БЮДЖЕТ ХАЙДАҒ ПОЛАРЫ КӦРІЛГЕН
27.10.2021
Хабарлар
Ӱлгӱ. Киҷее Хакасияның пазы Валентин Коновалов республика правительствозының чыылиин иртірген
Чыылығның ӧӧн сурии «Хакас Республиканың 2022 чылға паза пландағы 2023-2024 чылларға республика бюджедінеңер» закон проекті полған. Министрлер кабинеді ідӧк «Хакас Республикада чуртағӌыларның алынӌа категорияларына чир участоктарын тикке пирердеңер» законзар алызығлар кирерін ӱзӱрібіскен паза аал хонииның ас чыыр тоғыстарының азынада салтарларынаң, туризм тилізі салтарларынаң паза «Культура» нацпроект чуртасха хайди кирілчеткенінең танызып алған.
Чыылығның тоғызы республика бюджедінеңер закон проектінең пасталған.
- Піс республика бюджедін прай социальнай обязательстволар толдырар кӧстегнең тӧстеп саларға кирекпіс, - таныхтаан Хакасияның пазы Валентин Коновалов. - Паза хазна алымы, хайзы кӧп чыл аразына чыыл парған, парын ундубасха кирек. Аны хызырарынча тоғыс апарарға. Паза пістің пӧгін - парыстарны ӧскірері, экономиканы тилідері.
Республика бюджедінеңер закон проектінең республиканың финанстар министрі тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков таныстырған. Аның искіриинең, республиканың 2022 чылға бюджедінің ӧӧн кӧзідімнері мындағ:
парыстар - 33 миллиард 221 миллион салковай;
хорадығлар - 36 миллиард 90 миллион салковай;
дефицит - 2 миллиард 869 миллион салковай (10%).
Ахча кибірли 4 ӧӧн налогтаң кірер тіп кӧрілче: парысха налогтаң, акцизтердең, ис-пайға налогтаң паза НДФЛ-даң. Пу 4 налог парыстарның 90 %-ін тӧстепче тіп таныхтаан Игорь Тугужеков.
- Парысха налогча республика бюджедінзер 13 миллиард 549 миллион салковай кірер тіп кӧрілче, - искірген ол. - Анзы тилекейде хара тасха паза алюминийге паалар оңдайлан парғанынаң палғалыс-тығ.
Олаңай кізілернің парыстарына налогтаң (НДФЛ) 6 миллиард 638 миллион салковай кірер тіп сахталча, акцизтердең - 3 миллиард 948 миллион салковай, организацияларның ис-пайына налогтаң - 2 миллиард 417 миллион салковай. Ідӧк федеральнай бюджеттең дотация ахчазы кірер, республика бюджедінде ол сағам 2021 чылның синінде кӧріл парған. Нинӌе ахча кірері ноябрьда пілдістіг пол парар тіп таныхтаан Тугужеков.
2023 чылға парыстар 32 миллиард 64 миллион салковай кӧріл парған, 2024 чылға - 33 миллиард 991 миллион салковай.
Хорадығларны алза, килер чылда аның сині 36 миллиард 90 миллион салковай полар. Ӧӧн чардығы чал ахчазын тӧлиріне парар.
- Чал ахчазын тӧлиріне хорадығлар прай 12 айға кӧріл парған, - таныхтаан Игорь Тугужеков.
Бюджет кибірли социальнай кӧстегліг, хорадығларның 68 %-і социальнай сфераа килісче. Ідӧк ӱгредіге, хазых хайраллирына, культураа, физкультура паза спортха, ЖКХ-ны паза национальнай экономиканы тилідеріне, аал хониина ахча кӧріл парған.
Теестегі сурығ «Хакас Республикада чуртағӌыларның алынӌа категорияларына чир участоктарын тикке пирердеңер» законның 2-ӌі статьязынзар алызығлар кирердеңер» закон проекті полған. Пу законӌа пістің республикада чуртағӌыларның аймах категорияларына - чааӌыларға, чиит сӧбірелерге, кизек чаалазығларда араласханнарға паза аннаң даа пасхазына - пос чуртын пӱдіреріне чир участоктары тикке пирілче. Хайди искірген Хакасияның ис-пай паза чир хайызығлары министрі Евгений Тарасов, Ӧӧркі Чӧп пу законны 2017 чылның майында алған, ол тустаң сығара республикада чуртағӌыларға 6,5 муңӌа чир участогы тикке пиріл парған.
Че законның 2-ӌі статьязында чиит сӧбірелерге чир 20 чылға арендаа пирілче тіп кӧзіділ парған. Пӱдіріг тоозыл парған соонаң олар чирні тикке алып алар праволығлар. Че хайди поларға сӧбіре чарыл парған алай ирепчінің піреезі ӱреп парған полза? Мында юридическай сидіксіністер сығысча осхас. Аннаңар, законзар алызығлар кирш, аны тӱптестір салары кӧ-рілче.
Мының соонаң республика правительствозы амғы тустағы тоғыстарны ӱзӱріп пастаан. Пастап кӱскӱдегі аал хонии тоғыстары хайди парчатханынаң палғалыстығ сурығ кӧрілген. Валентин Коновалов чир тамаан чыыры тоозыл парғанын паза малға азырал читкіӌе пилетел парғанын таныхтаан.
- Пӱӱл от ирткен чылдағызының хыринда 10 %-ке кӧп сабылған, - теен Хакасияның пазы. - Амғы туста тоңасғығларны чыыр тоғыстар тоозыл таа парир. Тоңастығлар Пии паза Алтай аймахтарында иң чахсы сыхханнар.
Кӱскӱдегі аал хонии тоғыстарының азынада салтарларынаңар Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрі Сергей Труфанов сан пиріс иткен. Ол пӱӱл аал хонии тоғыстары оой нимес ирткенін таныхтаан: чут кӱннер турған сылтаанда часхыда таарығ тоғызы сала орай пасталған, кӱскӱде алтынзархы аймахтарда хар ирте чаап парған.
- Че, іди дее полза, аал хонииндағылар кӱстеніп тоғынғаннар, - искірген аал хонии министрі. - Пӱӱнгі кӱнге ас чыыры 93 %-ке толдырылған. Пуғдай 91 муң тонна чыылған, пір гектардаң ортымахти 24 центнер алылған.
Пуғдай сығызы Шира паза Орджоникидзе аймахтарында хар ирте чаап парған сылтаанда ирткен чылдағызынаң чарым процентке тӧбін пол партыр. Кӧче 8,5 муң тонна (пір гектардаң 22 центнерӌе) чыылтыр, сула - 28,5 муң тонна (гектардаң 21 центнер). Гречиха ирткен чылда 4,6 муң тонна чыылған полза, пӱӱл 6 муң тонна чыыл парар тіп кӧрілче. Труфановтың чооғынаң, хакас гречказы садығ тураларында кирексініснең тузаланчатханы сылтаанда, аны кӧп арах таарып сыхтырлар. Аның паазы пасхазының хыринда ниик арах осхас.
Яблах пӱӱл сала уйан сыхтыр - 3,2 муң тонна ла чыылған. Че андағ кирек тиксі хазнада таныхталчаттыр. Пазағы сурығ туризмнең палғалыстығ полған, чарыда чоохтаза, аның пӱӱлгі салтарларынаң.
- Таныхтирға сағынчам, пу чылда пу отрасльны тилідерінче кӧп кӱстеніс иділген, - теен Валентин Коновалов.
- Анзы федеральнай хабазығ пирілгенінде кӧрінче, идінҷектернең паза федеральная кіннең хада улуғ тоғыс апарылған. Республикада «Сибирь. Притяжение» чоннар аразындағы пастағы туризм форумы ирткен. Анда 4 миллиард артиинаң салковаяға чӧптезіглер иділген. Тиксі, тізең, пӱӱнгі кӱнге ол отрасльны тилідерінңе инвесторларнаң хада 15 миллиардча салковаяға чӧптезіглер иділ парған. Піс кӧрчебіс - отрасль кирексіністе, аны тилідеріне ахча кирерге тимделер. Хакасиядаңар пілчелер, Хакасия позынаңар искірче. Аннаңар туризм тилізі чылдаң чылға ӧс ле турарға кирек паза республика бюджедінзер парыс ағыларға.
Хакасияның экономика тилізі министрі Виктор Богушевич, сан пиріс идіп, коронавирус хоостыра хатығластар кирілген полза даа, 2021 чылның 9 айына (ирткен чылның пуох тузын алза) Хакасиязар 33 %-ке кӧп турист кил парғанынаңар искірген.
- Туризм полызығлары 712 миллион салковайға пирілген, - чоохтаан ол. - 2020 чылның салтарларынаң 93 %-ке кӧп.
Салтарында пу сферадаң налогтар кірері пастағы чарым чылда 14 %-ке ӧс партыр. Хакасия тиктең нимес 2035 чылға теере туризмні тилітчең стратегия проектін тимнеп салғанын таныхтаан. Стратегия проекті сентябрьда презентация ирткен, амғы туста ол муниципальнай пӱдістернең, кирексіністіг ведомстволарнаң чӧптезігні иртче. Ноябрьда ол алыл парар тіп сахталча.
Чыылығның халғанҷы сурии республикада «Культура» нацпроект чуртасха хайди кирілчеткенінеңер полған. Пу сурығҷа Хакасияның культура министрі Светлана Окольникова чоох тутхан.
-2021 чылда «Культура» нацпроект хоостыра республикада 73 миллион салковай федеральнай ахчаа пӱдіріглер апарылча, - искірген министр. - Пӱӱнгі кӱнге ол ахчаның 95-і тузаланылған.
Нацпроектче тиксі тыхтағ иртірілеріне кір парған 15 аалдағы культура учреждениелерінің 14-інде тоғыстар прай толдырыл партыр. Халтыр пір ле объект - Боград аймаандағы Знаменка аалның культура туразы. Анда подрядчик тыхтағ тоғыстарын сӧӧ тартчатхан сылтаанда контрактты тохтадарға паза пасха подрядчик табарға килістір. Амғы туста ол объектте тыхтағ тоозыларына чит парир осхас.
Ідӧк пӱӱл ікі музыка школазында тыхтағ тоғыстары иртірілтір: Ағбанда паза Асхыста. Амғы тусха килістіре ікі библиотека тӧстелтір: Саяногорскта паза Ағбан пилтірінде. 4 кӧс чӧрҷең культура автокомплексі алылтыр: Асхыс, Боград, Ағбан пилтірі паза Шира аймахтарына.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы