«ШАХТЁР САБЛАНЫЗЫ» ТАНЫҒА ІКІ ХАТИ ТУРЫСХАН
27.08.2021
Хабарлар
29 августта - Шахтёр кӱні. Хубачар чуртағҷызы Михаил Топоев 1989 чылдаң хара тас аныпчатхан разрезтерде тоғынча. Амғы туста ол «Іскеркі-Пии разрез» ООО-да экскаваторның машинизі полча
КӦП ЧЫЛ ХАРА ТАС ПРОМЫШЛЕННОЗЫНДА ТӰЗІМНІГ ТОҒЫН САЛҒАН ӰЧӰН, МИХАИЛ ТОПОЕВ «ШАХТЁР САБЛАНЫЗЫ» ТАНЫҒНЫ ІКІ ХАТИ АЛҒАН:
2004 ЧЫЛДА - 3-xi СТЕПЕНЬНІГ ТАНЫҒНЫ, 2019 ЧЫЛДА - 2-xi СТЕПЕНЬНІГ.
Михаил Леонидович Топоев 1970 чылда Ис пилтірі аалда тӧреен. Че анда ӱр чуртирға киліспеен, сӧбірезі Ағбанзар кӧзібіскен. Пабазы Леонид Ананьевич Ағбандағы авиапредприятиеде лётчик полған, Норильсксер, Алматызар, Иркутсксар, Барнаулзар, Хызылчарзар учух чӧрҷең. Іҷезі Лидия Елизаровна республиканың имнег туразында медсестра полып тоғынған.
Михаил Топоевке Ағбанның ӱс школазында ӱгренерге киліскен: 18, 8 паза 10 №№ школаларда. Анзы сӧбіре сыбыра кӧс чӧрчеткенінең палғалыстығ полған. 1985 чылда, 8 класс тоозыбызып, профессиональнай ӱгредіг аларға чаратхан.
- Минің кічігдең сығара харах оды уйан полған, аннаңар лётчик пол полбаспын тіп олған тузындох пілгем. Лётчик поларым килгенӧк, че имнег сыныхтаан ирт полбазын пілінгем. Мин тимірчолӌыларны тимнепчеткен техникумда ӱгренерге сағынғам. Че ол ибдең ырах, Хызылчар городтың алтында орныххан. Іӌе-пабам мині ибдең ырах нимес ӱгренерге чӧптеп алғаннар. Мин Харатастағы тағ техникумын таллап алғам. 1985 чылда андар ӱгренерге асхынах кізі кірген, аннаңар студенттерні читкіӌе чыып полбааннар. 1989 чылда ӧӧн электромеханик ӱгредиин алғам.
Ол минің ӧӧн специальнозыма саналча. Хоза ӱгредіглер - электрик паза экскаватор машинизі, - сағысха кирген Михаил Топоев.
Профессия алған соонда Михаил Ызыхтағы разрезсер экскаватор машинизінің полысчызына кіріп алған. 1989 чылда армияа хабылған. Служба ирткен соонда, 1992 чылда, Ызыхтағы разрезсер тоғысха кірібіскен. Анда Михаил Леонидович 13 чыл экскаватор машинизі полып тоғын салған. Анаң ӱс чыл «Степной разрез» ООО-да істенген. Халғанҷы 13 чыл «Іскеркі-Пии разрез» ООО-да чыл чӧрчеткен экскаватор машинизі полып тоғынча. Ноға экскаватор «чыл чӧрчеткен» адалча тіп сурғанымда, Михаил Леонидович піди нандырған:
- Экскаваторлар аймах-пасха полчалар: гусеничнай, гидравлическай, чыл чӧрчеткен. Ноға чыл чӧрчеткен? Ол ікі сана полызиинаң чӧрче. Аның алтында тегілек база пар, ол ағаа тіреніп ідінібісче, анаң сӧӧртеніп ала чыл чӧрібісче. Экскаватор алнынзар чыл полбинча, соонзар ла парча. Аның хамызына 10 кубометр чир кiрче, стрелазы 70 метр узун. Экскаваторнаң чирні хара тасха теере хасчабыс, хара тасты гидравлическай экскаватор сығарча. Хамыс чирні 27 метр тиреңнең сустып алар оңдайлығ паза оймахтаң сығара 65 метр пӧзік тастап полча.
Михаил Топоев «ЭШ-10/70» экскаваторнаң тоғынча. Пу экскаватор 1983 чылдох сығарылған. Аның чооғынаң, мындағ техникалар тирең хазыл парған карьерлерде тоғынчалар. Экскаватор иргі, оодыл ла парча. Кӱнӧрте сайбал парза, слесарьлар тыхтирға полысчалар. Хараа, тізең, машинист полысчызынаң хада тыхтапчалар. Че хай пірее сылтағларнаң полысчызы чох полза, ағырыбысса алай кӱнӧрткі сменада тоғынза, экскаваторны чалғызан даа тыхтирға килісче.
Пір сменаа (12 часха) экскаватор машинизі полысчызынаң хада карьердең 5 муң кубометр алай 700 хамыс чир сығарыбызарға киректер. Пірееде пу син тоғысты толдырарға киліспинче. Техника иргі, аннаңар удаа оодылча. Аны тыхтабызар ӱчӱн, тимір хабыстырҷаң даа, электрик тее поларға килісче. Чылда пір хати разрезтегі техника пір айға тыхтаға турыбысча. Ол пландағы тыхтаға саналча, хайзынаң Харатастағы техниканы тыхтаҷаң ӧнетін предприятие айғасча.
Михаил Топоев наа экскаватор алыларына ізенче. Разрезтің устағ-пастаа килер чылда наа техника аларға пӧгінче. Россияда чыл чӧрчеткен экскаваторларны пір ле завод сығарча - «Уралмаш завод» ПАО. Мының алнында Іскеркі-Пии разрез экскаваторның запчастьтарын Украинадаң садысчаң. Халғанҷызын олар Украинадаң 2013 чылда ағылғаннар.
Михаил Леонидович разрезтегі тоғыс оңдайларынаңар чоохтап пирген. Разрезсер тоғынҷыларны предприятие автобустары тарт чӧрчелер. Тоғынҷылар хости ааллардаң пасха, ідӧк Ағбаннаң, Харатастаң килчелер. Машинисттер тоғынар алнында иң пастап имнег сыныхтаан иртчелер. Тоғыс тузы хараа алай кӱнӧрте 12-лер час иртче. Экскаватор машинизінің полысчызы пар, хайзы аны алыстырча. Полысчы чох хараа тоғынарға сидік. Машинисттер руль кистінде узубысчалар. Чылдаң чылға хараа тоғынып, кізі хазии хомайланча. Аннаңар тоғынҷыларға аймах льготалар кӧріл парғаннар. Оларның пірсі - тынаға 55 частығда сығары. Михаил Топоевке тынаға теере тӧрт чыл тоғынарға халған. Аның чооғынаң, чиит туста хараа тоғынза, майыхпаҷаң паза хараағы смена алнында узубин тоғысха парҷаң. Амды хараа тоғынарға аар пілдірче, уламох полысчы чох полза. Экскаваторның хамызы чирні сузып алғанҷа паза тастаанҷа пір минута ирт парча. Пу тусха кізі сабыхсып таа парыбызар. Полысчызы хада полза, тынанып, азыранып алай книга хығырып аларға даа чарир. Кабина істінде чейник, холодильник, кондиционер пар.
Іскеркі-Пии разрезте чииттер кӧп тоғынча. Михаил оларны ӱгретче паза опыдынаң ӱлесче. Тынағ кӱнінде экскаватор оодыл парза, аны тыхтирға иң улуғ опыттығ тоғынҷыны хығырчалар.
Михаил Топоев хара тас аныпчатхан разрезтерде 30 азыра чыл тоғын салған. Пу тоғысты таллап алғанына хаҷан даа ачырғанмаан.
2002 чылдаң сығара Михаил Леонидович сӧбірезінең хада Хубачар аалда чуртапча. Мында чир участогын алып, алынҷа тура пӱдір салған. Пӱӱл хызы Ирина Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінде «биоэколог» специальнозын алып алған. Амды тоғыс тілепче. Отпуск тузында Михаил туған-чағыннарынаң хада Хакасияның кӧллерінзер тынанарға чӧрче. Аның кӧрізінең, пос чирінде тынанарға артых ла.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде