ЧАРЫХ ОМАЛАР, ЧӰРЕЕМДЕ ХАЛЫҢАР
08.10.2021
Хабарлар
Танығлығ кӱн. Пу айның пастағы кӱнінде Пыдырахтағы школада хумартхы чарды азылған паза «Тигір хуры» кінде Улуғлар паза Ӱгретчілер кӱннеріне чарыдылған концерт ирткен
Октябрьның пастағы амыр кӱнінде чон Пыдырахтағы школа тастында танығлығ кирекке чыылысхан. Анда хумартхы чарды азылған. Ол ӱгретчі Клавдия Яковлевна Кучугешеваа чарыдылған. Аны улуғ тӧл чахсы таныпча, піреезіне аның холында ӱгренерге ӱлӱс тӱскен. Хумартхы чарды азар пастағнаң Пыдырах аал чӧбі паза аалның халых пірігістері сыхханнар.
Клавдия Кучугешева 10 мартта 1918 чылда Таштып аймаандағы Хара сип аалда улуғ сӧбіреде тӧреен. Чуртазы аның аар полған, че андағ даа полза, Клавдия Яковлевна чуртазына пір дее ачырғанмаан. 1941 чылда, 10 классты тоосчатхан туста, ағаа Районодаң пічік килген, Ағбанзар ікі айға ӱгретчілер курстарын иртерге тіп. Курстар соонаң Клавдия Кучугешеваны Ӧлең чазы аалдағы пасталығ школаның устағҷызына турғыс салғаннар. Анда ол 1941-1945 чылларда тоғынған, анаң Пыдырахтағы пасталығ школаның устағҷызына турғызылған.
10 сентябрьда 1945 чылда «За доблестный труд в ВОВ 1941 - 1945 г.г.» медальнаң сыйыхтатхан. Пыдырахтағы школада тынаға сыхханча тоғынған. 30 сентябрьда 1966 чылда, тізең, Ленин орденін алған. Андағ аарластығ сыйыхты полған на кізее читірбинчелер. Аннаңар андағ саблығ ӱгретчіні улуғ поғдархаснаң сағысха кирчелер. Клавдия Яковлевнаның чолын ідӧк пасхан аның улуғ хызы Н.В.Торокова, пархазы В.Н.Торокова, кӧргенегі А.Л.Торокова, килнілері ідӧк ӱгретчілер полып істен парчалар.
Пыдырах аал чӧбінің пазы Семён Боргояков чоох тутхан:
- Пӱӱн пістің уғаа танығлығ кӱн, піс Клавдия Кучугешеваа чарыдылған хумартхы чардыны асчабыс. Ол кӧп чыл істен салған, тоғызында чахсы чидіглерге читкен. Амғы тӧл аны пілерге кирек, аның ӱгренчілері, чир ӱстӱнӌе тарасхлап парып, саблығ имӌілер, саблығ ӱгретчілер, саблығ культура тоғынӌылары паза пасха даа чахсы кізілер пол парғаннар. Пу хумартхы чарды аны ундударға пирбес, піс, ағаа турыстыра поларға тіп, чахсы тоғынарға сіренербіс.
Паза «Тигір хуры» кіннің устағчызы Светлана Торокова таныхтаан: «Ол минің хада хонғанымның ууҷазы полча, аннаңар хынығ полған аның чуртас чолынаңар піліп аларға. Клавдия Яковлевна Пыдырахсар наа ла килгенде, аның орыстаанынаңар истерге хайхастығ полған. Ол хакас тілін мында ӱгрен сыхтыр, ол ӱгренген школада орыстачаңнар ла. Мында, тізең, ағаа олғаннарны тӧреен тіліне ӱгредерге киректел парған, аннаңар ағаа пос тіліне пасха ӱгретчі полызиинаң ӱгренерге киліскен... »
Хумартхы чарды алтына чахайахтар салыл парғанда, артисттер «Чыллар табырах хайылча» сарынны чӱрек тибіреде ырлааннар:
... Кӧгілбей тағлар,
Ырахта чітпеңер!
Чарых омалар,
Чӱреемде халыңар!..
Валентина Шулбаева пу ырны хайдағ сіліг сӧстернен чайап салған, кізінің чӱреен саңай хайылдырча. Харах чазы ла ахпазын.
Олох кӱнде Таштып аймааның культура тураларында Улуғлар кӱніне чарыдылған концерттер иртірілген. Пыдырахта «Тигір хуры» кінде ол ӱлӱкӱн Ӱгретчілер кӱнінең хада таныхталған. Кін тоғынҷылары, школа ӱгренҷілері айдас программа тимнеп салтырлар. Анзы пілдістіг, улуғлар даа, ӱгретчілер дее чон аразында аарласнаң тузаланчалар.
Улуғ кізілернің пай чуртас чоллары паза сині чох пілістері улуғ аарласха турыстығ. Кӧбізі оой нимес чуртас чуртаан, че хайдағ даа чобағлар паза сынағлар оларны сындыр полбааннар. Олар - пістің кибірлерібісті хайраллапчатхан, чир-суубысха хынарға паза тоғысха тӱгеде пирін турарға кӧӧктірчеткен тӧл. Улуғларны аарлиры паза оларға сибер хайары хас-хачаннаң парча.
«Пістің ызых пӧгінібіс - чахсы кибірні узарадарға, сірернің чуртазыңарны нииктирге. Ууҷалар паза ағалар, сірернің нымзах чӱректерің, хыйға сӧстерің чуртаста хаҷан даа туза полча. Часкалығ хоных, пик хазых паза толдыра чуртас алғапчабыс», - сценадаң истілген.
Ӱгренҷілер Нияз Майнагашев паза Женя Чебодаев уғаа чахсы ойын кӧзіт пиргеннер. Ікі ӧрекенге чӱленіп, олар хынығ чоохтазығ апарғаннар - кем хайди киріп парып чуртапча. Пірсі Турциязар учух пар килтір, ікінҷізіне палалары, тыхтағ тоғыстарын идіп, чуртын саңай нааҷылабыстырлар. Анзы-мынзына хоптанып, удур-тӧдір атархазып, ууҷалар салтарға килчелер - ікізіне дее ӧс парған палалары чахсы полысчалар, ачырғанҷаң сылтағ чоғыл.
Ол кӱнде ӱгретчілерге сценадаң ідӧк кӧп чылығ сӧс чоохталған, чахайахтар, сыйыхтар читірілген. Оларны палалар, школа директоры, аал чӧбінін устағҷызы, аал чуртағҷылары ӱлӱкӱннең алғыстааннар.
Улуғ класс ӱгренҷізі Данил Шейерман хайхастығ монолог хығыр пирген. Анда ол сағысха тӱсче, хайдағ профессия иң аарластығ тіп. Салтарға килче - ӱгретчі тоғызы иң нандырығлыға саналча. Кем кічіг олғаннарға пастағы пілістер пирче? Кем, позынын чӱрее-паарын пиріп, тус санабин, тоғызына прай пирін салча? Нандырығ пілдістіг.
Автор :
Тарина БУТОНАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы