ХАБАЗЫҒ ТИЛИРГЕ ПОЛЫСЧА
18.08.2021
Хабарлар
Аал хонии. Хакасия правительствозында хой ӧскірерін тилідеріне чарыдылған чыылығ ирткен
Аңда Хакасия пазы Валентин Коновалов, аал хонии министрі Сергей Труфанов, аал хонии управлениелерінің устағӌылары, фермерлер, предприятиелер пастары араласханнар.
Хакасияның правительствозы хой ӧскірчеткен предприятиелерге паза кресен-фермер хоныхтарына хазна хабазии синін чыл сай ӧскірче. 2020 чылда хой санын ӧскіреріне паза тӧлін чахсыландырарына республика бюджедінең 34,5 млн салковай позыдылған полза, пӱӱл пу кӧстеге 20 млн салковайға кӧп пирілер, 54,5 млн салковайға тиңнелер.
- Мал ӧскірерінің ӧӧн кӧстее - ол хой ӧскірерін тилідері. Анзына регионның климат оңдайлары паза орныхчатхан орны килістіре. Чахсы кӧзідімнер кӧзітчеткен хоныхтарны таныхтабызарӌыхпын, хайзылары региондағы, тиксі Россиядағы кӧзідіглерде араласханнар. Оларның санында «Мустанг» ООО, Е.И.Обухованың КФХ-зы, «Ермак» агрохолдинг. Мал, хой ӧскірчеткен хоныхтарның тилир, тоғынар кӱстері пар. Пӱӱнгі кӱнге аал хонии Хакасия тилізінің ӧӧні полча, - таныхтаан Валентин Олегович.
Сергей Труфанов регионда хой ӧскіреріне хайдағ хабазығлар пирілчеткеннеңер паза халғанӌы тусха хой саны хайди алыс парғаннаңар чоохтаан. Аның чооғынаң, 2021 чылның 1 январьына республиканың прай категориялығ хоныхтарында 346,9 муң пас хой паза ӧскі саналған, 1 июльға оларның саны 444,5 муң пасха чит парған. Амғы тусха, азынада сананыстарӌа, хурағаннарның саны 109764 пасха тиңнелче.
Пір хойдаң ортымахти 1,7 - 3,2 кг тӱк хырығылған. 2019 чылда хойлардаң прай 608 тонна тӱк алылған, 2020 чылда - 654,5 тонна, ол санда 13 тонна - ніске тӱк (В.Н.Бурдугужаның кресен-фермер хониинда). Пӱӱл хырығылған тӱкті садызып пастабыстылар. Аның ортымах паазы - 12 - 15 салковай килограмм ӱчӱн.
Хойларның тӧлін чахсыландырар ӱчӱн, Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозы тӧлліг хойларның ӱренін паза арған оңдайынаң тӧллендірӌең хазна хабазиин пирче. Пу ахча субсидия оңдайынаң тӧлелче. Хой ӱреніне хорадылған ахчаның 98 % айландырылча, оборудование алған ахчаның - 95 %. Пу ахчалығ хабазығнаң регионның 11 хонии тузаланып алған.
Хойларны арған оңдайынаң тӧллендіреріне осеменаторлар кирек полған. Аңдағ специалисттер чидіспинчеткенде, регионның аал хонии министерствозы оларны тимнирінеңер чарадығ алған. Ирткен чылда 23 кізі хой осеменаторына тикке ӱгреніп алған. Амды олар хой ӧскірчеткен хоныхтарда тоғынчалар.
Пылтыр кӱскӱзін 11 хоныхта 5718 пас хой арған оңдайынаң тӧллендірілген, олардаң 5530 хураған (97%) алылған. Амғы туста ол хурағаннарны республиканың хоныхтарынӌа тарадар тоғыс апарылча. Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозы арған оңдайынаң алған хурағаннарны садызарға сағынчатхан хоныхтардаң сурыныстар алча. Пӱӱнгі кӱнге аймахтардаң 419 хучаа чахығ кіргең.
Пӱӱл хойларны арған оңдайынан тӧллендірӌең специалисттерні тимнирі узарадылча, 30 кізі ӱгредігні иртер кӧңніліг. 2021 чылда хойларны арған оңдайынаң тӧллендірерге пӧгінчеткен хоныхтардаң сурыныс пічіктері кірген. Республиканың аал хонии министерствозы ідӧк пасха регионнардан тӧлліг ине хойларны паза хучаларны садызарынӌа тоғыс апарча.
2021 чылда хурағанны ӧскіреріне республика бюджедінде ахча кӧріл парған. Арған оңдайынаң тӧллендіріп алылған пір хураған ӱчӱн 500 салковай субсидия пирілче, олаңай хураған ӱчӱн - 50 салковай. Минеральные Воды городта хой ӧскірерін тилідеріне чарыдылған тиксі Россиядағы чыылығда хазнаның аал хонии министерствозының кізілері, пу хабазығның тузазын пӧзік паалап, аны федеральнай синге кирерге сағынчалар. Проектке федеральнай бюджеттен ахча пирілеріне ізеніс пар.
«Мустанг» ООО арған оңдайынан хойларны тӧллендіргеннернің санында. Аның устағӌызы Павел Томчик хойларны арған оңдайынаң тӧллендіргенінің салтарларынаңар чоохтаан.
- Пӱӱл арған оңдайынаң 3306 хураған алғабыс. Амды оларны садып пастабысхабыс. Пис хураған аларға килген кізі онны алып алған онны аларға килгеннері - 15-ті. Пір ипчі, телефоннаң сығдырадып 30 пас хуча аларбын теен, че 40-ты садызып алған. Килген кізілер салтарлар кӧргеннер - хучалар килкім арахтар. Арған оңдайынаң тӧллеңдіргенінің салтарлары пар. Сергей Иванович Труфанов адаан хабазығлар пирілчелер. Оларның ӱчӱн Хакасияның правительствозына паза пістің министерстваа улуғ алгыс. Пу чахсы хабазығ.
Киӌее мағаа Иркутск облазынаң сығдыратханнар, хурағаннарны кӧріп аларға килерлер. Хызылчар крайынаң хурағаннар садысханнар. Че хурағаннар Хакасияда халзыннар тіп сағынчам, - теен Павел Томчик.
«Мустанг» ООО пӱӱл хойларны арған оңдайынаң тӧллендірерӧк, аал хонии паза ас-тамах министерствозына хой ӱренінің 2,5 муң дозазына чахығ пир салған.
Аал хонии предприятиелерінің, КФХ-ларның пастары сидіксіністерінең ӱлескеннер. Оларның санында - турлағларзар чарытхы тартары, тоғынӌылар, ӧӧнінде трактористтер, чидіспинчеткені.
Хакасия пазының орынӌызы Ирина Войнованың чооғынаң, турлағларзар кӱннең тоғынчатхан станция аларына субсидия пирілген. Че пу хабазығнаң пірдеезі тузаланмаан. Амды килер чылда аны пирерін узарадарынаңар чарадығ тимнелер. Аны хоостыра кӱннең паза чилдең тоғынчатхан станцияны турғызарына субсидия кӧрілер.
Хакасияның аал хонии министерствозына кірчеткен хой ӧскірерін тилітчең чӧптің кнезі Александр Поздняков аның тоғызынаңар чоохтаан. Амғы туста республиканың хой ӧскірерін тилітчең чӧпсер 12 кізі кірче - ол КФХ-ларның паза аал хонии предприятиелерінің пастары, хайзылары тиксі 86 муң пас хой паза ӧскі тутча.
2019 чылда хой ӧскірерін тилітчен чӧп Хакасия правительствозынаң, аал хонии паза ас-тамах министерствозынаң хада хой ӧскірерінӌе чоннар аразыңдағы конференцияны иртірген. Конференция салтарларынӌа хой ӧскірерін тилідерінӌе оңдайлар тӧстелген, хайзылары Россияның аал хонии министерствозына пирілгеннер.
2019 паза 2021 чылларда чӧптің кізілері Астрахань паза Минеральные Воды городтарда ирткен хой ӧскірӌеңнернің кӧзідиинде араласханнар. Араласчылар, иң чахсы тӧлліг хойларны кӧріп, хойларны аларынаңар азынада чӧптезіг иткеннер.
2020 чылда «Вива-Лаб» ООО-да хойларны арған оңдайынаң тӧллендірӌең специалисттерге ӱгренгеннер.
Хой ӧскірерін тилітчең чӧп аал хонии министерствозына хоза хабазығларны кир саларға чӧп пирче: хой ӧскірчеткен хоныхтарға техника аларына субсидия пирері (федеральнай бюджеттең - 91 %, регион паза орындағы бюджеттердең - 9 %); аал хонии пӱдіріглеріне субсидия позыдары (федеральнай бюджеттең - 91%, регион бюджедінең - 9 %); суғ скважиназын сабарына субсидия, витаминнер паза минераллығ азырал аларына субсидия; аал хонии чирлері тузаланылбинчатханының тузын 1 чылға теере хызырары, тузаланылбинчатхан чирлерні тузаланысха кирері.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде