ӦӦН ПӦГІН - СПОРТНАҢ АЙҒАЗАР ОҢДАЙЛАР ТӦСТИРІ
20.01.2022
Хабарлар
Чыл сан пирізі. Республиканың спорт министрі Сергей Кочан, сан пиріс идіп, Хакасия пазы Валентин Коноваловха 2021 чылның салтарларын искірген
ПАСТАҒЫ ТОҒАЗЫҒ
Кибір хоостыра январьда республиканың министерство-ведомстволарының устағӌылары Хакасия пазы Валентин Коноваловха сан пиріс итчелер. Пӱӱл пастағы тоғазығ 18 январьда ирткен. Валентин Олеговичті тоғыс салтарларынаң спорт министрі Сергей Кочан таныстырған. Ідӧк мероприятиеде Хакасия пазының орынӌызы Ольга Пономарёва араласхан.
Пастап чоох тутхан Валентин Коновалов. Хайди ол таныхтаан, пӱӱнгі кӱнде эпидемиология саринаң кирек сидік полза даа, республикада тоғыс прай кӧстеглерӌе апарылча. Хакасия ӱлгӱлері хазна алымнарын хызырарға, парыстарны ӧскірерге кӱстенчелер. Республикада наа объекттер пӱдірілчелер, чоллар нааӌылалчалар, тыхтағ тоғыстары тӧреміл апарылча. ЖКХ сурығлары ідӧк улуғ хайығда. Валентин Олегович теен:
- Пілдістіг, хазна алымнары экономика тилізіне харығ полчалар. Аның ӱчӱн піс спорт сферазына хоза ахча позыт полбинчабыс. Санапчам, Хакасия чуртағҷыларына спортнаң айғазар оңдайларны хайди даа тӧстирге кирек. Андада чоныбыс хазых, ӧткін полар. Спортсменнерібіске хабазарбыс. Олар, улуғ марығларда республика ӱчӱн турызып, Хакасияның адын ырахха сабландырчалар. Піс Россия правительствозынаң, федеральнай министерстволарнаң пик палғалыс тутчабыс. 2021 чылда федеральнай кіннең республика бюджедін оңдайлирға ахчалығ полызығ алғабыс. Анзы илееде тоғыс идібізерге оңдай пирген.
Россия президенті Владимир Путиннің чахиинаң, 2024 чылға физическай культураа паза спортха кӧріл парған республика бюджеді хорадығларының чардығы 2 %-ке тиңнелерге кирек. Пӱӱл ол 1,72 %-ке тиңнелче, че 2023 чылда турғызылған пӧгіннерні хайди даа толдырыбызарбыс. Тоғазығ тузында піс Сергей Владимировичнең паза Ольга Игоревнанаң хада, тоғыс салтарларын на нимес, ідӧк таңдағызына пӧгіннерні ӱзӱрербіс.
АҒЫРСЫМНЫҒ СУРЫҒЛАР
Спорт министрі Сергей Кочанға сӧс пирілгенде, ол Хакасия пазы Валентин Коноваловха, правительстваа хабазығ ӱчӱн алғыстазын читірген. Министерство пастағызын на чылны алымнар чох чабысты. Спортсменнернең тренерлерге марығларға удаа пос ахчазына чӧрерге килісче. Алында министерство ол ахчаны тузында айландырарға сидіксінӌең, че пылтыр чыл тоозылғанӌа пу сурығ пӧгіл партыр.
Сергей Владимирович чооғында ӧӧн хайығ сфераның ағырсымнығ сурығларына айландырған. Анзы тиктең нимес. С.В.Кочан 2020 чылның 30 декабрьында министрге турғызылған. Андадох Хызылчар крайынаң килген специалистке Хакасия пазы Валентин Коновалов чахығ пиртір: тоғынчатхан улуснаң, республикадағы спорт сферазын прай саринаң ӱзӱріп, сығысхан сурығларны пӧгер оңдай таап аларға. Сергей Кочанның чооғынаң, ӱзӱріг апарылған, салтарында 2030 чылға теере Хакасия спортын паза физическай культуразын тилідер концепция алыл парған. Анда ӧӧн ағырсымнығ сурығлар кӧзіділ партыр: аалдағы спорт инфраструктуразы, хазии уйан улуснаң тоғыс паза чиит спортсменнер саны хызырылчатханы. Олардаңар алғыда.
Хайди таныхтаан Сергей Владимирович, Россия президенті Владимир Путиннің чахиинаң, 2030 чылға спортнаң айғасчатханнарның саны 70 %-ке чидерге кирек. Хакасияда илееде кізі аалда чуртапча. Анда спорт инфраструктуразы уйан.
Площадкаларны сиденнирге кирек, кип-азах алыстырӌаң орын чоғыл, объекттернің кӧбізі тастал парған, оларның ӱчӱн пірдеезі нандырбинча. Спортзаллар школаларда пар, че олар ӱгренӌілерге кӧріл парғаннар. Хакасияның ӱгредіг паза наука министерствозы, федеральнай программада аралазып, аалдағы школаларда спортзалларны нааӌылабызарға кӱстенче. Пылтыр ла 12 спортзалда тыхтағ тоғызы иділген. Анзы ӧріндірче. Аймахтарда кізілерге физкультуранаң паза спортнаң айғасчаң оңдайларны хайди даа тӧстирге кирек.
Пічіктер хоостыра Хакасияда 18 час толдыр салған 27 муң кинек паза хазии уйан кізі чуртапча. Олардаң саннығ ла кізі, секцияларға чӧріп, спортнаң айғасчаттыр. Сылтағларның пірсі - пістің республикада кинектер тузалан полар спорт объекттері асхынах. Министерствоның пырозы парох. Алында ведомство спорт чидіглерін не хайығда тутчаң. Пу сурығны пӧгіп, специалисттер хазых ӧмелерін азарға пӧгінчелер. Анда улуғларның даа, кічіглернің дее хазыхтанып алар оңдай полар.
Спорт сферазын істескенде, ілезіне сығысхан: секцияларға илееде пала чӧрче, че, саарбах тузына читсе, оларның кӧбізі аймах сылтағнаң спортты тастабысча. Пірее муниципальнай пӱдістерде спорт школалары олғаннарын чылларнаң республика марығларына ыспинчаттырлар. Учреждениелернің тоғызын чахсыландырар пӧгіннең министерство 2022 чылда город-аймахтарға субсидияларны ӱс хати ӧскірібіскен. Ол ахча таланттығ спортсменнерге хабазарына, наа оборудование аларына паза олғаннарны марығларға ал чӧреріне позыдылған.
ЗАКОННАРНАҢ ТОҒЫС
Сергей Кочанның таниинаң, ирткен чылда министерство спорт сферазына теелчеткен законнарны тоғынчатхан законодательстваа килістіре идерінӌе улуғ тоғыс апарған. «Хакас Республикадағы физическай культурадаңар паза спорттаңар» закон 20І0 чылда алылтыр. Чуртас орында турбинча, аннаңар пылтыр пу законзар алызығлар кирілген. Оларның кӧбізі спортсменнерге паза чиит специалисттерге хабазарынаң палғалыстығ.
Алында закон хоостыра улуғ марығларда чиңіс тутхан ӱчӱн олимп спорт кӧрімнерінең айғасчатханнарға ла ахчалығ сыйых читірілӌең. 2022 чылдаң ол сыйыхха ідӧк национальнай, олимп нимес спорт кӧрімнерінде кӱстерін сынапчатханнар турызарлар. Таланттығ спортсменнерге 14 частығдаң Хакасия пазының стипендиязы тӧлелері кӧріл парған. Анзы олғаннарны спортты тастабасха кӧстир. Ағаа хоза, пӱӱл 1 январьдаң чиит тренерлер республика бюджедінең хоза тӧлег аларлар.
Амғы туста министерство Хакасияда национальнай спорт кӧрімнерін тилідерінӌе тоғыс апарча. Оларны хоостыра алызығлар ідӧк законда кӧріл парғаннар. Пылтыр федерация тӧстелген, 2022 чылда республика марығлары иртірілер. Чоохтирға кирек, Хакасияда 47 спорт федерациязы санға алылтыр. Ирткен чылда ла хоза тӧрт пірігіс тӧстелген. Национальнай спорт кӧрімнері федерациязынаң пасха, рес-публикада триатлонӌа, фристайлӌа паза компьютер спортынӌа (аны ӧӧнінде киберспорт тіп адапчалар. - Авт.) пірігістер тоғынып пастааннар.
Пӱӱл «Хакас Республикадағы физическай культурадаңар паза спорттаңар» законнаң тоғыс узарадылар. Тӱрчедең спорт сферазында істенчеткен улусты аның наа редакциязынаң таныстырарлар.
Законнарзар алызығларны министерство 2030 чылға теере Хакасия спортын паза физическай культуразын тилідер концепцияа тӧстеніп кирче. Аның ӧӧн кӧстеглері - кӧп чон араласчатхан спортты тилідіп, кізілерні хазых чуртасха тартары, Хакасияны спортта сабландырары. Концепцияда спорттаңар хазна политиказын толдырары кӧріл парған.
Чоохтирға кирек, министерствоның ады алыстырылған. 2022 чылның 1 январьынаң Хакас Республиканың физическай культура паза спорт министерствозы тіп адалча. Ол ведомствоның наа кӧстеглерінең палғалыстығ. Алында министерство спорт ла ӱчӱн нандырӌаң, амды физкультураны хоза хайығда тудар. Алызығларны наа логотип киречілепче.
2021 чылда сентябрьда Казаньда «Россия - спорт державазы» чоннар аразындағы форум тузында Россияның спорт министерствозы паза Хакасия правительствозы аразында хада тоғынардаңар чӧптезіг иділген. Пічіктерде министр Олег Матыцин паза республика пазы Валентин Коновалов хол салғаннар. Ол улуғ чидіг. Хайди таныхтаан Сергей Владимирович, чӧптезіг иділген соонда Хакасияа хоза ӱс «хыйға» площадка пиргеннер. Пу спорт комплекстерінде мультимедиа системазы пар. Аннаң куар-код полызиинаң тузаланарға чарир. Интерактивнай полысчылар полған на кізее килістіре упражнениелер таллап пирчелер. Ідӧк чӧптезіг хоостыра республикаа 2024 чылға теере хоза 130 миллион салковай позыдылар.
БЮДЖЕТ
Спорт сферазына ахча «Хакас Республикада физическай культураны паза спортты тилідері» хазна программазы хоостыра позыдылча. 2021 чылда позыдылған ахчаның улии 448 миллион 779 муң салковай полған: республика бюджедінең 412 миллион 742 муң салковай пирілген, федеральнай бюджеттең - 36 миллион 37 муң салковай. 2022 чылға 802 миллион 649 муң салковай кӧріл парған, аның 561 миллион 208 муңы республика хорадығлары полар, 241 миллион 441 муң салковайы - федеральнай бюджеттің.
«ДЕМОГРАФИЯ» НАЦПРОЕКТ
Хакасия «Демография» нацпроекттің «Спорт - чуртас сині» федераль-най проектінде ӧткін араласча. Аны хоостыра город-аймахтарда наа спорт объекттері пӱдірілче, инфраструктура нааӌылалча. Кӧзідімге, 2021 чылда Ағ-банда Стол теннизінің кіні паза футбол чазызы тимге сыхханнар. Орджони-кидзе аймаанда мини-футбол чазызы тӧзелген, Боград аймаанда ГТО пло-щадказы турғызылған. Харатаста ам-ды азых оңдайлығ физкультура-спорт комплексі (ФОКОТ) пар. Алтай ай-маандағы Хубачарда ідӧк чӱгӱрӌең чоллығ футбол чазызы тимге сыхты. Наа объекттерге федеральнай бюджет-тең 140 миллион салковай позыдылған.
Спорт инфраструктуразын нааӌы-лирына муниципалитеттерге респуб-лика бюджедінең 11 миллион салковай пирілген. Ол ахчаа Боград аймаандағы Бородино аалда спорт комплексінің хырын алыстырғаннар, Харатаста «Уголек» залда тиксі тыхтағ тоғызы ирткен, Алтай аймаандағы Очыр аал-да олғаннарға мини-футбол чазызы тӧ-зелген. Ағаа хоза, город-аймахтардағы спорт учреждениелерінің тоғызын чах-сыландырар пӧгіннең пылтыр мини-стерство оларға 4 миллион салковайға наа оборудование, спорт тиріглерін пиртір. Пӱӱл пу тоғыс узарадылар.
2022-2023 чылларда спорт ведом-ствозы ӱс улуғ объект - Ағбан город-тағы ниик атлетика манежін, Ағбан пилтірі аймаандағы спорт комплексін паза Тӧӧ пазындағы «Дельфин» бас-сейнні - тимге сығарыбызарға пӧгінче. Чоохтирға кирек, пастағы ікі объект хаӌаннаң пӱт парир. Олох манежті спортсменнер нинӌе сахтап парирлар. Хайди таныхтаан Сергей Кочан, кирек киліссе, манежте чоннар аразындағы марығларны иртірерге чарир полар.
ТЫХТАҒ ТОҒЫЗЫ, ПӰДІРІГЛЕР
Ідӧк пӱӱл Сорығда спортзалда тыхтағ тоғызы иртірілер, Абазадағы спортшколада бассейн нааӌылалар. Улуғ алызығлар Таштыптағы «Уро-жай» стадионны сағыпча. Мында чӱ-гӱрӌең чолларны тӧзебізерге, мини-футбол чазызын паза теннис кортын пӱдірібізерге, чарытхы тартыбызарға паза сиденнер турғызыбызарға кирек.
Муниципалитеттер илееде ахча па-за тус проект тимниріне хоратчалар. Пу сурығны пӧгіп, министерство пір тӧӧй оңдайлығ паза табырах пӱдіріл-четкен залның проектін тимнебіскен. Залның пӧзии 4 метр полар, анда кӱресче, боксча, гиря кӧдірерінӌе, кик-боксингче тренировкалар иртірерге чарир. Азынада сананыстар хоостыра зал 30 миллионға тур парарға кирек, че, прай нименің паазы ӧсчеткеннеңер, саннар алыс парарға айабас. Соонаң пу проектче муниципалитеттерде зал-лар пӱдірерге чарир.
СПОРТ КӦЗІДІМНЕРІ
Хакасияда 34 организация спорт тимненізін апарча, анда 16 059 кізі са-налчаттыр. Амғы туста 76 оол-хыс Рос-сияның піріктірілген командаларынзар кірче. Пылтыр 16 чир-суғӌыбыс тиле-кей паза Европа марығларында сыйых-тығ орыннарға сыххан. Кӧзідімге, Ар-тур Чебодаев олаңай кӱресче тилекей первенствозында кӱмӱс призер полы-бысхан, аның аӌазы Леонид кикбок-сингче тилекей чемпионадында алтын медаль холға кирген. Хайди даа Рос-сияның саблығ тренері Марат Кичеевті таныхтирға кирек. Марат Семёнович ветераннар аразында тилекей чемпио-надында чиңіс тутхан. 2021 чылда Рос-сияның спорт узы нормативін 16 кізі толдырыбыстыр.
Спорт мероприятиелерінеңер чоох-таза, пылтыр Хакасияда 445 аймах марығ иртірілген. Оларның санында волейболӌа Россия первенствозының чарым финалы, саналығ чӱгӱрерінӌе Сибирьнің паза Ыраххы Востоктың чемпионады, меспектіг хоккейӌе Пӧзік лиганың командалары аразында тиксі Россиядағы марығлар паза пасхазы. Мероприятиелерде 33 муң артиинаң кізі араластыр.
НАА ПРОЕКТТЕР
2021 чылда спорт ведомствозы ай-мах проекттер чуртасха кирген. Хакасияда кӧс чӧрӌең ГТО комплексі тоғынып пастаан. Ол ыраххы аалларда даа чуртапчатхан чонға ГТО нормативтерін толдырыбызарға оңдай пирче. Пылтыр республикада Пірге методика кіні тӧстелген. Анда істенчеткен специалисттер таланттығ олғаннарны таллирға, оларның устарын тилідерге полысчалар. Улуғ частығ улусха «Хакасияның спорттағы узах чуртазы» проект чуртасха кирілген. Аны хоостыра аға-ууӌаларға тренировкалар тикке иртчелер. Министерство спорт кӧрімнерінӌе республика кіннерін азарынӌа тоғыс апарча. Ідӧк пӱӱл полған на аймахта велосипедтіг ойладарға хынчатханнарға алынӌа маршруттар тӧстелер. Проект «Хакасияны піліп ал» адалчаттыр.
Таңдағызына пӧгіннердеңер министр Сергей Кочан сан пиріс тузында искір пирген. Хысхаӌахти чоохтаза, Хакасияда спорттаңар наа закон полар, наа объекттер тузаланысха кирілер, физкультуранаң паза спортнаң айғасчатханнарның саны ӧскірілер.
Хакасия пазы Валентин Коновалов, сан пирісті истіп алып, ведомство алнында турғызылған пӧгіннернің кӧбізі толдырыл парған тіп таныхтаан. Валентин Олегович теен:
- Сергей Владимирович, 2021 чылда министерство хомай нимес тоғыныбысхан. Спорт сферазына хабазар оңдай тілирбіс. Спорт объекттері пӱдіриин сыныхтағда тудыңар, оларны хайди даа тузаланысха кирерге кирек. Кӧп чон араласчатхан спорт хайығда ползын. Аның на сылтаанда таланттығ спортсменнерні таллап аларға чарир. Пӱӱл тоғыс ідӧк тӱзімніг парзын. Ізенчем, кирек килізер, оол-хыстарыбыс Хакасия чуртағҷыларын наа спорт чидіглерінең ӧріндірерлер.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде