ХОЗА ХОРАДЫҒЛАР ӰЗӰРЛЕС КИРЕКСІПЧЕ
26.11.2021
Хабарлар
Сессия. Хакасияның Ӧӧркі Чӧп депутаттары килер чылға республика бюджедін пастағы хығырығда алыбысханнар
ӦӦРКІ ЧӦП 24 НОЯБРЬДА 33-ді СЕССИЯА ЧЫЫЛЫСХАН. АНЫҢ ӦӦН СУРИИ «ХАКАС РЕСПУБЛИКАНЫҢ 2022 ЧЫЛҒА ПАЗА ПЛАНДАҒЫ 2023-2024 ЧЫЛЛАРҒА РЕСПУБЛИКА БЮДЖЕДІНЕҢЕР» ЗАКОН ПРОЕКТІ ПОЛҒАН. ДЕПУТАТТАРҒА АХЧАНАҢ ПАЛҒАЛЫСТЫҒ ЗАКОН ПРОЕКТІН, ӰЗӰРІП, ПАСТАҒЫ ХЫҒЫРЫҒДА АЛАРҒА КИРЕКТЕЛГЕН.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев сессия тоғызын пастир алнында Хакасия пазы Валентин Коноваловха сӧс пирген. Республика устағӌызы Ӧӧркі Чӧптің 4 депутадына «Трудовая доблесть Хакасии» медаль читірген. Сыйыхтас Хакасияның Ӧӧркі Чӧбіне 30 чыл толчатханынаң палғалыстығ полған.
Ӱр чыллар тіспен істенген паза республика парламентаризмін тилідеріне алынӌа хозым иткен ӱчӱн хазна сыйиинаң сыйыхтатханнар: аграрнай политикаӌа, ас-тамахча паза чирнең тузаланарынӌа комитет кнезі Пётр Воронин, экономика политиказынӌа, промышленностьча, пӱдірігӌе паза транспортча комитет кнезі Василий Шулбаев, экологияӌа, чир-чайаан ис-пайынӌа паза чир-чайааннаң тузаланарынӌа комитет кнезі Валерий Старостин паза конституционнай законодательствоӌа, хазна пӱдіриинӌе, законностьча паза правопорядокча комитет кнезі Светлана Могилина.
- «Трудовая доблесть Хакасии» медаль республика чуртағҷыларына алын ча чидіглер ӱчӱн читірілче, - теен Валентин Коновалов. - Сыйыхха турысханнарны прайзын алғыстапчам. Алғыс сірерге нандырығлығ істенчеткеніңер, республикаа паза Хакасия чурғағҷыларына туза ағыларға кӱстенчеткеніңер ӱчӱн. Пик хазых паза тоғыста наа чидіглер алғапчам.
Сыйыхтас соонаң сессия тоғызы пасталған. Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев сессия тоғызында 46 депутат, ол санда пір депутат видеопалғалысча, араласчатханнаңар искірген.
Пастағы сурығлар санында Хакасияның Табығ комиссиязынзар ӱн пирӌең праволығ наа кізілерні турғызары полған, амғы комиссияның полномочиелері тузы тоозылчатханы хоостыра. Законӌа Ӧӧркі Чӧп Табығ комиссиязы кізілерінің чарымын турғысча: 14-тең 7-зін. Депутаттарның хайиина, тізең, 8 кандидатура сығарылған. Оларның полғанынӌа ла чазыт ондайлығ ӱн пиріс ирткен.
Ӱн пиріс салтарларынӌа Табығ комиссиязынзар турғызылғаннар: Оксана Бузунова - КПРФ-тың региондағы пӧлии кандидады; Лариса Ефименко-Михайлова - «Новые люди» партияның региондағы пӧлии кандидады; Ираида Чустеева - «Единая Россияның» региондағы пӧлии кандидады; Тамара Ширковец - «Справедливая Россия - Патриоты - За правду» партияның региондағы пӧлии кандидады; Дарья Шухраева - ЛДПР-ның региондағы пӧлии кандидады; Олег Яровицкий - «Коммунисты России» партияның региондағы пӧлии кандидады; Ольга Куюкова - Россияның Ӧӧн табығ комиссиязының кандидады.
«Родина» партияның региондағы пӧлии кандидады Валерий Гончаров, иң асхынах ӱн чыып, Табығ комиссиязынзар ирт полбаан.
Теестегі сурығлар республиканың хайзы законнарынзар алызығлар кирерінең палғалыстығ полған. Оларның аразында хайығ тартхан налог законодательствозын тӱптестірчеткен закон проекттері. Кӧзідімге, депутаттар организацияларның ис-пайына налогтаңар законзар алызығлар кирерге чаратханнар. Кирілген тӱзедіглер кічіг паза ортын бизнеске налог тӧлирінҷе килістіре оңдайлар тӧстир осхас: улии 2 муң квадрат метрге теере тибіреділбинчеткен ис-пай объекттеріне, хайзыларынҷа налог ахчазы кадастр паазынҷа саналча, налог ставказы 1,5 % турғызылған, 2 муң квадрат метрдең асчатханнарға -2 %.
Аннаң пасха, Ӧӧркі Чӧп патенттіг системадаңар законзар алызығлар кирібіскен. Кирілген алызығлар чал істенізін «кӧлектең» сығарар паза муниципальнай пӱдістернің парыстарын ӧскірер тіп кӧрілче.
Мының соонаң ӧӧн сурығның теезі читкен - «Хакас Республиканың 2022 чылға паза пландағы 2023-2024 чылларға республика бюджедінеңер» закон проектінің. Килер чылға бюджет проектінең Хакасияның финанстар министрінің тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков таныстырған.
- 2022 чылға республика бюджедінеңер закон проектінде тиксі парыстар 33 миллиард 221 миллион салковай полар тіп кӧрілген, - искірген ол. - Хорадығлар - 36миллиард 90 миллион салковай. Дефицит 10 % синінде, 2 миллиард 869 миллион салковай, турғызылған.
Республиканың пос парыстары, тиксі саназа, 28 миллиард 743 миллион салковай полары кӧрілче. Парыстар тӧрт налогтаң тӧстелер: парысха налогтаң, НДФЛ-даң , акцизтердең паза организацияларның ис-пайына налогтаң. Пу налогтар республика бюджедінің 90 %-ін тӧстепчелер тіп чарытхан Игорь Тугужеков. Хакасия килер чылда парысха налогтаң бюджетсер ахча сала кӧп кірер тіп сағыпча. Анзы хара тасха паза алюминийге тилекей паалары оңдайлан сыхханынаң палғалыстығ.
Федеральнай бюджеттең ахчалығ полызығ сағам ирткен чыл синінде 4 миллиард 478 миллион салковай кӧрілче. Че ол сан ӧзіс саринзар алыс парарына ізенчелер.
2022 чылға бюджеттің тиксі хорадығлары 36 миллиард 90 миллион салковай кӧрілген. Аның ӧӧн чардығы (41%) чал ахчазын тӧлиріне хорадығлар - 14 миллиард 816 миллион салковай. Социальнай сфераа (ӱгредіг, хазых хайраллиры, социальнай политика, культура, спорт) 24 миллиард 592 миллион салковай хорадылар.
Бюджеттеңер закон проекті тӧстеге алылған соонаң Ӧӧркі Чӧп кирілген тӱзедіглерҷе тоғынып пастаан. Тӱзедіглер, тізең, ас полбаан. Бюджетче паза налог политиказынҷа комитет кнезі Олег Иванов тӱзедіглернің ікі таблицазы парынаңар искірген: пастағызы - республика правительствозыни (37 тӱзедіг), ікінҷізі - Ӧӧркі Чӧп депутаттарыни (18 тӱзедіг). Сессия тоғызын сӧӧ тартпас ӱчӱн, пір чӧпке килген тӱзедіглерні «пакетнең» алыбызарға чарат салғаннар. Ол тӱзедіглер тоғырланыс чох пӱкӱлее алылғаннар. Ол санда Хакасия пазы Валентин Коноваловтың сала соонаң кирілген тӱзедии - Ағбан - Екатеринбург наа авиарейс азарына ахча кӧр салардаңар - ирт парыбысхан.
Чоохтирға кирек, кирілген тӱзедіглернең депутаттар экономиканың паза социальнай политиканың аймах сфераларын тилідеріне (кӧзідімге, С.П.Кадышевтің адынаң культура кінін тыхтирына - 30 миллион салковай, школаларға мебель аларына - 15 миллион салковай, наука істезіглеріне гранттарға - 4 миллион салковай хозып, 7 миллион кӧр саларға, олған лагерьлерін нааҷылирына - 5 миллион салковай хозып, 20 миллион салковай кӧр саларға) хоза тиксі 177 миллион салковай сал салғаннар. Ол хорадығларға, тізең, ахча табарға, хайда-да ӱзӱрлирге кирек.
Правительство паза чӧптезігліг комиссия пір чӧпке кил полбаан тӱзедіглер ӧӧнінде андағ ӱзӱрлеснең палғалыстығ полғаннар. Оларның пірсі РТС телеканалның техниказын нааҷылирына республика бюджедінде хоза 46,7 миллион салковай кӧрілген хорадығларны хыйа идердеңер полған.
- Телеканалға полызығ киректелче, аның тоғынҷылары пір дее артых ниме сурбинчалар, - РТС ӱчӱн турызарға кӱстенген депутат Ольга Ширковец. - Техниканы нааӌылиры - ол кирек ниме!
Че депутаттар кӧбізі ӱннең тӱзедігні чарадыға алыбысханнар. Андағ оңдайнаң, РТС телеканалға хорадығлар пу чылның синінде ле артызылған.
Ӧӧркі Чӧп депутаттары ідӧк республика правительствозы аппарадына хорадығларны ӧскірбеске, 2021 чылның синіндӧк артыс саларға тӱзедігнең чарасханнар. Мында ӱзӱрлес 11,5 миллион салковай пол парған.
Тӱзедіглерҷе тоғыс тоозылған соонаң «Хакас Республиканың 2022 чылға паза пландағы 2023 -2024 чылларға республика бюджедінеңер» закон проекті пастағы хығырығда алылған.
- Амды піске пу закон проектін 8 декабрьда ікінӌі хығырығда ӱзӱрерге кирек, - салтарлар идіп, таныхтаан Владимир Штыгашев. - Бюджет законодательствозынӌа піс аны 2 неделя ирткенӌе идерге кирекпіс. Пу тус аразына тӱзедіглер кирілерге айабас, піске бюджет ассигнованиелері нинӌе пирілері пілдістіг пол парза.
Бюджет сурии соонаң Ӧӧркі Чӧп тоғызын узаратхан. Халған сурығларның кӧбізі социальнай сферанаң палғалыстығ полған. Іди депутаттар, республика законнарынзар алызығлар киріп, социальнай полызығлар алар праволығ кізілер переченьін алғыдыбысханнар. Полызығларны тикке ал полҷаңнарның санына Севастополь хурчаанда полғаннар паза I группа кинектері кирілген. Ідӧк андағ право 4 часха читкелек паланаң ибде одырчатхан іҷе-пабаларның пірсіне, алай пасха чағын туғанына, пирілер.
Паза депутаттар республиканың іҷе капиталын 2024 чыл тоозыларына теере узаратчатхан закон проектін чарадыға алыбысханнар. Пӱӱнгі кӱнде пу программа хоостыра кӧп палалығ сӧбірелерге 100 муң салковай пирілче, кічіг аалдағыларға - 200 муң салковай. 10 чыл аразына республикада 11 муң андағ сертификат пирілген.
Паланы школаа тимнир хабазығ (1 ӱгренҷее - 2 муң салковай) ідӧк 2024 чыл тоозыларына теере узарадылған. 2021 чылда пу полызығны республикада 10 муң 500 артиинаң олған алған. Республика бюджедінең пу кӧстеге 20 миллион салковай позыдылған. 2022 чылда андағ ахчалығ хабазығны 13400 пала алар тіп кӧрілче.
Ідӧк льготниктерге тіс протезтерін тикке турғызарынҷа полызығлар пирері тӱптестірілген. Андар ахсы істін тимнирі хозыл парған. Льготниктерге пу полызығ ӱчӱн пос ахчазын тӧлирге килісчең. Амды ол тикке иділ турар. Ахча республика бюджедінең позыдылар.
Че пір социальнай закон проекті ирт полбаан. «Хакас Республика чирінде чуртапчатхан ветераннарға социальнай хабазығ пирер оңдайлардаңар» законзар алызығ кирчеткен закон проектін республика прокуратуразы кирген. Прокуратура кӧрізінең, «Хакас Республиканың Істеніс ветераны» аарластығ атха турысхан кізілерге, олар Россия істіндегі пасха регионзар чуртирға кӧс парыбыссалар, чідірген льготалары орнына ай сай 1 муң салковай компенсация ахчазын тӧлирге кирек. Че депутаттар прокуратураның пу чӧбінең ноға-да чараспааннар - закон проекті алылбин парған.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы