ОЛАР ПІСТІҢ АМҒЫ ЧУРТАЗЫБЫСТЫ АЛ ХАЛҒАННАР
11.05.2018
Хабарлар
Илбек Ада чаа араласчызы Алексей Дмитриевич КИЧУК амғы тӧлнең чоох алысча.
Илбек Чиңіс. Хакасияның ӧӧн городы Ағбанда совет чонының Илбек Ада чаадағы Чиңізінің 73 чылына» чарыдылған пайрамнығ мероприятиелер ирткен.
8 майда Чиңіс паркындағы Чаачылар сабланызы мемориалзар веноктар, чахайахтар салылған, иирде Ирт тағдағы мемориал комплексінде «Хумартхы свечізі» акция ирткен. 9 Майда ӧӧн ӱлӱкӱн Пастағы май площадьында пасталған.
ПІР ДЕЕ КІЗІ УНДУЛБАЗЫН
8 майда Ағбанда Успас от алнында Илбек Чиңіске чарыдылған митинг ирткен. Анда Хакасия пазы Виктор Зимин, Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, министерство-ведомстволар кізілері паза Илбек Ада чаа ветераннары араласханнар. Митинг пасталғанда, Познанскай тимір чол бригадазының знамя ал чӧрчеткен ӧмезі мемориал комплексінзер Россияның флагын кирген.
Ол туста оркестр «Встречный марш» кӧгні толдырған. Пістiң хазна прай Европаны фашизмнең позытханнаң 73 чыл ирт парды. Ідӧк 75 чыл мының алнында Сталинградтағы чаалазығда Хызыл Армия ыырӌыны унада сапхан. Илбек Чиңісті пістің чон уғаа аар чағыннатхан. Аннаң сығара прай хазнаның Илбек Чиңіске чарыдылған мемориал комплекстерінде пайрамнығ мероприятиелер иртче.
Прай хазнаның чуртағӌылары ветераннарға паза ол хорғыстығ чаадаң айланмаан чааӌыларға улуғ алғыстарын читірерге килчелер. Ветераннар пістің Чир-суубысты паза амыр чуртазыбысты ал халғаннар.
Веноктар саларын Хакасия пазы Виктор Зимин асхан. Ікі чааӌы пір венокты хумартхы тассар читірген. Виктор Михайлович оларның соонаң обелисксер чахайахтар салған. Ол туста ведущай чаадаңар чобағлығ кибеліс хығырған. Илбек Ада чаа матырларының махачызы хаӌан даа чонның сағызында чуртазын. Анзы амғы тӧл ге кирек.
Анаң хумартхы тассар Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев паза Илбек Ада чаа ветераннары пастырғаннар. Чылдаң чылға чаа араласчыларының саны хызырылча. Олар, ыырхаа пастырбин, махачы чаалазып, Чир-суубыстаң азымахчыны сығара сӱргеннер. Амды хорғыстығ чаа оларның тӱстерінде айланча. Чаадағы арғыстарын сағысха киріп, олар хатап ол хорғыстығ чылларзар айланчалар.
Хумартхылас мероприятиезін архиепископ Ионафан, Ағбан город пазы Николай Булакин, городтың депутаттар чӧбінің кнезі Альберт Тупикин узаратханнар. Ідӧк Хакасияӌа ӧӧн федеральнай инспектор Николай Холодов, тимір чол бригадазыныщ командирі Сергей Буланов, правительство кізілері паза халых пірігістернiң устағӌылары хумартхы тассар чахайахтар салғаннар.
Чыылысхан чон, Илбек Ада чаада чат халған чир-суғӌыларыбысты хумартхылап, пір минута сым турған. Чааӌылар, салют идіп, автоматтардаң киизер атханнар. Оркестр Россия паза Хакасия гимннерін толдырған. Митинг тоозылғанда, знамя ал чӧрчеткен ӧме мемориал комплексінең маршнаң сыххан.
ХУМАРТХЫ СВЕЧІЗІ
Олох иирде Ирт тағдағы мемориальнай комплексте «Хумартхы свечізі» акция ирткен. Анда чобағлығ кӧг ойнаан. Диктор фронтта чааласхан, партизан отрядтарында полған, фашисттернің концлагерьлерінде ирееленген, тылда істенген кізілерні сағысха кирерге хығырған. Олар тӧрт чыл изере амғы тӧлнің амыр чуртазы ӱчӱн чааласханнар.
Хумартхылас мероприятие пасталғанда, оолағас, чон алнынзар сығып, чаадаңар кибеліс хығыр пирген. Кибелісте хорғыстығ чаа палаларның олған тузын пылап алғаннаңар чоохталча. Чаа тузында Хакасиядаң 70-ха муң кізі фронтха парыбысхан. 15 муң артиинаң кізі сағба чох чіт парған. Пӱӱнгі кӱнде тілег тоғыстары ӧткін апарылча. Ирткен чылда августта сержант Александр Кузнецовтың сӧӧгі Ленинград облазында табылған.
Сталинградтағы чирні Ирт тағдағы мемориал комплексінзер читіргеннер
Аның чеені Антонина Григорьевна Панарина-Якушева, чон алнынзар сығып, чоох тутхан.
- Илбек Ада чаа тузында Александр Михайлович Ленинград фронтында чааласхан. Аның сӧӧгі Погост станцияда табылған. Аны Хакасияда чыып салғаннар. Амды пістің, сыыратсар парып, аны хумартхылир оңдай пар. Тілег тоғыстарын апарған кізілерге улуғ алғызым читірчем, - чоохтаан Антонина Григорьевна.
Сержант Кузнецовтың ниме-нооларын Антонина Григорьевнаа республиканың чааҷылар комиссарының полысчызы Олег Пагельс читірген. Олег Игоревичтің чооғынаң, 75 чыл пазынаң сержант Александр Кузнецов ибінзер айланды.
Піске Илбек Чиңісті чағыннатхан ағаларыбысты ундирға чарабас. Піс ветераннарны сағысха кирчетсебіс, олар піснең хада чуртапчалар. Ол сӧстер соонда хыстар ӧмезі «Журавли» сарынны толдырған. Ол туста ах шарлар тигірзер позыдылған.
Анаң чон алнынзар Хакасияның культура министрінің орынҷызы Лариса Киштеева сыххан. Аның чооғынаң, піс амыр чуртасты сыйлаан кізілерні ундутпасха кирекпіс. Амғы тӧл тархынны, культураны, чуртасха хынысты паза чоннар аразындағы ынархасты хайраллап халарға кирек.
Хумартхылас мероприятиезінде ідӧк чоох тутхан таджик-узбек культура кінінің кізізі Согдиана Насруллаева. Аның чооғынаң, Узбекистан Илбек Чиңісті чағыннадарға улуғ хозым иткен. Узбекистаннаң чааға 2,5 миллион кізі парған. 1941 чылның июньында Украинадаң, Белоруссиядаң, Литвадаң паза Ленинградтаң кӧп кізі, ол санда 300 муң пала, Узбекистанзар тискен. Полған на пала наа орында наа сӧбіре тапхан. Пір сӧбіре 15 паланы позынзар кирген. Ідӧк наука паза культура учреждениелері Узбекистанзар кӧзірілгеннер.
Пӱӱл Сталинградтағы чаалазығда чиңіс тутханнаң 75 чыл ирт парған. Ол чаалазығ соонда пістің Хызыл Армия кӱс алын сыххан. Кічіг палалар, чон алнынзар сығып, Сталинградтағы чаалазығдаңар кибелістер хығыр пиргеннер. Ол кӱн Сталинград хыриндағы Мамай кӱргенінең алылған чирні Ирт тағдағы чирнең поралабысханнар. Хумартхылас мероприятиезінің халғанҷызында чыылысхан чон кӧйчеткен свечілерні мемориал комплексі алнынзар турғысхан.
ЧАА ВЕТЕРАННАРЫНА - САБЛАНЫС
Пастағы май площадьында иртен иртӧк чааҷылар постарының хай пірее чаа техниказын кӧзідіге турғызыбысханнар. Мының алнында андар олған-узахты позытчаңнар, амды аны сиденнеп салтырлар, полиция пірдеезін позытпинча. Ветераннар, тыл істенҷілері, азынада киліп, ӧӧн сценаның ікі сариндағы трибуналарда чыылысчалар. Офицерлер, пайрамнығ маршха тимненіп, хайынысхлапчалар.
Кӧзідіге турғызылған чаа техниказынаңар чоохтаза, оларны трибуналарның ікі саринда турғыс салғаннар. Пір саринда С-300 зенитно-ракетнай комплекс морсымнығ турча, аның хыринда - бронемашина, 122 миллиметр калибрліг гаубица орудие паза «Смерч» установка. Трибунаның пасха саринда - улуғ гаубица, пехотаның бронемашиназы (БМП), «Ураган» комплекс паза позы чӧрчеткен зенитнай установка.
Площадьта 10.00 часта ӧӧн пайрам пасталар алнында Алтай паза Хакас республикаларның саблығ артизі Артур Марлужоков Илбек Ада чаада чат халғаннарны хаңан даа ундубазына чарыдылған чӱрексіністіг сарын толдырған. Сарынның адын пілбинчем, че ӧтіг ӱнніг ырңының сарынында чаадаң айланмааннарның алнында пазыбыс тӧбін тӱзірерге киректеңер уғаа чӱрекке теерте чоохталча.
Пастағы май площадьындағы пайрамнығ маршта
Пайрамнығ митингті Хакасияның пазы Виктор Зимин асхан. Ол чыылған чонзар айланған:
- Аарлығ ветераннар, чир-суғӌылар паза аалӌылар. Сірерні Илбек Ада чаадағы Чиңістің 73 чылынаң алғыстапчам. 9 Май - кӧп кізее иң аарлығ ӱлӱкӱн. Ол кӱнде фашизм чох иділген, Илбек Чиңіс тудылған. Пістің хазна ол хан тӧгістіг чаада кӧп чонын чідірген, миллионнар пала ӧкіс халған. Хакасиядаң чааға 70 муң азыра кізі парған, андада Хакасияда 300 муң на кізі чуртаан. Областьта Пирятинскай дивизия тӧстелген, аның чааӌылары Европаны фашизмнең позытханнар. 30 муң азыра чир-суғӌыбыс чаадаң айланмаан. Піске ол уғаа улуғ чідіріг полған. Оларны піс хаӌан ундубаспыс. Че олар ам піснең хада «Ӧлімі чох полкта» хаалапчалар. Тыл істенҷілеріне сабланыс. Олар, прай сидіктерні тобырып, Чиңіске хабасханнар. Прай ветераннарға улуғ алғыс. Сірер пик хылыхтың тании полчазар, изел парған хазнаны азахха турғысхазар. Сірерзер кӧріп, чиит тӧл патриотизмге ӱгренче. Ам турыстыра тӧл ӧсче, олар пӱӱнгі парадта ідӧк аралазарлар. Илбек ӱлӱкӱннең прайзын!
Ідӧк площадьта турғызылған видеоэкранҷа Илбек Ада чааның ветераннары чыылысхан чонзар алғыстаснаң айланғаннар. Аның соонда пір минута сым турары чарлалған.
Аннаң прайзы сағаан пайрамнығ марш пасталған. Анда чааҷылар частьтары, студенттер, кадеттер, юнармеецтер, кӱс структуралары араласхан, прай 17 подразделение саналған. Ағбандағы чаа гарнизонының пастығы паза Познанскай тимір чол бригадазының командирі Сергей Буланов, Хакасияның пазы Виктор Зиминге прай подразделениелер маршха тимдезінеңер искірген. Сергей Буланов, полған на подразделениезер парып, оларны Илбек Ада чаадағы совет чонының Чиңізінең алғыстаан, чааҷылар «Ура!» хыйғынаң нандырғаннар.
Пайрамнығ маршта стройнаң изере ирткеннер: Познанскай тимір чол бригадазының чааҷылары, 14-ҷі армиянын 24-ҷі зенитно-ракетнай бригадазының чааҷылары, «Боевое братство» пірігістің ветераннары, «Юнармия» тиксі Россиядағы чаа-патриот халых пірігізінің араласчылары, Саяногорсктағы 3 № школаның кадеттері, МЧС-тың Хакасияңа ӧӧн управлениезінің тоғынҷылары, Олимп резерві техникумының ӧрт ӱзірңең кафедразының студенттері, Национальнай гвардияның тоғынҷылары, Хатығластар толдырҷаң федеральнай служба управлениезінің (УФСИН) офицерлері, Сибирьдегі федеральнай университеттің Хакас техническай институдының чаа кафедразының студенттері.
Оларның соонҷа чаа техниказы парған: РЭМ-500 вездеходтар, «Тигр» бронемашина, КамАЗ автомобиль (аннаң таарлағ даа, пехотаны даа тартчалар), «Конкурс» танктардаң тоғыр кӱресчең установка, «Ураган» ракеталығ система (35 километр ырахха атча), гаубицаны тягач сӧӧртеен (24 километр ырахха атча). Че прай подразделениелернің алнында Россияның хазна флагын, Чиңіс флагының хобырғанын, прай фронттарның штандарттарын апарғаннар. Ідӧк маршта чаа тузындағы ретро-автомобильлер араласханнар.
Чаа тузындағы автомобильлер колонназы
Мыннаң пайрамнығ марш тоозылған. Виктор Зимин маршта араласхан прай устағҷыларны ӱлӱкӱннең паза чахсы тимненіс ӱчӱн алғыстаан.
Анаң Пастағы май площадьындағы экраннарда «Ӧлімі чох полктың» чӧрімі кӧзіділген. Хакасияның «Нымах» кӧклӧлер театры паза «Олған концерт студиязы - Олған филармониязы» постарының концерт программазынаң сценазар сыхханнар. Москвадағы парадты экраннарда кӧзіткен соонда С.П.Кадышевтің адынаң культура кінінің ӧмезі концерт программазынаң чонны ӧріндірген.
«Чонның Чиңізі» тиксі Россияда иртірілчеткен акцияда полған на араласчы позының матыр туғанынаңар, архив материалларынаң тузаланып, видеоролик кӧзіткен. 18.55 часта Хакасияда пір минута сым турар акция чарлалған.
Пайрамнығ ӱлӱкӱнні улуғ концерт программазынаң В.Г.Чаптыковтьщ адынаң Хакас филармония тоосхан. Анда симфония паза эстрада кӧглері кӧп толдырылған.
ПАБА-АҒАЛАРЫБЫС - «ӦЛІМІ ЧОХ ПОЛКТА»
«Піс оларны ундубинчабыс. Піс оларға поғдархапчабыс!» - мындағ хыйғынаң «Олімі чох полк» чӧрімде Ағбанның чуртағчылары араласханнар. Олар - фронтта чааласхан, Ада чир-суубысты азымахчы ыырчыдаң арачылаан улустың тӧлі, туған-чағыннары. Анда чылдаң кӧптең кӧп кізі араласча.
Чӧрімнің араласчылары «Ағбан» спорткомплекстің ачығында 11.00 часта, «призыв пунктында» чыылызып, санға алылып, стройға турып, колоннада парарға тимненгеннер. Оларның холларында рядовойларның, сержанттарның, командирлернің паза даа пасха чаачыларның сомнары. Улуғ саннығ колонна Ағбанның Ленин орамазынча Чиңіс паркындағы Успас отха теере парған. Пӱӱл Ағбанда пу чӧрімде І5 муң кізі араласты, ол алтынҷы хати иртірілді.
Таныхтирға кирек, «Олімі чох полк» чӧрімде пӱӱл пастағызын араласхан Хакасия пазы Виктор Зимин. Ол, колоннаның алнында парып, холында ағазы Дмитрий Иванович Зиминнің сомын тутхан. Ағазы 1945 чылда мартта Будапешт хыринда фронтта чат халтыр.
«Ӧлімі чох полк» чӧрімде Хакасия пазы Виктор ЗИМИН араласхан
Чӧрім пайрамнығ митингтең пасталча. Аны азып, Ағбан город пазы Николай Булакин таныхтаан:
- 1945 чылның илбек майынаң 73 чыл ирт парды. Ол чиңіс чонға улуғ хорадығлығ полған. Чон махачызын кӧзіткен. Ағбандағы полған на сӧбіреде позының матырлары пар - пабалары, ағалары. Оларның кӧбізі пістің арабыста чоғыл, че олар пістің сағызыбыста саңайға халғаннар. Матырларыбыс пу илбек ӱлӱкӱнде - Чиңіс кӱнінде - піснең хада Ағбанның орамаларынӌа парарлар.
«Олімі чох полк» тиксі Россиядағы чӧрімнің Ағбандағы координаторы Всеволод Пименов пу акция сомнардағы матырларыбысха иртірілче, ол Чиңіс маршы полча тіп таныхтаан.
Чӧрім араласчыларының хайзы-да пір ле кізі сомын, че піреезі ікі-ӱс тее чаачының сомын апарған. Холында ікі чаачының сомын тут парғаннар санында Ирина Петровна Карамашева полған. Сомнарда - ағалары Дмитрий Иванович КОБЕЛЬКОВ паза Дмитрий Александрович ДОМОЖАКОВ.
- Дмитрий Иванович Кобельков -іҷемнің пабазы. Ол рядовой полған, - чоохтаан пархазы. - Чааны тобырып, ибзер айланған. Службазын хайда ирткенін чоохтап полбаспын. Хомзынысха, аннаңар кӧп ниме пілбинчем, паба-іӌем ах чарыхтаң ирте парыбысханнар. Ағам Дмитрий Александрович Доможаков 1903 чылдаң полған. Чаа алнында ол Асхыста партияның райкомында тоғынған. Чааға Асхыстағы военкоматтаң хабылған. Ол 1942 чылда Воронеж хыринда хазыр чаалазығларда чат халған. Піс аннаңар аймах сайттар пастыра искіріглер піліп аларға кӱстенгебіс. Ол сағбазы чох чіт парған. Россияның арачыланыс министерствозынзар айланғанда, аннаңар ідӧк пір дее танығ чоғыл тіп нандырығ килген. Сӧбіре архивінде ағамның «похоронказы» ла хайраллалча.
Ағам Дмитрий Иванович Кобельков чааға Ағбан пилтіріндегі военкоматтаң хығыртылған. Чаадаң тӧреен-ӧскен Аев аалынзар айланған. Ол туста аалда «Степной» совхозта істенӌеңнер. Сағынчам, ағам ідӧк совхозта тоғынған полар. Рактаң ағырып, 1960 чылда ах чарыхтаң парыбысхан.
Ирина Петровна чӧрімде хызы Анастасия Николаевна Сагалакованаң паза пархазы Матвей Максимович Чебодаевнең хада полғаннар. Максим - 9 частығ. Оолағас Чир-суун арачылаан ағаларына поғдархапча, мындағ акцияда хынып араласхан.
Николай Павлович МЕДВЕДЕВ-тің сомын апарған оолғы Алтаир Николаевич. Ол Ағбанда чӧрімде пастап 2014 чылда полтыр. Пӱӱл ипчізі Марина Алексеевна Медведеванаң ікінҷізін араласчалар.
- Пабам рядовой полған, чааға 1943 чылда Ус чул аалдаң парған. Ол андада 17 частығ полған. Узінӌі Украинскай фронтта кавалерийскай полкта, чааласхан. Ус хати палығлатхан. Ӱзінҷі хати тың палығладып, госпитальда чатхан, аннаң 1945 чылда сыххан. Анаң ӱр чааласпаан, олох чыл чаадаң айланған. Ол Берлинге читпеен. Пабам чоохтачаң Венгрияны паза Чехословакияны ыырчы холынаң позытханынаңар.
Ибзер айланғандох, трактористке ӱгреніп алып, трактор бригадазынаң устаан. Пастап колхозта, анаң совхозта істенген. Пабам алты пала ӧскірген. Ол Чиңіс кӱнінде пісті, пала-пархаларын, прай чыып алҷаң, чоох-чаахнаң одырчаңмыс. Прайзыбысты сомға суурынарға ӧнетін апар килчең.
Чаа араласчызы Михаил Васильевич КОНГАРОВТЫҢ сомын апарған оолғы Михаил Михайлович Конгаров паза килні Валентина Михайловна Тодышева.
- Пабам чааға 1941 чылда кӱскӱзін хабылған, - чоохтаан оолғы. - Ол 1911 чылда тӧреен. Пастап финнердең тоғыр чааласхан. Ибзер службазынаң айланғанда, Илбек Ада чаа пасталыбысхан. Че андада ол бухгалтер полчатхан, аны, чахсы специалист тіп, армияа ыспинчатханнар. Орджоникидзе аймаандағы Хуруннар аалында тоғынған. Анаң ол Ачинсксер хығыртылған, соонаң Омсксар ысханнар. Омскта Хызыл Знамяа ікі хати турысхан, гвардейскай атығӌы 109-чы дивизия тӧстелгенде, андар алылған. Пабам Крымдағы чаалазығларда аралазып. анда немецтернің «Голубая линия» редуттар линиязын штурмнаң алған. Ол - Хара талай паза Сиваш заливтің аразындағы чир. Аның ӱчӱн нинӌе-де ай хазыр харбазығ парған, 1943 чылда аны холға киргеннер. Дивизияны чаа тузында аар-пеер тастаҷаңнар, соонаң 3-ҷі паза 4-ҷі Украинскай фронттар тӧстелгеннер. Анаң дивизиядағылар Кёнигсбергті штурмнаң алғаннар, соонаң Будапештті. Анда пабам палығлат салған, Львовтағы госпитальда имненген. Ол городты ыырчыдаң позытхан ӱчӱн медальнаң таныхтатхан.
Имненген соонаң аны 1945 чылда февральның халғанчызынзар алай марттың пастағы кӱннерінде ибзер позыдыбысханнар. Ол Чиңіс кӱнін ибде удурлаан. Анаң олох чыл чайғыда повесткача хығыртылған, Япониядаң тоғыр чааласхан. Пабам - ӱс чаада араласхан кізі. Аның иң не танығлығ сыйыхтары - Хызыл Чылтыс паза Илбек Ада чаазының орденнері, «За отвагу», «За победу над Германией», «За победу над Японией» паза даа пасха медальлар.
Чаа соонаң Хуруннар аалда чуртаан, бухгалтер полган. 1960 чылларда Ағбан пилтіріндегі Тазоба пилтірі аалзар тоғынарға ысханнар. Че ол анда истенмеен, Томычахтар аалынзар кӧзібіскен, анда ӧӧн бухгалтер полған. Андағы совхозта 1965 чылда саайлан парған. Ол читі пала ӧскірген. Ам тӧлінең ӱзі ле хазых халған. Улуғ харындазым Пётр Михайлович паза мин, пабамның чолын пазып, офицер полчабыс. Улуғ харындазым полковник званиеліг, ам Москвада чуртапча. Мин - подполковник званиелігбін, отставкадабын.
Ветеран Андрей Петрович КОЛЬЧИКОВТЫҢ сомын холда тутхан пархазы Екатерина Даниловна Аскаракова (Таскаракова):
- Ағам чааға 1941 чылда Асхыс аймаандағы Чоғархы Тӧӧ аалдаң парған, аннаң хазых айланған. Ол Ленинградскай, Белорусскай, Карельскай фронттарда чааласхан. Снайпер полған. Палығлатхан. Ол 1991 чылда чуртастаң парыбысхан. Чааласхан ӱчӱн Хызыл Чылтыс орденнең паза даа пасха орден-медальларнаң таныхтатхан. Чаа соонаң Чоғархы Тӧӧде чуртаан, чон аразына тӧрт хыс кирген. Ағамны сағысха киріп, пу чӧрімде чыл сай араласчабыс.
Алексей Егорович КУЮКОВТЫҢ сомын тудынып, колоннада парған пархазы Юрий Канонович Аскараков. Аның чооғынаң, ағазы 1942 чылда чааға парған, Хапчал аалдаң хығыртылған полар. 1943 чылда мартта сағба чох чіт партыр. «Егор Алексеевич - ічемнің пабазы. Военкоматсар айланғабызох, че анда ол списокка даа кирілбиндір тіп нандырғаннар», - теен Юрий Канонович.
Улуғ колонназар марш тузында городтың хай пірее орамаларынаң кӧп кізі хозылған. Олар ідӧк чаада араласхан паба-ағаларының сомнарын, чаа сыйыхтарын холда тутчатханнар. Улуғларынаң хости кічіглер Чиңіс маршында хаалааннар. Таныхтирға кирек, мындағ илбек ӱлӱкӱн прай чонны піріктірче, чахсы кибір-чозахты чиит тӧлге артысча. Чаада араласханнар, тізең, чонның сағызында хаҷан даа чуртирлар.
СТАЛИНГРАДТАҒЫ ЧААЛАЗЫҒНЫ САҒЫСХА КИРІП
Чиңіс кӱнінде Ағбанда Чиңіс паркында кӧп площадка тоғынған. Радиошкола площадказында кізілер радисттер тоғызынаң танысханнар. Аннаң пасха мында Калашниковтың автоматтары паза пулемеды кӧзідіге сығарылған. Полған на кізее автоматтарны сайап-чыырға оңдай полған. Райпо площадказында чаа тузындағы ас-тамахты лотереяҷа утып аларға чарир полған. Лотереяда Илбек Ада чаадаңар сурығлар пирілген. Ідӧк ӱлӱкӱнде ветераннарға пічіктер пазар площадка тоғынған. Чаа араласчыларына алғызын читірерге кӧп кізі тееске турыбысхан. Паркта турғызылған ӧӧн сценада чаадаңар сарыннар толдырылған. Олғаннар чаа тузындағы автомобильлернең танысханнар, сомға суурынғаннар.
Че иң хынығ Сталинградтағы чаалазығның кӧзідии ирткен. Чиит оол-хыстар, Хызыл Армияның паза фашисттернің кип-азаан кизіп, ол чаалазығны кӧзіткеннер. Парк ибіре атыстар, гранаталарның чара чачыразы истіл турған. Диктор кӧзідігде полчатхан киректерні чарытхан: «Иртен 23 августта 1942 чылда ыырҷы, 22-чі армияның арачыланызын талап, городсар чағдап сыххан». Городсар бомбалар тасталғанда, олаңай чуртағҷылар аар-пеер чӱгӱріскеннер. Ол туста немецтер пістің чаачыларны хыс сыхханнар. КПСС партиязының Сталинградтағы комитедінің хачызы Алексей Чуянов чонзар айланған:
- Аарлығ арғыстар, ыырҷылар Сталинградсар, Волга суғзар чағдапчалар. Сталинград чуртағчылары, городыбысты ыырӌаа пирбеелер. - Хада-пірге турып, хынған городыбысты арачылаалар. Полған на орамада баррикадалар турғызалар, полған на тураны ирт полбас сібее идібізелер, - чоохтаан Алексей Чуянов.
Че ыырҷы пістің чааҷыларны хысхан. Паулюс устаан Алтынҷы армия чаалазыға тимненібіскен. Аның ӧӧн пӧгіні 62-ҷі паза 64-ҷі армияларны талабызары полған. Кӧзідіг араласчылары удур-тӧдір харбазып чааласханнар. Фашисттернің 76-ҷы пехота дивизиязы чаалазыға кірібіскен. Аның пӧгіні городсар кірері полған. Артиллерия атчатханы истіле тӱскен. Чаалазығ хазырдаң хазыр парчатхан. Ыырҷы городсар кірібіскен.
Че кинетін Хызыл Армияның хоза войсколары городсар читкен. Пістіңнер немецтерні хурчаға алыбысханнар. Разведчиктер «тілні» тудып алғаннар. Ол Паулюс городта чазынчатханын чоохтаан. Хызыл Армия, универмагты хурчаға алып, фельдмаршалны тудып алған. Мынынаң кӧзідіг тоозылған.
Чыл сай Ағбанда Чиңіс кӱні алғым иртче. Чонға аймах мероприятиелер иртірілче.
22.30 часта Пастағы май площадьында Чиңіс салюды кӱзӱреен.
Автор :
Инора БОРГОЯКОВА, Николай СУЛТРЕКОВ, Антон ЧЕРТЫКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы