ХАКАСИЯ ЭКСТРЕМИЗМНЕҢ ТОҒЫР
27.10.2021
Хабарлар
Конференция. Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінде «Нациялар паза этноконфессиялар аразындағы хайызығларны иптеп, искіріглер сферазында экстремизмге паза терроризмге тоғырланар профилактика тоғызын апарары» тиксі Россиядағы III наука-практика конференциязы ирткен
ФОРУМ АЛНЫНДА
Наука-практика конференциязында араласханнар Хакасиядағы вузтарның, техникумнарның паза колледжтернің студенттері, ӱгретчілері, ӱгренҷілер, наука тоғынҷылары, Россияның паза Казахстанның хазна ӱлгӱ органнарының паза орындағы пос устаныс органнарының, аймах этностарның халых пірігістерінің паза республикадағы религия пірігістерінің кізілері.
Мероприятиені тимнеп иртіргеннер Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозы, ХГУ-ның тархын паза право институды. Чӧптернең хабасханнар ФСБ паза прокуратура.
Университеттің ӧӧн туразының холлында мероприятие араласчылары санға алылғаннар, ікінҷі туразында конференция сурығларына теелчеткен кинделер кӧзідии полған. Конференция иртірілчеткен актовай залдағы экранда тилекейде паза Россияда полған теракттарның видеороликтері паза саннар кӧзіділген. Іди иң улуғ теракт Россияда Алтынзархы Осетиядағы Беслан городта пол парған, анда 334 заложник чуртазын пир салған, кӧбізі - палалар паза ипчілер.
Терроризм паза экстремизм кізілерге ӧлім, улуғ хорғыс ағылчатханнаңар искірілген. Анда пір дее пырозы чох кізілер хыйалға кірчелер. Ирткен чӱс чылда терроризм ӧс сыххан, ол амғы даа чӱс чылға читкен. Іди 2000 чылда 135 теракт полған полза, 2003 чылда - 561. Че 2015 чылда 8 теракт полған, анзы право хайраллаҷаң органнарның чахсы тоғызы сылтаанда, ол хорғыстығ сан хызырылған. Теракт ноо даа туста пол парарына тимде поларға кирек. Ӱр ниместе Казаньда, Пермьде полған киректерні сағысха кирерге чарир. Халғанҷы чылларда терроризмнің паза экстремизмнің идеологиялары социальнай сетьтерңе тарадылчалар. Ағаа сағыс-кӧгізі тыыбаан саарбахтар, чииттер тартыл парчалар.
ПЛЕНАРНАЙ ЧЫЫЛЫҒ
Конференцияның тоғызын азып, чоох тутхан ХГУ-ның наукаҷа паза инновацияларҷа проректоры Андрей Попов. Хайди ол искірген, мындағ улут форум университетке, мероприятие араласчыларына улут туза пирер. Пістің хазнада теракттар удаа полча. Прайзына, хада-пірге тудынып, аннаң тоғыр тоғыс апарарға кирек. Экстремизм паза терроризм идеологиязын чииттер аразында таратчалар, аннаңар ХГУ-та, хайда чиит улус ӱгренче, ол кӧнізінең теелче. Хыйға сағыстығ кізілернің кӱстерін піріктіріп, чииттер аразында чарыдығлығ тоғыс апарарға киректелче.ъ
Пу мероприятиенің кӧстее - хазна ӱлгӱ органнарының, кӱс структураларының, прокуратураның, ӱгредіг учреждениелерінің, халых пірігістерінің тоғызын піріктіріп, хада-пірге ол тоғысты апарары. Этностар, нациялар аразындағы хайызығларны чахсы кӧріп, хайдаң экстремизм идеологиязы сыхчатханын істезер тоғысты узарадарға кирек полар. Конференцияның салтарларынҷа резолюция алылар.
Прайзының алнында ӧӧн пӧгін турғызылча - чииттер аразында экстремизмнең тоғыр профилактика тоғызын апарары, оларның сидіксіністіг сурығларын чахсы піліп, чииттернең хада тоғынары. Піс кӧп тоғыс апарчабыс: марығлар, «тегілек столлар», аймах акциялар, флешмобтар паза пасха даа мероприятиелер иртірчебіс. Пандемия тузында пылтыр конференция онлайн режимде иртірілген. Терроризм паза экстремизм идеологиязы интернет пастыра тарадылча. Чииттерні оларның холына кирбес тоғысты хада-пірге тудынып апарарбыстар.
Хакасия прокурорының федеральнай безопасностьтаңар, нациялар аразындағы хайызығлардаңар, экстремизмге паза терроризмге тоғырланардаңар законнар хайди толдырылчатханын сыныхтағда тударынңа улуғ полысчызы Виктор Ошаров терроризм паза экстремизм чонға хайдағ хорғыс итчеткеннеңер чоохтаан. Аның искіриинең, терроризм паза экстремизм хазнаның иптіг чуртазын сайбапча, теракт салтарлары улуғ ӱрег итче, аар чобағ атылча. Республикада даа андағ киректер таныхталча.
Пӱӱл Хакасияда экономикаа теелчеткен 8 сайбағ ілезіне сығарылған, терроризм идеологиязын таратчатхан ӱчӱн 2 кізідең тоғыр уголовнай кирек азылған. Социальнай сетьтерде кізілернің сағызы ӱчӱн кӱрезіг парча. Хырығ озаринаң андағ идеология кирілче. Экстремизм сағызын ӧӧнінде чииттерге читірерге кӱстенчелер. Прайзына пірге фронтнаң ағаа тоғырланарға кирек.
Хакасиядағы пала праволарынҷа уполномоченнай Ирина Ауль экстремизм чазы читкелектерге хайдағ оңдайнаң читірілчеткеннеңер паза ағаа хайди тоғырланардаңар чоох апарған. Пала праволары чуртаста хайдағ оңдайнаң сайбалчатханнаңар кӧзідімнер искірген, аның чооғынаң, андағ киректер ӧӧнінде сӧбірелерде полча. Пала праволарын хада-пірге тудынып ла арачылирға чарир.
Республиканың национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаковтың чоотынаң, Хакасияда 106 национальность, удур-тӧдір пілізізіп, амыр чуртапча. Национальнай ӱлӱкӱннер иртірілче, анда прайзы, аралазып, ынағласча. Ідӧк республикада 117 религия пірігізі позының тоғызынаң айғасча. Тилекейдегі алынҷа хазналарда ниме полчатханы чахсы кӧрінче. Хорғыс ӧсчеткені іле пілдірче. Амды Казаньда, Пермьде алынңа теракттар полды.
Аннаңар прай органнарға хада-пірге тоғыс апарарға кирек. Экстремизмнең паза терроризмнең тоғыр кӱрезігні азынада, оларны пуруннап, апарарға киректелче, ол санда пасха ханнар кізілерінең. Оларны мындағы чуртасха кӧніктірер план тимнелген. Анда прай министерство-ведомстволар аралазарлар. Социальнай сетьтер пастыра чииттерні чарадығ пирілбеен акцияларда аралазарға хығырчалар. Региондағы аймах национальностьтар кізілері сыбыра ӱлӱкӱннерін, пасха даа мероприятиелерін иртірчелер. Пасха ханнар кізілері аразында сурастырығ иртірілген, аның салтарында олар постарынзар мында чахсы хайчатханын таныхтааннар. «Велосипедтің педальларын сыбыра толғирға кирек, аны тохтат салза, кізі аңдарыл парар. Терроризмнең паза экстремизмнең тоғыр кӱресті ідӧк тӧреміл апарарға кирек, андада ла чахсы салтарларға килерге чарир», - теен Михаил Анатольевич.
Хакасиядағы кізі праволарынҷа уполномоченнай Андрей Шулбаев, чыылығ араласчыларының хайиин тартып, чооғын хынығ оңдайнаң пастаан. «Кем 1980 чыл алнында тӧреен, холыңар кӧдіріңер! Кем 2000 чыл соонда тӧреен, холыңар кӧдіріңер!» - теен ол. Кем ноо туста тӧреені ниме таныхтапчатханын чарытхан. Ідӧк кем смартфоннарнаң сыбыра тузаланча, олар холларын кӧдіргеннер. 1980 чыл алнындох тӧрееннер телевидение искіріглеріне киртінчеткен осхастар, 2000 чыл соондағылар, социальнай сетьтерде «чуртап», командада тоғын полбинчалар, оларның чуртасха постарының кӧрізі чоғыл.
Андрей Олегович уполномоченнай институдынзар кірчеткен кӧп айланысча кӧзідімнер искірген, хайдағ сыныхтағлығ тоғыс апарылчатханнаңар чоохтаан.
Чыылығда ідӧк чоох тутханнар Россияның юстиция министерствозының Хакасияҷа управлениезінің коммерческай нимес пірігістер киректерінҷе пӧлиинің пастығы Лилия Винокурова паза Хакасияның юстиция паза региондағы безопасность киректерінҷе министерствозының сайбағларҷа профилактика тоғызын апарар сферадағы киректернің координациязынҷа пӧлиинің советнигі Елена Сидоренко. Олар ідӧк экстремизмнең паза терроризмнең тоғыр кӱрезіг апарар оңдайлардаңар чоохтааннар.
СЕКЦИЯЛАРДА
Пленарнай чыылығ тоозылғанда, тоғыс секцияларда узарадылған. Пастағы секцияда «Экстремизм чуртаста хайдағ оңдайларнаң сығысчатханы: философия, тархын, психология, искіріглер, экономика паза даа пасха саринаң» сурығлар ӱзӱрілген. Аның тоғызын ХГУ-ның ӱгретчізі Марат Чистанов апарған.
Ікінҷі секцияда «Экстремизм, терроризм паза скулшутинг (олғаннар паза чииттер тиріглерінең тузаланчатханы) олғаннар паза чииттер аразында тарапчатханта тоғырланары паза аннаң тоғыр профилактика тоғызын апарары» сурығлар кӧрілген. Аның модераторы Екатерина Николаева полған.
Ӱзінҷі секцияда «Экстремизм ӱчӱн юридическай нандырығ тудары паза экстремизмнің, терроризмнің сылтаанда хыйалланған кізілернің праволарын арачылиры» сурығҷа тоғыс апарған Наталья Артёменко.
Тӧртінҷі секцияда «Терроризмнең паза экстремизмнең тоғыр регионда профилактика тоғызын апарарында халых паза религия пірігістерін араластырары» сурығҷа Эдуард Сагалаков модератор полған.
Пизінҷі секцияда «Экстремизмнең паза терроризмнең хорғыс полчатхан туста кізінің праволары: национальнай паза чоннар аразындағы синде» сурығҷа тоғысты Ирина Чеботарева апарған.
Прай тоғыстар тоозылғанда, оларны паалап, салтарында резолюция алылған.
Автор :
Николай СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде