ААЛЛАРҒА НАЦПРОЕКТТЕР ХАБАСЧА
13.08.2021
Хабарлар
Тоғыс чорығы. Пу неделяда Хакасия пазы Валентин Коновалов Орджоникидзе паза Шира аймахтарынзар тоғыс чорығынаң чӧрген
ФЕРМЕРНІҢ ӦРІНІЗІ
- Пу чыл пiсті чир-чайаан хомзындырбады. Чылығлар наңмырнаң теестескен сылтаанда, пуғдай, кӧп чыл ӧсчеткен ӧзімнер, кукуруза чахсы сыхханнар, - кӧңнін чазырбинча кресен-фермер хонии пазы Закир Сафаров.
Закир Новруз Оглы аал хониинаң тоғыс чыл айғас парир. Пу тусха аның хониинда 600 азыра мал паза тӧрт муң азыра гектар чир. Тӱрчедең ол ӧзімнерні чыып пастирға пӧгінче.
Тимнелчеткен ӧзімнер хысхызын малларны азырирға читче, че Закир Сафаров мыннаң мындар чирін алғыдарға пӧгін тутча. Ідӧк саалчатхан малларның санын хозарға сағынча.
- Ирткен чылда урожайны чыырға хорадылған ГСМ-ға пӱӱл субсидия алғабыс, ағаа хоза сӱт ӱчӱн субсидия алчабыс. Я, ол сала орай килче, че ол чох фермерлерге сидік поларңых, - тіпче Закир Сафаров.
Орджоникидзе аймаанда аал хониин тилітчеткенінең пасха, фермер ідӧк орындағы чуртағҷыларға тоғыс орыннарын пирче. Амды аның хониинда 30 кізі істенче, прайзы орындағы чуртағҷылар.
Закир Новруз Оглыға хабас пирер пӧгіннең, піс килчеткен чылда ағаа сӧбіре грант мариинда аралазарға чӧп пирчебіс, - таныхтапча Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрі Сергей Труфанов.
Хабазығ, тізең, КФХ-ға артых полбас. Закир Сафаровтың хаҷанох сағынған сағызы ол пызолар хазаазы. Грант утып алза, ол пызо хазаазын пӱдіріп ал ар.
ПӦГІЛБИНЧЕТКЕН СУРЫҒ ПОЛБИНЧА
«Аалларның пик тилізі» программа хоостыра Орджоникидзе аймааның аалларында чиит специалисттерге туралар пӱдірілче: Ӱӱсте (2 тура), Копьевта (13 тура) паза пірер Майрастар паза Наа аалларда. Пу чурттар имӌілерге, ӱгретчілерге, аал хониинда істенчеткеннерге кӧріл парғаннар. Хакасия пазы Валентин Коновалов Копьев поселокта пӱдірілчеткен тураларны сыныхтаан.
Хызылчардағы подряд организациязы пӱдіріг тоғыстарын пӱӱл апрельде пастаан. Тоғыстар график хоостыра парчатханнар, че чайғының пастағы чардығында пӱдіріг материалларына паалар кинетін кӧдіріл парғанда, проект-сметада кӧріл парған тоғыстарға ахча чидіспин парған. Пастап пір квадрат метр 46-ӌа муна турған полза, амды - 70 мун азыра салковай.
- Мының алнында пір квадрат метр тимірні 280 салковайға алҷаңмыс, амды, тізең, ол 700 - 900 салковайға турча! Піс позыбыстың ахчабысты хорадыбысхабыс, амды тураларны читіре пӱдірер кӱзібіс чоғыл, - хомзынча «Стройтэк» ООО-ның ӧӧн директоры Василий Чуланкин.
Ікінӌі ағырсымнығ сурығ - ол проект-смета пічии (ПСД). Хайди тоғазығда искірген подрядчик регион устағҷызы Валентин Олеговичке, сметада кӧрілбеен тоғыстар проектте пар.
- Тураларның ПСД-зын тимнеен специалисттер пічіктерні чахсы толдырбиндырлар. Кӧзідімге, сметада линолеум, обойлар, пасхыстар паза даа пасха ниме-ноо чоғыл, че проектте олар кӧріл парғаннар, - узаратхан подрядчик.
«Стройтэк» ООО подряд организациязы нинҷе-де тураны тимге сығарыбызарға тимде, че аннаң андар тоғыс апарарға ахча чидіспес. Пу ағырсымнығ сурыц хоостыра Хакасияның ӱлгӱзі подрядчикке хабас пирерге молҷаан. Хайди чооғында таныхтаан Хакасия пазы Валентин Коновалов, национальнай проекттер хоостыра пӱдірілчеткен тураларның пӱдіриине материаллар ниик паанаң полар.
- Пӱдіріг материаллары полза, піс прай тураларны кӧріл парған тусха, 31 сентябрьға, тимге сығарыбызарбыс. Тӱрчедең тураларда пестер паза ваннайлар турғызарбыс, - теен Василий Чуланкин.
Копьевтың пазы Игорь Якушиннің чооғынаң, поселок «Аалларның пик тилізі» программада килчеткен чылларда ідӧк аралазар. Пу программа хоостыра «Июс-Агро» ООО, «ДРСУ» ООО паза даа пасха предприятиелернің тоғынҷыларына чурт пӱдірерге паза аалзар чииттерні тартарта чахсы оңдай пар.
- Я, чурт пӱдіриинде ол-пу сидіксініс кӧп сығысча, че пӧгілбинчеткен сурығ полбинча. Пу даа ағырсымнығ сурығның узы-пазына сығып аларбыс, - таныхтаан Игорь Анатольевич.
НАА КЛУБ
Анаң чол Улут Сӧӧт аалзар чатхан. Аалдағы клуб алнында олған-узах, чииттер, аға-ууҷалар чыылыс партырлар. Ниме анда полча полҷаң? Пу чон нааҷылал парған клубты кӧрерге килтір. Ол 1986 чылда пӱдірілген. Пу тусха теере анда пір дее килкім тыхтағ иртірілбеен. Хаҷан-да ол олған сады полған. Амды клубтың индіркі саринда ФАП, библиотека паза школа орныхча.
Ирткен чылда Улут Сӧӧттегі клуб «Культура» национальнай проектке кирілген. Аннаңар пӱӱл анда тиксі тыхтағ тоғыстары иділген.
«Арм-Строй» подряд организациязы 50 орыннығ залны пӱкӱлее нааҷылабысхан, потолокты паза стенелерні сырлаан.
- Тыхтат тотыстарына кӧріл партан ахчадаң 300 муң азыра халтан Пу ахчаа клубта сцена пӱдірілген, хайзы хахан даа чох полтан. Ідӧк аймах бюджеді хабазиинаң кабинеттер тых-талтаннар, наа одырчыхтар, штора-лар алылтан. Тиксі турада, ол санда ФАП-та, библиотекада паза школада, чылыт пирхең система алыстырылтан,
- искірче Копьев аал чӧбінің пазы Александр Коропов.
Ідӧк Хакасия правительствозы хабазиинаң клубха наа оборудование алылған.
- Мин, клуб устағҷызы полып, 30 азыра чыл істен парим, азылғаннаң сығара тиирге чарир. Че мындағ сіліг, чарых, истіг ол хаҷан даа полбаан. Пістің улуғ поғдархазыбыс - ол сцена. Мында ол ідӧк чох полтан. Аннаңар ӱлӱкӱннер, пайрамнар иртірерге сала изі чох полған. Ікінҷілебинчем, амды пістің клубыбыста чон хаҷан даа ӱзілбес! - ӧрінче клуб устағҷызы Наталья Гулькова.
НАА ЧИРГЕ - НАА ШКОЛА
Пістің чорығыбыс, тізең, аннаң андар узарадылча. Мына піс улут, сіліг тураның алнындабыс. Шира аймаанзар читкенде, Наа чир аалда пӱдіріл парған школада хайди пол килбессің?!
Наа школаның істі-тастын кӧріп, кізінің пазох парта кистінзер одырары килче. Я, амғы олғаннарға піліс аларға, чидіглерге чидерге прай оңдайлар пар. Полған на кабинет ӱгредіг предмедіне килістіре тимнелген. Кӧзідімге, химия кабинеді хайхатхан. Полған на партада полған на ӱгренҷее алынҷа микроскоп пар, олох столда суғ краны паза улуғ нимес раковина турғызылған. Кабинеттің лабораториязында чи хайдағ ла приборлар, химия оборудованиезі чоғыл?! Олар прайзы WorldSkills стандарттарына нандырча.
- Пу школадаң Альберт Эйнштейннер сығарға кирек! - кӱлінген Хакасия пазы Валентин Коновалов.
1 сентябрьда мында 200 азыра ӱгренҷі парта кистіне одырар. Олар мында ӱгренерлер, че школа оларны азырап полбас. Школада суғ санитарнай нормаларға нандырбинча.
- Хайди піс пу сурығны пӧкчебіс? Наа чир аалны піс «Арығ суғ» проекте киргебіс. Декабрь тоозылғанӌа пӱдіріг тоғыстары тоозыл парарға кирек. Андағ даа полза, 1 сентябрьда школа олғаннарға ізиин азар, азыранарға, тізең, хыринда орныхчатхан коррекционнай школазар чӧр турарлар, - чарытча Хакасия пазының орынҷызы Ольга Пономарева.
«Арығ суғ» проектке пӱӱл республика бюджедінең 160 муң азыра салковай позыдылған, аның 53 муң азыразы Наа чир аалға паза Жемчужнайға 100 муң азыра салковай пирілген. Наа чирзер школа пӱдіриин кӧрерге чӧргенде, Хакасия пазы ідӧк «Арығ суғ» проект хоостыра пӱдірілчеткен пӱдірігні сыныхтаан. Мында, тізең, пір дее чахсы ниме чоғыл. Тӧрт ай ирт парған, че подряд организациязы тоғызын ам даа пастаалах. Подрядчик паза Наа чир аал чӧбі пір чӧпке кил полбинчатхан сылтаанда тоғыстар пасталғалах.
- Мин сірерге неделя тоозылғанҷа тус пирчем. Пу тусха сірер мағаа наа график тимнеп саларға кирексер. Анда пазылзын, хаҷан паза хайдағ тоғыс иділер. Тоғысты тузында толдырбазаңар, піс, Хакасия, национальнай проектте паза аралас полбаспыс, сірерге, тізең, санкциялар полар, - хатығ чоохтанған подрядчикке Хакасия пазы Валентин Коновалов.
Ідӧк регион устағҷызы Наа чирдегі изел париған дамбаны кӧр парыбысхан. Ол орындағы чуртағҷыларға хорғыс ағылча, аннаңар аны чағынғы туста тыхтирта кирек. Валентин Олеговичтің чахиинаң проект-смета пічіктерін тимниріне республика бюджедінең Наа чир аалға ахча позыдылар.
ХЫСХАА ПАЗА ӰГРЕДІГ ЧЫЛЫНА ТИМНЕНІС
Ширада тӧрт котельнай тоғынча, оларның ікізі оор пастыра. Хайди искірген «ТеплоРесурс» ООО-ның директоры Елена Беляева, оорнаң тоғынчатхан котельнайларның хорадығлары улуғ, олар хорғыс ағылчалар паза лицензия алары сидік. Аннаңар предприятие, оорнаң тоғынмин, суғнаң тоғынчатхан котельнайға кірерге пӧгінче.
Ширадағы тӧрт котельнайнын ӱзі кӧп хадыллығ тураларға паза социальнай объекттерге чылыт пирче. Тиксі 1 муң 600 азыра абонент. Котельнайдағы алызығлар чуртағҷыларға пір дее теелбес.
- Кирек пічіктерні тимнеңер, хорадығларны санаңар, килчеткен чылда тыхтағ тоғыстарына республика бюджедінең ахча позыдарбыс, - чарытхан Хакасия пазы Валентин Коновалов.
Сон пилтірі аалдағыларның ӧрінізіне орындағы школада пӱӱл килкім тыхтағ тоғыстары парча. Пу ӱгредіг организациязы 1956 чылда пӱдірілген, аннаңар анда нинҷе-нинҷе тӧл ӱгрен салған тиирге чарир. Пу тусха ол илееде изел парған, эксперт комиссиязы школаны хорғыс ағылчатханнарның санына кирген.
- Піс школаның фундаментін тыытхабыс, стенелерні, потолокты нааҷылаабыс, чарытхы системазын алыстыртабыс, чылығлаабыс паза даа пасха тоғыстар иткебіс. Наңмырлар соонаң школа ибіре суғ турбас ӱчӱн ӧнетін траншея хазылған, - чарытча «Промстройресурс» ООО-ның ӧӧн директор орынҷызы Александр Дунаевский.
Амды школада тыхтағ тоғыстары хыызында парча. Подряд организациязының итчең тоғызы ам даа илееде, ідӧк школа алнындағы чирні иптирге кирегӧк. Че Александр Дунаевский тоғыстар 1 сентябрьға тоозылар тіп ізендірген.
«ЦЕЛИННАЙ» - РЕСПУБЛИКА ПОҒДАРХАЗЫ
Чорыхтың халғанҷы орны - ол «Целинное» ООО, хайзы Улуғ кӧл аал хыринда орныхча. Майда анда 1100 пас саалчатхан інекке улуғ комплекс тоғын сыххан, хайда «Елочка» мал сағҷаң зал орныхча.
- Чазыдаң інектер «Елочказар» кирілчелер. Пір пӧліксер 36 пас інек кір парча. Мал 15 минута саалча. Пір иирге анда 1100 інек саалча, тиксі пис час чарым парыбысча. Сменада алты кізі тотынча, - чоохтапча цех тоғынҷызы Виктор Терских.
Інек сағҷаң наа зал тоғын сыхханда, тоғынҷылар 100 литрге кӧп сӱт саап алчалар.
Владимир Санниковтың «Целинное» предприятиезі Хакасияда иң килкім полар, неке. Ол хониин сыбыра алгытча: наа комплекс хыринда тамах хурутчаң, хайраллаҷаң комплекстер пӱдірген паза 4-і тӱрчедең тимге сығар. Ағаа хоза силос оймахтары пӱдірілген. Пу предприятие 20 чыл азыра тоғынча, анда 200 азыра кізі істенче.
Улуғ чорых соонаң Хакасия пазы Валентин Коновалов салтар иткен:
- Орджоникидзе паза Шира аймахтарында нацпроекттер чуртасха ӧткін кирілчелер. Школаларның, имнег тураларының, аал хонии предприятиелерінің тоғынҷыларына туралар пӱдірілче. Аалларда чиит специалисттер хаҷан даа кирек. Наа чир аалдағы школа хайхатхан. Андағ ӱгредіг организациязы хазнаның улуғ городтарында даа чох полар. Национальнай проекттер полызиинаң аалларда школалар, клубтар, ФАП-тар пӱдірілчеткенде алай ба тыхталчатханда, уғаа поғдархастығ. Фермерлер дее хоныхтарын сыбыра тилітчелер, наа технологияларнаң тузаланчалар, хоза тоғыс орыннарын асчалар. Піс оларға хаҷан даа хабазарға тимдебіс.
Автор :
Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде