аннаңар Виктор Зимин город пазына пу сурығларны кӧстегліг министерствонаң хада-пірге пӧгерге чахаан. Анаң Виктор Михайлович, чуртағҷыларзар айланып, теен:
- Мин мындабын, анзы олаңай ла килбеенімні киречілепче нимес пе? Ӧбекелер чатчатхан орын - ызых орын. Оларны сағыста хайраллапчатханы, улуғлап, хумартхылапчатханы - уғаа аарлығ кирек. Піс чолны июльда иптеп саларбыс, сӧспирчем. Ам техника даа, специалисттер дее часхы суун сағыпчалар, арачылағ пӱдіріглерінде хадағда турчалар. Аннаңар тоғыстарны толдырарына пу тусты кӧрчебіс.
Чуртағҷылар, уламох улуғ частығлар, республика пазына айланыстарына хайған ӱчӱн алғыстарын читіргеннер.
«ПӀС НАА ШКОЛАДА ӰГРЕНЕРБӀС!»
Правительство делегациязы паза город пазы Богословкадағы пасталығ школазар кіргеннер. Ырахтынох олғаннарға ойнаҷаң орын чарых ӧңнерінең кізі хайиин тартча, ол нап-наазынаң турчатханға тӧӧй. Школа 2012 чылдаң сығара Ымай тастағы ортымах школаның пӧлии полча. Аалҷыларны удурлаан школа директоры Надежда Новикова. Хакасия пазы Виктор Зимин, тасхар турчатхан іҷелернең изеннезіп, школа иркінін алтаан. Иркін хыринда палаҷахтарның ӧдігестері турғлапча.
Аархы пӧлікте парта кистінде 1 - 4-ҷі класстарның 12 ӱгренҷізі одырған. Пасха-пасха класстарда ӱгренчеткен олғаннарнаң пір ӱгретчі тоғынча. Республика пазы олғаннарнаң пір-ікі сӧс алысхан соонаң пасха пӧліктерні кӧрген. Оларның пірсінде библиотека орныхча, ікінҷізінде - ӱгретчінің пӧлии. Азыранҷаң, физкультура уроктарын иртірҷең пӧліктер чоғыл. Хайдаң ол пӧліктер полар, школа туразы 1964 чылда пӱдірілгенде. Иргі тура амғы ӱгредіг кирексіністеріне киліспинчеткені іле кӧрінче. Виктор Михайлович, пазын чайхап ала, пазох олғаннарзар парған. Олардаң кӧнізінең сурған: «Наа школада ӱгренерзер бе?» Олғаннар сах андох нандырғаннар: «Ӱгренербіс!»
Че, школа устағҷызының чооғынаң, іҷе-пабаларның сағыстары пасхалалча: кем-де палазын мында хынып ӱгредерҷік, кем-де Ымай тассар кӱннің ыс турарға тимде. Чоохтирға кирек, 5 - 11-ҷі класстардағы 21 паланы іди тарт чӧрчелер - кӱннің сай школа автобузынаң. Постарының сағыс-кӧрістерінең іҷелер республика пазынаң ӱлескеннер. Сынында іҷе-пабаларға пасхазы чоғыл палаларын хайда ӱгредерге, оларға ӧӧні - палалары чахсы пілістер алары. Чахсы пілістер алар ӱчӱн, килістіре оңдайлар тӧстелерге кирек.
- Ӱгретчі чахсы полза, аалда школа пӱдірілзе, піс паланы мында даа ӱгредерге тимдебіс, - тіпче аал чуртағҷызы, ӱс паланың іҷезі Екатерина Поздеева. - Пӱӱнгі кӱнде оларны ӧнетін ӱгредии чох кізі ӱгретче, ол хоосчаа ӱгренген, амды пасталығ класстар ӱгретчізіне квалификациязын алыстырча.
Екатерина Поздееваның очы палазы, хызыҷах, пасталығ школада ӱгренче, ортызындағызы, оолах, Ымай тастағы школазар чӧрче, улуғ оолғы техникумда ӱгренче. Позы ибде мал-хуснаң айғасча, ирі идінҷекте ағас узурча.
- Аалда школа хайди даа кирек, аны чабарға чарабас, - теен республика пазы. - Школа - ол аалның ӧзені.
Виктор Зимин ипчілердең, аалда чуртап, нименең айғасчатханнарын сурған. Кем-де тоғысха городсар чӧрчеттір, че кӧбізі тайға ис-пайынаң парыстанчаттыр. Часхыдаң орай кӱскее теере ол орындағы чуртағҷыларны азырапча. Аалда санға алылған 270 чуртағҷыдаң сынында 180 кізі ле чуртапчаттыр. Хакасия пазы, богословкадағыларны ситкіп истіп алып, позының чарадиин искірген:
- Сағынчам, сірернің аалны кічіг паза ыраххы ааллар санына кирібіссебіс, кӧңнiлерің пілдірте кӧдірілер. Ӧс кірчеткен маллар ӱчӱн ахча аларзар. Аал кӱстіг Саяногорскнаң хости орныхча, аннаңар город устағ-пастаана мыннаң мындар аалны алынҷа хайығда тударға чахыпчам. Пасха даа хабазығ полар. Чыл тоозылғанҷа школа пӱдіріл парар тіп молҷапчам. Пу школаны кӧргенде, ол ам даа пик, аннаң андар аның тузазын табарзарох.
Богословкада Ӱгретчі туразын пӱдірерге чарадығ алылған, хайда олғаннарға пастағы пілістер алҷаң, ӱгретчее истіг тоғынҷаң прай оңдайлар тӧстелче: алғым класстар, спортзал, азыранҷаң пӧлік, турада суғ паза тасхын чӧрҷең орын полар паза ӱгретчее - чурт. «Наа школа пӱдірілзе, ӱгретчі сурии ідӧк пӧгіл парарына ізенчем, - чарытхан директор Надежда Новикова. - Амғы ӱгретчінің алнында кирек хайди полған: кізі таап алчабыс, ӧрінергедее маңнанминчабыс - ол саназыбысча. Мындағы оңдайларға сыдаспинча».
Палаҷахтар аалҷыларны школа кӧзенектерінең кӧріп ӱдескеннер. Харахтары чылтырасча. Кӧңнілері кӧдіріл парған - олар наа школада ӱгренерлер нооза. Олар кічіг чир-сууна, тӧреен аалына тың хынчалар, аны аарлапчалар. Богословканың кічіг чуртағҷыларына ол - чир ӱстӱнде иң сіліг пулуңас.
ЫМАЙ ТАСХА - РЕНТГЕН АППАРАДЫ
Пастыхтар Богословкадан Ымай тассар маңзырааннар. Анда Хакасия пазы Виктор Зимин поликлиникадағы рентген аппарадын кӧрген. Имнег туразының ӧӧн имҷізі Любовь Жигареваның искіриинең, аппарат 1984 чылдох сығарылған. Иргілен парған оборудование удаа сайбал парча. Анаң хоза частьтарны таап полбин ирееленчелер имнег туразындағылар. Наа рентген киректелчеткенін республика пазы хайыға алған паза чуртағҷылар хазии хаҷан даа пастағы орында турчатханын таныхтаан. Пӱӱл аппаратха ахча табарға чахаан тоғыс чорығында араласхан орынҷызы Ирина Смолинаа. Ирина Геннадиевнаның чооғынаң, сурығ паазы - сигіс миллион салковай.
АЙ-ДАЙДА СУҒ ТАРТЫЛАР
Саяногорск городтың пу чардығы 1990 чыллардаң сығара пӱдіріліп пасталған, че пӱӱнгі кӱнге теере Ай-Дайда суғ тартчаң сетьтер чох полған. Хакасия правительствозы чуртағҷыларның айланызын пӱӱл толдырар оңдай тапхан. Пу сурығны пӧгерге полысча «РУСАЛ» компания. 2018 чылда 73 миллион салковай пирілче, ол ахчаның 35 миллион азыра салковайы город бюджедіне читірілген. Амды город устағ-пастаа тоғыстарны толдырар компанияны табар. Виктор Михайлович садығларда сын паза турыстыра пӱдірігҷілер ле аралазарына паза чиңеріне ізенче. Орындағы ТОС кнезі Наталья Волгина республика устағҷызына суғ суриин пӧгерінҷе чарадығ алған ӱчӱн алғыс сӧстерін читірген. Ай-Дайның ӧткін чуртағҷыларының пастағҷызы пӱдіріг тӱзімніг ирт парарына паза суғдаң сидіксіністерге урунмастарына ізенче.
САЯНОГОРСКНАҢ ХАДА-ПІРГЕ
Хакасия пазы Виктор Зимин Саяногорск город устағ-пастаа туразында городтын ӧткін чуртағҷыларынаң тоғасхан. Тоғазығ ӧріністіг чардыхтаң пасталған. Виктор Зимин город чуртағҷыларын турыстыра сыйыхтарнаң чеестеен: городтың ӱгредіг управлениезі пастығы Владимир Скитовичті - «Хакасияның саблығ ӱгретчізі» аарластығ атнаң, Ольга Малютинаны - Хакасия правительствозының Аарластығ пічиинең, Анжелика Митрофанованы - Хакасия пазының алғыстазынаң, ікізі город устағ-пастаанда істенче. Ідӧк Виктор Михайлович Саяногорсктың халыхтар палатазының кнезі, аарластығ чуртағҷызы, Илбек Ада чаа ветераны, Россияның істеніс ветераны Мария Ильинаны тӧреен кӱнінең алғыстаан паза сіліг чахайахтар сыйлаан.
Ізіг айа сабызы соонаң республика пазы тоғыс чорығында алылған чарадығлардаңар чоохтаан паза Саяногорск городтың тиксі тилізін, чоллар тыхталарын, город істін иптирін чарытхан.
- Саяногорск - кӱстіг город, аның тиліҷең оңдайлары андағох улуғ, - таныхтаан чооғында республика пазы.
- Піс, тізең, городнаң хадабыс. Пӧкчең сурығларны хада ӱзӱрчебіс, оңдай пазына сығар чоллар таапчабыс. Мына піди иртті Хакасия пазы Виктор Зиминнің теестегі тоғыс чорығы.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде