ТАЛАСТЫҒ ЗАКОН ПРОЕКТІ ӰЗІНҶІ ХАТИ ИРТ ПОЛБАДЫ
01.10.2021
Хабарлар
Сессия. Хакасияның Оӧркі Чӧбі кӱскӱдегі сессияа чыылысхан. Оӧн сурығларның пірсінӌе, ЖКХ полномочиелерін ааллар синінең аймахтар синіне пирердеңер закон проектінӌе, ӱзӱріг уғаа хазыр ирткен
РЕСПУБЛИКАНЫҢ ӦӦРКІ ЧӦП ДЕПУТАТТАРЫ 29 СЕНТЯБРЬДА СЕССИЯА ЧЫЫЛЫСХАННАР.
КӰН СУРИИНДА ТАЛАСТЫҒ СУРЫҒЛАР ПАР ПОЛҒАННАҢАР, ХАБАРӋЫЛАР СЕССИЯ «ІЗІГ» ИРТЕРІН САҒААН ПОЛҒАННАР. ЧЕ ОЛ МЫНДАҒ ХАЗЫР ПОЛАРЫН ПІРДЕЕЗІ САҒЫБААН - ХАЙЗЫ ДЕПУТАТТАР МИКРОФОН ДАА ЧОХ ЧООХ ТУТ СЫХХАН СЫЛТААНДА, ЗАЛҒА ТОЛДЫРА СУУМ-СААМ ТУРЫБЫСХАН. ТАҢ ПУ СУРЫҒ (ЖКХ ПОЛНОМОЧИЕЛЕРІН ААЛЛАР СИНІНЕҢ АЙМАХТАР СИНІНЕ ПИРЕРДЕҢЕР ЗАКОН ПРОЕКТІ) ӦӦРКІ ЧӦП ДЕПУТАТТАРЫН ТЫҢ САҒЫССЫРАТХАН, ТАҢ ИРТКЕН ТАБЫҒЛАР СООНАҢ ОЛАР АМ ДАА «СООБААННАР». ЧЕ ПРАЙ НИМЕНІ ИЗЕРІСТІРЕ.
Сессия тоғызы амыр пасталған. Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев сессия тоғызында Хакасияның пазы Валентин Коновалов, республика правительствозының кізілері араласчатханынаңар искірген. Депутаттардаң кӱскӱдегі пастағы сессияа 4б депутат килгені санға алылған.
Пастағы сурығлар мировой чарғыҷыларны турғызардаңар полған. Чарғыҷыларның кандидатураларынаң Хакасияның Ӧӧркі чарғы кнезі Сергей Доможаков таныстырған. Ӧӧркі Чӧп саринаң тоғырланыстар чох полған, прай кандидатуралар пір ӱннең алыл парғаннар. Андағ оңдайнаң Харатас городтың 1№ чарғы участогының мировой чарғыҷызына Юлия Решетникова турғызылған, Пии аймаа хырығларындағы чарғы участогынзар - Татьяна Майнагашева, Боград аймаа хырығларындағы чарғы участогынзар - Александра Миндибекова.
Теестегі сурығ Хакасияның Халыхтар палатазының наа кізілерін турғызарынаң палғалыстығ полған. Халыхтар палатазы 39 кізідең пӱтче. Закон хоостыра оларның 13-ін, республиканың коммерческай нимес пірігістері (ол санда халых пірігістері) сығарғаны хоостыра, Ӧӧркі Чӧп турғысча. Депутаттар сығарылған 16 кандидатурадаң 13-ті таллап алғаннар. Табылған кізілернің аразында ікі хакас - Татьяна Майнагашева («Алтынай» хакас ипчілернің пірігізі сығарған) паза Виктор Чепчигашев (хакас чонның Улуғлар чӧбі сығарған). Чағынғы туста Хакасияның пазы 13 кандидатты адир. Халған 13 кандидатты Халыхтар палатазының кізілері, хайзыларын республика пазы паза Ӧӧркі Чӧп чарадыға алыбысханнар, турғызарлар.
Депутаттар ідӧк культуранаң палғалыстығ сурығларны кӧрібіскеннер, оларның пірсі чон писательлеріне хабазығ пирердеңер. Хакасияның культура министерствозы тимнеен закон проектінде республиканың «Чон писательі» атха турысхан чуртағҷыларына, тынаға сых парза, пенсияа хоза компенсация тӧлирдеңер чоох парча. Хайди чарытхан Хакасияның культура министрі Светлана Окольникова, чон писательлеріне хоза 7 муң салковай тӧлел турар. Чайаачыларға хоза хабазығ 2022 чылның 1 январьынаң пиріл сығар тіп кӧрілче. Депутаттар тоғыр полбааннар, закон алыл парған.
Тӱрчедең Ӧӧркі Чӧп ӧӧн таластығ сурыға чит килген - «Хакас Республикада орындағы кирексіністерні пӧкчең алынҷа сурығларны аалларның холына пирердеңер» Хакас Республика Законының 2-ҷі статьязынзар алызығ кирердеңер» закон проектіне. Пу закон проектінңе ЖКХ полномочиелерін ааллар синінең нандыра аймахтар синіне пирері кӧрілче.
Таныхтирға кирек, пу ағырсымнығ сурығ ӱзінҷі хати Ӧӧркі Чӧптің ӱзӱриине сығарылча. Алында ікі хати ирт полбаан. Закон проектінең хайзы аймахтарның пастары тоғыр полчалар, аар-чӱкті пос иңніне артарға хынмин. Республика правительствозы, тізең, ол закон проектіне хабасча. ЖКХ объекттерін тӱзімніг тоғындырарына аалларның ахчазы даа, техниказы даа паза специалисттері дее чидіспинчеткені сылтаанда. Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев тее пу сурығҷа аал чӧптері пастарының саринда полған. Ағаа хоза закон проекты пу хати республика прокуратуразы, тимнеп, сығарған анда коммунальнай сурығлар тӱзімніг пӧгілер ӱчӱн, оларны толдырарынҷа полномочиелер аймахтар синінде поларға киректелчеткенін оңарчаларох. Паза пу сессияа Асхыс, Таштып аймахтарынаң аал чӧптері пастарынаң паза депутаттарынаң пӱтчеткен делегация килтір.
Республика прокурорының тоғызын толдырчатхан Андрей Мошков, закон проектінҷе чоох тудып, ЖКХ предприятиелері сидік оңдайларда полчатханын таныхтаан. Чылығ пирҷең сетьтер 65%-ке иргілен партыр, пірее чирлерде - 100%-ке. Ааллар чӧптері, ахча, специалисттер чохтаңар, сидіксіністерні пӧгеріне сыданминчалар.
- Олох туста республиканың чахсы кӧзідім пар, - искірген Андрей Мошков. - Ағбан пилтірі аймаа ЖКХ объекттерінӌе аал чӧптерінең чӧптезіг хоостыра тоғынғаны хара тас табар сурығныла пӧгібіспеен, ідӧк сығысчатхан саайлар синін хызырыбысхан.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев мының соонаң закон проектін тӧстеге аларынҷа ӱн пирерге чӧпнең сыххан, аны ӱзӱріп пастир ӱчӱн. Че ӱн пиріс салтарлары закон проектін тӧстеге аларына ӱн чидіспинчеткенін кӧзіткен: «ӱчӱн» - 24, «тоғыр» - 9, «тудыныбысхан» - 10. Чарадығ алыларына иң асхынах 26 «ӱчӱн» ӱн киректелген.
Секретариатсар, тізең, аал пастарының паза депутаттарының айланыстары кірген полтыр. Че ноға-да ол кiрген айланыстардаңар ӱн пиріс соонаң на искірілген. Мында Владимир Штыгашев ӧкпелен парған.
- Піссер 60 алай 70 аалның пазы айланған: «Чидер ойнирға, законны алыбызыңар!» - теен Ӧӧркі Чӧп кнезі.
- Олар амды анда турчалар паза піл полбинчалар: «Кемге депутаттар тоғынчалар?» Ағаа хоза олар, Ӧӧркі Чӧптең Шира паза Асхыс аймахтарының пастары - Сергей Зайцев паза Абрек Челтыгмашев - устапчалар тіп, кӧні чоохтанчалар. Мин пазох чоохтапчам, ЖКХ сферазындағы полномочиелер аймах синінде полары - ол федеральнай закон нормазы. Піс аны сайбабысхабыс, хаҷан республиканың мының алнындағы пазы ікі устағҷының сурынызы хоостыра ол чӧпті Ӧӧркі Чӧптің ӱзӱриине сығарған паза хаҷан ол пастаға удур парғабыс.
Депутаттар мының соонаң соон сӱрістіре чоохтан сыхханнар, піреезі микрофон даа чох хысхырчатхан. Делегация адынаң Асхыс аал чӧбінің пазы Марина Анжиганова микрофонха чоох тударға кӱстенген. Че аны таң искеннер, таң чох, пу суум-саамда пілдістіг нимес полған.
- Аарлығ депутаттар, бюрократ полбаңар, - айланған ол Ӧӧркі Чӧпсер. - Пӱӱн сессияа аал чӧптерінің пастары паза депутаттары килгеннер. Піс кӧрчебіс, ниме мында полча. Сірер пісті, хаҷан полза, истерзер бе?
Суум-саам сала тохтап парғанда, депутаттар, кірген айланыстар орай искірілгенін санға алып, пу сурығҷа тынағ тузы соонаң хати ӱн пирерге чарат салғаннар.
Тынағ тузы соонаң Ӧӧркі Чӧп пазох ол сурығзар айланған. Суум-саам узарадылған. Депутаттар аразында удур-тӧдір пыроластар даа парған. Хати ӱн пиріс иртірер алнында, депутаттар алнына Пуланнығ кӧл аал чӧбінің пазы Николай Чебодаев сығып, делегация адынаң чоох тутхан.
- Пазох сірерзер айланчам, аарлығ депутаттар! Сурынчам, чахсы сағынылған, прай республикаа туза ағылҷаң чарадығ аларға, - айланған ол депутаттарзар. - Пӱӱн піс ле ирееленминчебіс, ирееленче прай чуртағҷылар. Сірер кӧргезер чуртағҷыларға хайдағ полызығлар пирілчеткенін. Піс чылығ пирҷең тусха чахсы даа тимнен полбинчабыс.
Аның соонаң Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев депутаттарзар сыға салған. Ол, пілдістіг, закон проектінең тоғыр чоох тутхан.
- Кем пыролығ - аймах па? Минің ахча пар ба? Чоғыл, - теен ол. - Ол ахча сынында республиканца даа чоғыл. Полномочиелерні пирібіскенінең, кӧні тіпчем, ахча табыл парбас.
Мында Хакасияның пазы Валентин Коновалов сыдаспаан.
- Правительство ЖКХ сурығларынаң ӧткін айғасча, - таныхтаан ол. - Мында чоох тутчатханнарның піреезі ахча чоғыл тіпче. Анзы андағ нимес. Ирткен чылда піс чідірчеткен парыстарны айландырарына миллиард салковай позытхабыс - килкім ахча. Піс онарлап чылның алымнарын, хайзылары ЖКХ-ҷа чыыл парғаннар, чабысхабыс. 2021 чылға піс чідірчеткен парыстарны айландырарына ідӧк ахча кӧр салғабыс. Паза полған на чыл тыхтағ тоғыстарына ас нимес ахча позытчабыс.
Хакасияның пазы пістің ааллар, специалисттер чох полғанынаң паза пасха даа оларнаң палғалыстығ нимес сылтағларнаң, позыдылған ахчанаң тузаланарға маңнанминчатханын таныхтаан. Аның кӧрізінең, аймахтар синінде ол сурығны пӧгібізерге чарир. Ағаа хоза правительство мында прай пар кӱзінең полызарға тимде тіп искірген ол. Халғанҷызында депутаттарны закон проекті ӱчӱн ӱн пирерге хығырған.
Че республика пазының айланызы даа полыспаан. Ӱн пирістің салтарларынҷа андағох ниме пол парған: «ӱчӱн» - 25, «тоғыр» - 14, «тудыныбысхан» - 6. ЖКХ полномочиелерін ааллар синінең аймахтар синіне пирердеңер закон проекті, тӧстеге дее алылбин, ирт полбаан.
Таныхтирға кирек, пу ӱн пиріс алнында депутаттар азых электроннай оңдайнаң ӱн пирерге чарадығ алғаннар - кем хайди ӱн пиргенін піліп алар ӱчӱн. Владимир Штыгашев, пу ӱн пирістің хомзыныстығ салтарларын кӧріп, ол пічікті чарыхха сығарарға молҷаан: табығҷылар оларның депутаттары хайди ӱн пирчелер кӧрзіннер тіп.
Пасха сурығларның аразында хайығ тартхан депутат Валерий Старостиннің Россияның Гражданскай кодексінзер алызығлар кирердеңер чӧбі. Хысхаҷахти чоохтаза, аның ӧӧн сағызы - Хакасияа чарытхыны кӧні Сойан-Сус ГЭС-таң ниик паанаң садызары. Мының алнында, приватизация тузында республика пос акцияларын «ЕЭС России» РАО-ға пирібізіп, чӧптезіг хоостыра чарытхыны ол оңдайңа ал турған. Че анаң, «ЕЭС России» РАО чох пол парғанда, 2001 чылдаң сығара ол чӧптезіг тоғынмин сыххан. Хакасия правительствозы 2003 чылда чарғызар айланған, чарғы иск тузы ирт парған тіп чарадығ алтыр. Гражданскай кодекссер кирілчеткен алызығлар андағ исктерні тузы чох ит салар кӧстегліг.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев пу сағам чӧп ле полчатханын таныхтаан.
- Октябрьда алай ноябрьда закон проектінеңер чоох апарарға чарир полар, - теен ол. - Піс андада, закон проекты тимнеп, Хазна Думазынзар закон сығарҷаң пастағнаң сых поларбыс. Сидіксініс пар, че федеральнай синде піске хабазарларына 100 %-ке ізеніс чоғыл. Че, іди дее полза, піске кӱстен кӧрерге кирек.
Халғанҷызын депутаттар, «правительство чазын» иртіріп, Хакасия правительствозы 2021 чылда республиканың парыстарын ӧскірерінҷе хайдағ тоғыстар апарғанын истіп алғаннар. Пу сурығҷа финанстар министрінің тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков чоох тудып, ирткен 8 айның салтарларынңа бюджетсер 20 миллиард 346 миллион салковай кіргенінеңер искірген. Іди чыл кӧстеглері 63%-ке толдырылтыр.
- Экономика оңдайланҷа паза кӧӧлҷе кризистең сыхча тиирге чарир, - чоохтаан Игорь Тугужеков. - Аннаңар ирткен чылның хыринда налогтығ паза налогтығ нимес ахчалар сала кӧп кір сыхханы киречілепче.
Кӧзідімге, организацияларның парыстарына налогча кірген ахча 2,7 хати, алай 4 миллиард 56 миллион салковайға, ӧс партыр. Ол ӧзісті ӧӧнінде РУСАЛ компания (2 миллиард 650 миллион салковай), хара тас предприятиелері (1 миллиард 92 миллион салковай) паза СГК предприятиелері, хайдар Ағбандағы ТЭЦ кірче, (394 миллион салковай) пиртірлер. НДФЛ-ха кірген ахча 10%-ке ӧс партыр, акцизтерҷе - 16 %-ке.
- Алынҷа таныхтирға кирек налог саларының нииктелген системазынҷа ахча кіргені ӧс парғанын, - хосхан Игорь Тугужеков. - Ставкалар тӧбін турғызылған полза даа, УСН-ҷа парыстар кірері 52 %-ке алай ба 323 миллион салковайға хоза ӧс парған.
Ол республика бюджедінің пос парыстары Хакасия правительствозы улуғ налог тӧлепчеткеннернең ӧткін тоғынғаны сылтаанда ӧскірілгенін таныхтаан.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде