САҒЫС АЛҒЫТЧА, ТІЛІБІС ПАЙЫТЧА
27.10.2021
Хабарлар
Пайрам. Пӱӱл В.М.Торосовтың адынаң хакас книга издательствозына 90 чыл толча
Аның тархыны прай хакас чонның чуртазынаң палғалыстығ. Хакас книга издательствозы 2 январьда 1931 чылда тӧстелген. 1925-1926 ӱгредіг чылынаң сығара Хакасияның прай школаларында ӱгредіг хакас тілінең апарылтыр. Школаларға учебниктер уғаа кирек полғаннар, аннаңар национальнай издательство азылған. Хакас книга издательствозы тӧстелгені прай хакас чонның кирее полған. Аннаң палғалыстығ полған пастағы книгалар сығарары, олғаннарны пос тіліне ӱгредері, тӧреен тілнің тилеені.
Иң пастағы «Букварь» учебниктің авторы Кирилл Семёнович Тодышев полған. 1926 чылда «Букварь» Москвада, 3000 тиражтығ, чахсы шрифттіг сыхтыр. Прай школаларға тикке пирілтір. Кирилл Семёнович - хакас алфавидін тӧстеен кізілернің пірсі, ол хакас чонның просветитель, пастағы хакас букварьының авторы, хакас музейін тӧстеен кізі.
Хакас тілінең пазылған ікінӌі учебник - «Хакастарның хығырӌаң книгазы» («Книга для чтения» ). Аны ӱгретчі Ананий Тимофеевич Казанаков тимнептір. Ӱзінӌі учебник «Арифметика» полтыр. Аны Константин Константинович Самрин чарыхха сығарған.
Ол тустарда учебниктер пастыра хакас чонын піліске, ӱгредіге тартып, наа чуртасха кӧрістерін алғыдып, пос тілінең чоохтазарға, пазарға, аймах-пасха книгалар хығырарға хакас интеллигенциязы улуғ тоғыс апартыр.
Авторлар учебниктернің синін пӱӱнгі кӱннің сурынызына килістіре тимнирге кӧп кӱс салғаннар. Оларның пӱдізі нааӌылалған, пирілчеткен тіл материалы, тексттер ідӧк хати кӧрілгеннер.
Авторлар олғаннарны хакас тілін хай синде ӱгредерге, ӱгредіге хайдағ произведениелер кирерге, хоос литератураны хайди ӱгренерге, нимее ӱгредерге кӧрчелер. Чонның сағызын, хылиин, кӧрізін паза даа пасха сариларын учебник пастыра кӧзітчелер. Учебниктер тимнепчеткен туста ӱзӱріг, талас паза чоохтазығ илееде парча.
Учебниктернің авторлары, издательствоның тоғынӌылары учебниктерні, аймах-пасха пособиелерні ӱгретчілерге, олғаннарға читірер ӱчун, аймах семинарлар, азых чоохтазығлар, тоғазығлар паза презентациялар иртірчелер.
Амғы тустағы Хакас книга издательствозы наукаа, аймах-пасха істезіглерге чарыдылған орыс таа, хакас таа тілінең литература сығарча. Ідӧк хоос чайаачы тоғыстарын чылдаң чылға сығарып, сӧс чайаачылары хығырығӌыларны ӧріндірчелер.
Пістің книга издательствозы Хакасиядағы писательлернең чағын палғалыс тутча. Іди чайаачы ус Анатолий Султреков пос ахчазына позының прай даа книгаларын піснең чӧптезіг идіп сығарча. Пасха даа писательлернің книгаларын сығар пирерге полысчабыс.
Писатель Илья Топоев пістің холыбыстаң сыхчатхан «Кӱніӌек» паза «Тигір хуры» олған журналларының он чыл азыра редакторы полча. Анда писательлернің олғаннарға чарыдылған кибелістері, чоохтары паза ойыннары сыхчалар.
Пӱӱнгі кӱнде издательствода пӧзік пілістіг специалисттер тоғынчалар. Хакас тілін, аның грамматиказын, оңдайын чахсы пілчеткен редакторлар, корректор тоғынчалар. Полған на учебникте, пособиеде алай хоос, наука литературазын пір алӌаас таа чох сығарарына прай пілістерін салчалар. Дизайнер, верстальщик, техническай редактор, книга сіліг паза хоос ӧңніг ползын тіп, книгаларны прай кӱстерін паза пілістерін салып чазапчалар. Издательствоның типографиязында пӱӱн хатыг тастылыг, сіліг ӧңніг кинделер сыгарчалар. Хакас тілін ӱгренчеткен полган на пала, хакас тілінең хығыр полчатхан тӧл, пістің чайап салған тоғызыбысты холда тудып, ӧрінзе - ол піске улуг часка паза поғдархас. Тӧреен тіл - ол кӱс пирчеткен тіріг тиріг. Тӧреен тілнең сыхчатхан кинделер піске хаӌан даа кӱс пирзіннер.
Автор :
Нина ТОЛМАШОВА, Хакас книга издательствозының директор орынҷызы
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы