ВИНОГРАД ӦСКІРЕРІНҶЕ ЧӦПТЕР
19.11.2021
Хабарлар
Семинар. Кічіг хырлас айының 17-ҷі кӱнінде Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедінің аал хонии институдында ӱӱҷік паза сад ӧскірчеткеннерге семинар ирткен
Андар ӱӱӌікнең айғасчатхан Ағбан чуртағӌылары, сад трігістерінің кнестері, студенттер килгеннер. Пастап аал хонии институдының ӱгретчілері Алексей Кадычегов, Ольга Акимова паза Валентина Кадычегова «Хакас Республиканың сад паза ӱӱӌік ӧскірчеткеннеріне» наука пособиезінеңер искіргеннер. Ол кічіг хырлас айының халғанӌы кӱннерінде сығарға кирек. Пособие Хакас Республиканың Ӧӧркі Чӧбінің паза Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозының грант ахчазына сығарылча.
Аал хонии наукаларының кандидады Алексей Кадычеговтың таниинаң, ӱӱӌікнең паза саднаң айғасчатханнарға чир тамаан, чистектер сығызын чахсыландырарына пілістер киректелче. Пістің регионда ӧзімнерні чахсы ӧскіріп аларына мындағ книга тузалығ полар. Анда учёнайларның, специалисттернің чӧптері паза сад, ӱӱӌік ӧскірчеткеннернің опыды, чистектер, тизек мискезін, чир тамаан ӧскірерінҷе, оларны хурт-хоостаң арачылирынӌа чӧптер пирілчелер.
Таныхтирға кирек, олох книгада виноградты ӧскірерінӌе чӧптер полар. Аның авторы Сус посёлоктың чуртағӌызы, саднаң айғасчатхан Александр Рыкалин пу семинарда опыдынаң ӱлескен. Александр Петрович 1997 чылдаң виноградты ӧскірерінең айғасча. Пастағы туста киректері тың на киліспеӌең. Виноград - чылығ чирде ӧсчеткен ӧзім. Мындағы климат ағаа киліспинче, аннаңар ол тайға-арығларда ӧспинче. Че, іди дее полза, учёнайлар Сибирьде ӧзер виноград сорттарын сығарыбысханнар, хайзыларын пістің дее регионда ӧскіріп аларға чарир.
Александр Рыкалин виноград сорттарын хайди орта таллирында нимее хайығ айландырарға киректеңер чоохтап пирген. Аның таниинаң, амғы туста Сибирьде виноград ӧскірерін пір ле институт істесче - М.А.Лисавенконың адынаң садоводство институды. Пу институт чӧбінең Сибирьде виноградтың 30 кӧрімін ӧскірерге чарир.
- Виноградты ӧскірерінде иң пастап киинің чылиина хайығ айландырарға кирек. Аның ӧзеріне 25 -30 градус иң килістіре полча. Киинің чылии 7-8 градусха теере тӱс парза, виноград паза ӧспинібісче. Киинің чылии 10 градусха теере кӧдіріл парза, пӱрчӱктері чарыл сыхча.
Амғы туста Интернетте виноградтың аймах сорттарынаңар хығырып аларға чарир. Че ол мында ӧзер ӱчӱн, хайзын таллап алчаң? Иң пастап аның ӧсчеткен тузына хайығ айландырарға кирек. Ӧсчеткен тузы - ол пӱрчӱктер чарылып пастапчатхан тустаң чистектер пызарына теере. Ідӧк суткадағы киинің ортымах чылии санға алылча. Уғаа тың ирте пысчатхан сорттарның ӧсчеткен тузы 95-105 кӱн полча. Хакасияда 120-че кӱн соохтар чох полча, аннаңар мындағ сорттарны регионда ӧскірерге чарир. Ідӧк уғаа ирте пысчатхан сорттар пар. Олар 105 - 115 кӱн ӧсчелер, мында одыртарына килісчелер.
115 -130 кӱн ӧсчеткен сорттар табырах пысчатханнарның санына кірчелер. Оларны даа Хакасияда одыртарға чарир. Че пу сорттарны теплицада ӧскірерге чарир, киинің чылии тӱссе, оларны чабарға киректелче.
Виноградты хай син паза хайдағ пӧгінге ӧскірерге сағынчатханнарыңны санға алыңар. Полған на виноград ағазын хысхы тусха чабарға киректелче. Че сірер аны кӧп одырт салзаңар (промышленнай синде), чабарға аар полар. Аннаңар чабарға киректелбинчеткен сорттарны таллирға кирек. Араға итчең олаңай чіҷең паза изюм итчең сорттар пар. Олаңай чічең виноградтың сӱзӱні асхынах, аннаңар ол араға идеріне чарабинча. Виноградтың кишмиш кӧрімі сӧӧк чох, аннаңар изюмға чахсы килізер, - теен Александр Рыкалин.
Ідӧк ол, виноградты ӧскіріп пастаанда, хайдағ сидіксіністерге урунғаннаңар чоохтаан. Пастағы хорбыларны хатығ чирге одырт салғанда, наңмырлар тың чаап, оларның 70 проценті чызып парған.
Амғы туста Александр Рыкалин ікі гектар чирде аймах виноград ӧскірче. Оларның санында «Зилга», «Лора», «Таёжный» сорттар. «Лора» сорттаңар алынӌа чоох парған. Ол ӱс чыл чистек пирбеен. Че тӧртінӌі чылында ол нимістеніп пастаан.
Семинар тоозыл парғанда, араласчылар Александр Рыкалинге сурығлар пир сыхханнар. Піреезі Хакасияда виноград ӧскірерге киліспинчеткен чир тіп сағызынаң ӱлескен, кемнің-де аны ӧскірер кӧңні тӧреен.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде