ПАБАЗЫНЫҢ ЧОЛЫН ПАСЧА
30.07.2021
Хабарлар
1 августта - Тимірчолӌы кӱні. Хызылчардағы тимір чолзар ир чон олаңай ла тартылбинча, иң пастағызын, анда тоғынғаны турыстыра паалалчатхан ӱчӱн. Оларның пірсі - тепловоз машинизі Валерий Боргояков Ағбан городта тӧреен-ӧскен Валерий Ермолаевич Боргояков тимір чолда тиксі 18 чыл істен салды.
2002 чылда ол пастағызын на пу улуғ предприятиенің иркінін алтаан. Пастап ирен машинист полысчызының курстарына направление аларға килген. ӱгредігні Ағбандағы ӱгредіг кінінде иртчелер. Че ол курстарға прайзы ла чарадығ ал полбинча. Ӱгренерге сағынчатхан кізее хатығ кирексіністіг имнег паза психолог сыныхтаан иртібізерге кирек. Комиссия чарадығ пирзе ле, кізі ӱгредіге алылча. Валерий Ермолаевич ол хатығ сыныхтағны чӧпсіністіг иртіп алған. Чарым чыл пазынаң холында машинист полысчызының удостоверениезін тутхан. Іди Валерий Ермолаевич уғаа нандырығлығ тоғысха Ағбандағы локомотив депозынзар килген.
Ӱгренгені - пір, тоғыста пілістернең орта тузаланып пілгені - саңай пасха кирек. Тӧртче чыл Валерий Боргояков машинист полысчызы полған. Ағбандағы локомотив депозына кірчеткен тимір чолларны аар-пеер тиксі чӧр салған паза уламох сизіктіг пол парған. Локомотивтің, тимір чолның килкім транспортының, тінін тутчатса, кізі сиргек харах-хулахтығ поларға кирек. Опыттығ машинисттің полысчызы тоғызын толдырып, ирен позын нандырығлығ тоғынҷы чіли кӧзіткен. 2006 чылда ол машинистке ӱгренерге чаратча. Ідӧк прай сыныхтағларны иртче, че ӱгредіг тузы сала узун - тоғыс ай.
- Машинистке Хызылчардағы чол-техника школазында ӱгренгем, - сағысха кирче тимірчолҷы. - Пілгем, хайдар парчам паза хайдағ ол нандырығлығ тоғыс. Иң пастағызын, тимір чолда хорғыс чох поларға кирек. Саай чох чӧріс ӱчӱн машинист нандырча. Аның ӱчӱн алнындағы хайдағ даа танығларны тузында кӧрерге, чахығларны ситкіп истерге кирек.
2007 чылдаң сығара Валерий Ермолаевич машинист тоғызында істен парча. Аннаң хада ікі машинист полысчызы тоғынған, ол чіли, тимір чол чӧрізінең паза локомотивнең устирға ӱгренгеннер. Позы, тізең, пістің матырыбыс, ідӧк пілістерін нааҷылапча паза узын тыыдып одырча. Анзы класстарнаң паалалча: пастағы (I), ікінҷі (II) паза ӱзінҷі (III). Валерий Боргояков II класс машинизі полча.
«Россияның тимір чоллары» ОАО транспортын тӧреміл нааҷылапча. Іди локомотив депозының устағ-пастаа пӱӱл ле тимге сығарылған тепловоз тіні кистіне ізестіг тоғынҷыны одыртарға чаратхан. Сағам ол анда чалғызан тоғынча. Наа тепловознаң тоғынар ӱчӱн Валерий Ермолаевич ідӧк ӧнетін ӱгренген. Кабинада ікі устағ столы кӧріл парған. Пірсі, алнынзар парчатса, тоғынарға, ікінҷізі - нандыра. Че сынында машинистке пасхазы чоғыл, хайзының кистінде одырарға.
- Машинист, ниикке чӧрҷең транспорт водительі чіли, ідӧк тоғынарға пирлген транспорт ӱчӱн нандырча, - тоғызын чарытча ирен. - Ӧӧн тоғыс вагоннарны кирек орынзар читірерінең палғалыстығ, піс оларны Ағбан городтың предприятиелеріне читірчебіс, олардаң сығара таарлалған вагоннарны ӧӧн тимір чолзар тартчабыс. Анаң кирек поездтерге хосчабыс.
Че олаңай кізі ол чоллар аразында астых парар: хайзы хайдар парча, хайзы ӧӧні, хайзы хоза чол полча? Машинистке алҷаастирға чарабас. Алҷаас итпеске ағаа чаҷында тимнелген чахығ полысча. Пірдең, прай чолларҷа 18 чыл чӧр кӧр? Хайдағ даа кізі сағызына сиирт салар хайзы хайдар парчатханын.
Тимір чол транспорты полызиинаң хазнабыстың пір пазынаң пасха пазынзар ниме-ноолар тартылча. Хакасияда сығарылчатхан ниме-ноолар ідӧк пасха регионнарзар тимір чолҷа читірілчелер. Хызылчардағы тимір чолҷа тартылчатхан таарлағның 45-48% Ағбандағы локомотив депозына килісче. Оӧн таарлағ - хара тас. Ол таарлағның 70-80% тиңнелче.
- Пӱӱнгі кӱнде таарлағ локомотивтері 25 паранаң чӧрчеткен полза, чағынғы чылларда оларның санын 40 параа теере ӧскірерге пӧгін турча. Прай ол хара тас аниры айныдылчатханынаң палғалыстығ, - чарыт пирген депо пастығының кадрларңа паза социальнай сурығларҷа орынҷызы Елена Ручканова. - Тымо ідӧк таарлағ тартарына теелген. 2021 чылның пастағы кварталында ол пілдірте тӱс парған, ікінҷі кварталында ӧзе халған. Салтарында тиксі чарым чылның саннары чахсылан парған.
Пілдістіг, тимір чол алғыдылза, тоғынҷылар даа пӧзік кирексіністе полар.
- Валерий Ермолаевич уғаа нандырығлығ машинист, - чоохтапча Елена Ручканова. - Хызылчардағы тимір чол пастығының алғыстас пічии аның тоғызы турыстыра паалалчатханын киречілепче. Олох туста Россияның тимір чоллары, тоғынҷыларының кӧңнін кӧдірер ӱчӱн, аймах социальнай программалар чуртасха кирче паза хазых пиктирге хабасча. Кӧзідімге, машинисттер, саай чох чӧрчеткен ӱчӱн, чыл тоозылчатса, ахчалығ сыйыхха турысчалар паза пис чыл пазынаң пір саңай чал ахчазының алты окладына теере ахчалығ сыйых алчалар.
Елена Владимировна, тоғыстағы чидіглер ӱчӱн сыйыхтардаң пасха, ідӧк хазыхты пиктиріне кӧрілген хабазығларны чарыт пирген: санаторий-курорттарзар пирілчеткен путевкалардаңар, Хакасиядаң пасха, Хара талайдағы курортсар пар килерге чарир, паза орындағы хазых пиктеҷең кіннеңер. Тимір чол тоғынҷылары «Салют» хазых пиктеҷең кіннің путевка паазының 20% позының ӱчӱн паза 5% паланың ӱчӱн тӧлепчелер. Ыраххы чорыхтарға чылда пір хати тикке пар килерге чарир. Алынҷа турада чуртапчатханнарға хысхызына одынарға хара тас пирілче.
Тимірчолҷылар ідӧк ікінҷі пенсиязын тоғынып алчалар. Пірееде ол хазна пенсиязынаң даа пӧзік поладыр. Анзы чазыт нимес. Кемнің таныстары тимір чолда істенче, олар андағ чахсы киректеңер пілчелер.
- Пенсия чыындызы тӧрт программа сӧлепче, - чоохтапча Валерий Боргояков. - Полғанында ла чал ахчазынаң чыындызар позыдылар син кӧзіділче, аннаң палғалыстығ хай син пенсия тоғынҷы алар. Тимір чолда тоғынып пастазох, ол программаа хозыларға кирек, андада пенсияа сығарына уламох кӧп ахча чыыл парар.
Машинист иргі пенсия законнары хоостыра тынаға 55 частығда парҷаң, Валерий Ермолаевич льгота хайраллалғанына ізенче. Андада ағаа ам даа онҷа чыл істенерге кирек. Чоохтирға кирек, Валерий Боргояковтың пабазы Ермолай Анатольевич ідӧк Ағбанда тимір чолда тынаға сыхханҷа істенген, іҷезі Светлана Никитична штукатур-маляр полып тоғынған. Валерийнің туңмазы Вячеславха тимір чолдағы тоғыс кӧңніне кірбеен. Уғаа хатығ кирексіністер. Валерий, олардаң чочынмин, пабазының чолын пасча. Тоғысха сменанаң чӧрче. Пір кӱн, пір хараа тоғынча, ікі кӱн тынанча. Пу чыллар аразына мындағ режимге ӱгрен парған.
- Кізі сменаа чахсы кӱс алынып аларға кирек, - чоохтапча пабазының чолын пасчатхан ирен. - Аннаң палғалыстығ хай син тоғынҷы сиргек полары. Смена алнында, уламох хараа алнында чахсы узуп алчам. Тынағ кӱннерінде ибде хайынчам, сӧбіремнең тус иртірчем.
Мындағ режим кізі хазиина теелбин парбинча. Аннаңар Ағбандағы локомотив депозында тоғынҷыларға хазыхтарын пиктеҷең кін тоғынча. Амғы тусха килістіре тиріглер, тренажерлар, массажерлар турғызылған, релаксация пӧліктерінде нымзах креслолар турча, анда, амыр кӧӧ ойнадып, кӱс алынарға чарир. Хазых пиктеҷең кінзер чылда пір хати 10 кӱнге чӧрчелер.
Валерий Ермолаевич сӧбірезінең алынҷа турада чуртапча. Хада хонғаны Елена Ивановнанаң ікі хыс ӧскірчелер. Улии Екатерина Хакас хазна университедінде ӱгренче, очызы Виктория - школа ӱгренҷізі. Тынағ тузында сӧбіренең хада кӧллерзер чит пар килчелер, чистек теерерге чӧрчелер.
Валерий Боргояков тимірчолңы тоғызы аарласта полчатханын чахсы киречілепче, олох туста ол машинист тоғызы хайдағ нандырығлығ полчатханын кӧзітче. Полған на кізі мындағ пӧзік кирексіністіг тоғыста сыдаспинча, Валерий Ермолаевич, тізең, хынып тоғынча.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде