ПӦГІННЕР ОРТА ТУРҒЫЗЫЛЗА, ПОС КИРЕЕ ДЕЕ ТИЛИР
28.05.2021
Хабарлар
Идінҷек кӱні. Хакасия пазы Валентин Коновалов сілкер айының 26-ӌы кӱнінде, Россияның Пос кирее кӱнінде, «Минің пос киреем» кінде республиканың идінӌектеріне алғыстастар читірген
Хакасия пазы Валентин Коноваловты «Минің пос киреем» кінде аның устағҷызы Денис Пауль паза республиканың экономика тилізі министрі Виктор Богушевич удурлааннар. Олар республика пазын кіннің тоғызынаң таныстырғаннар.
Ӧӧніңде анда идінҷектерге аймах кӧстеглерңе искірігліг-чарыдығлығ полызығ читірчеткен специалисттернің тоғыс орыннары кӧріл парған. Хакасияда Пос кирее неделязы иртчеткенде, специалисттер килген кізілерге полысчатханнар.
Чыылығ залында, тізең, сыйыхтар аларға килген идінҷектер тимде одырғаннар. Чоохтирға кирек, Хакасияның город-аймахтарынаң иң аллығ чӱректіг паза чахсы ниме-ноо сығарчатхан, пӧзік синде полызығлар читірчеткен идінҷектерні таныхтирға ысханнар. Анзын республика пазы Валентин Коновалов алғыстас чооғында ідӧк таныхтаан. Ол идінҷектерге Хакасия пазының алғыстазын паза Хакасия правительствозының алғыстас пічиин читірген.
Асхыс аймаанаң республика правительствозының алғыстас пічиине идінҷек Анатолий Валентинович Щетинин турысхан. Иреннің чооғынаң, пос киреенең ол 30-ча чыл айғас парир. Пӧзік ӱгредіг алып, пір чыл тоғынған полған. 1991 чыл. Хазнада ай-пораан тус пасталыбысхан, экономика даа, чон чуртазы даа тӱс сыххан. Аар тус пасталчатханын, че олох туста наа оңдайлар азылчатханын сизініп, Анатолий Валентинович позының предприятиезін санға турғысхан. Илееде чыл ол предприятиені арғызынаң хада кӧдірген. Нинҷе-де чыл мының алнында арғызы пос киреенең хыйа парыбызарға чаратхан. Амды ирен пос киреенең хада хонғанынаң айғасча, пу чылларға ол иң чағын полысчызы полыбысхан.
Пастап садығ киреенең не айғасхан ползалар, амды Щетининнернің Асхыс аймаанда алты аптека саналча. Прай ол кирек ипчізінің устаанда, «хатығ холда» тіпче идінҷек Анатолий Валентинович.
- Мин, тізең, пӱдірігең айғазып пастаам. Асхыс аалда чахсы тура садызып аларға сидік, кӧбізі иргі, че паазынаң наадаң тың на пасхалалбинча. Пос чуртир чіли тураларны турғысчабыс. Алчатхан кізілер чӧпсінчелер, чуртапчалар, - чарытча Анатолий Валентинович.
Пу кирекнең айғазып пастаанда, хум, сай хайдаң аларынҷа сурығ турыбысхан. Оларны амды олаңай ла, хынған на орында хазарға чарабас. Сидік сурығны пӧгер оңдайлар тілеп, ирен пір сағысха килген: кирек чарадығлар алып, посха хум-сайны тимнирге паза бетон сығарарға. Іди тӧреен наа пос кирее проекті.
- 2013-2014 чылларда Асхыс аймааның устағ-пастаа Асхыс аал индіре индустриальнай парк тӧстеен. Анда пос киреенең айғасчатхаш идiнӌeктeрні чир арендазы ӱчӱн тӧлеглердең позытчалар. Мин бетон сығарӌаң заводнаң Хакасияның тиліс программазына кирілгем. Ол ідӧк хоза оңдайлар пирче. Иң пастағызын, льготалығ кредиттерні аларынӌа. Іди мин экскаваторға чидінгем. Республиканың гарантия чыындызы, тізең, сала ла тикке нимес ӧдіске ахча пирче - чылда 1% ставкалығ ла. Прай пічіктерні тимнирге полысчалар, - чарытча Анатолий Валентинович.
Проектті тимнирі паза аны чуртасха кирері - уғаа сидік. Кізі прай кӱзін, оңдайларны санап алча, че ідӧк ле пірее санға алылбаан сурығ сығыс килчеттір.
- Хығыртыңар аны нандыра, хазыңар... - сығдырапчатхан телефонны алып, чоохтанча идінңек. - Завод орнығар орында суғ сығардырғабыс. 25 метр тирең хас пиргеннер, че суғ уйан сыхча. Піске часта пис муң тонна суғ кирек. Ам хоза хастырчабыс, - чарытхан ол.
Пӱӱл бетон сығарчаң завод тоғынып пастир. Аймах чуртағҷылары анзын чидікпин сағыпчалар. Асхыс аймаа кінінде пӱдіріг хаҷан даа чахсы тилеен. Олох туста пос кирее проектінде тоғыс орыннары кӧріл парған. Идінҷек 10 на кізі аларға пӧгінген, че пӱӱнгі кӱнде аннаң кӧп кізі тоғысха алылған, итсе, завод толдыра кӱзінең тоғынғалах.
- Россия ӱлгӱлері ол саринаң чахсы оңдайлар тӧстеп пиргеннер. Тымонаң кӱрезіп чізе. Чонға тоғыс табарға полысчаң кінде санға алылған тоғыс чох кізіні тоғысха алып алзам, мағаа хазна иң тӧбін чал ахчазын (12 муң азыра салковай) паза ағаа хоза севернай тӧлег (30 %) чал ахчазына кӧрілген налогнаң хада хорадығларны чарым чыл айландырар. Андағ оңдайнаң 10 кізіні тоғысха алып алғам, - таныхтапча Щетинин.
Идінҷек аймахта пос киреен асчатханнарға чахсы хайығны таныхтаан. Пілдістіг, ол аймах паза орындағы пос устаныстарның бюджет парызы, чуртағҷыларға тоғыс орыннары. Пос киреенең айғазарға сағынчатханнарға паза чииттерге Анатолий Щетинин мындағ чӧптер пирче:
- Пос киреен асчатхан кізее ол ла кирекнең айғазарға кирек. Пір туста ікі кирeкнең айғасса, піреезі хайди даа турыбызар. ӧӧні - орта пӧгiннeр турғызып, оларны чуртасха кирері. Кізі хайдағ нимее чидінерге хынчатханын пілчетсе, уғаа чахсы. Ол сағыстарын чуртасха кирер. Паза пір алӌаас сағыс: «Пос кирее - ол пос тус». Андағ полар ӱчӱн, пастап тынағ чох 12 час, пірее туста аннаң даа кӧп тоғынарға кирек.
Пӱӱнгі кӱнде Хакасияның идінҷектері республика чуртағҷыларына 60 муңа чағын тоғыс орнын пирчелер. Олар город-аймахтарның иң ізестіг арғыстары полчалар. Прай ӱлӱкӱннерде, сидік туста идінҷектер полызыға килчелер. 2020 чылда, тымо чылында, олар ідӧк хабасханнар: чуға чуртапчатханнарға ас-тамахнаң полысханнар, оларны тарадарға транспорт полызығларын пиргеннер. Республиканың идінҷектері сығарчатхан ас-тамах, ниме-ноо паза полызығларның синін чахсыландырчалар. «Россияның иң чахсы 100 товары» марығда тӧреміл утчалар паза сыйыхтығ орыннарға турысчалар.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде