ХАКАС ЧИРІНІҢ ЧОНЫ ТУН ПАЙРАМҒА ЧЫЫЛЫСХАН
29.06.2022
Хабарлар
Тун пайрам - чонны иң хынчатхан ӱлӱкӱні
Ӱлӱкӱн. 24-25 июньда Асхыс аймаандағы Сағай чазызында Тун пайрам ирткен! Пӱӱл ол Россиядағы чоннарның культура ис-пайы паза Хакасиядағы Археология чылына чарыдылған
ЧОННЫҢ ХЫНЫЗЫ ӰЛӰКӰНГЕ УСПИНЧА
Амғы туста Тун пайрам ікі чыл аразында пір хати иртірілче. Полған на сай ӱлӱкӱнге 10 муң азыра кізі чыылысчаң. Хайди искірче Хакасияның культура министерствозы, пӱӱл Тун пайрамға 60 муң азыра чуртағӌы килген! Анзы, хайди піс кӧрчебіс, нинӌе-нинӌе хати кӧп. Халғанӌызын ӱлӱкӱн 2018 чылда иртірілген, анаң 2021 чылда поларға кирек полған, че коронавирус тымозы прай пӧгіннерні сайбабысхан, чон, тізең, аны чохсынған... Анзы пілдістіг, Тун пайрам - ол республиканың ӧӧн паза иң алғым таныхталчатхан ӱлӱкӱні. Хакасияда пір дее андағ пайрам чоғыл, неке, хайзынзар ол син кӧп чон чыылысча. Анда халых чонның иң кӱстіг кӱресчілері, мирген атығӌылары марығласчалар, ат чарыстырчалар. Олох туста ыр-сарын кӧзідіглері турғызылчалар, чайаачы марығлар иртірілчелер. Пір чирде, пір пайрамда хакас чонның пурунғыдаң амғы тусха читіре хайраллал халған кибірлерінең, культуразынаң, чайаачызынаң танызып алӌаң, ас-тамахтың аймаан амзап алӌаң оңдай пирілче. Ағаа хоза, сибер холлығ устарның ниме-ноозын садызып аларға чарир. Алынӌа чоохтирға кирек ӧӧн ас-тамахтаңар. Ол - айран! Тун пайрамда Хакасияның муниципалитеттері айраннарынаң марығласчалар, чонны сыйлапчалар! Иң татхыннығ айранны ачыдып, Асхыс аймааның ӧмезі прайзын чиңіп алған.
Пу наада ирткен ӱлӱкӱнге улуғлар, кічіглер иртен иртӧк чыылызып пастаан. Хайди тидірлер чонда, театр гардеробтаң пасталча, Тун пайрам, тізең, машина турғысчаң орыннардаң. Ӱлӱкӱнге килгеннерге тимір чол хастада машиналар турғысчаң ӧнетін орыннар тимнелген. Узуны пір километрге чағын полған, неке. Соонаң пу даа орыннар чидіспин сыхханнар. Машиналарнаң улуғ нимес тығылыс пол парғаны пілдірткен, ӧӧнінде Асхыс саринаң. Че мында пір читпесті таныхтап саларға кирек, тӧстегӌілер машиналар турғысчаң орыннарны пайрам иртчеткен орыннаң уғаа ырах ит салтырлар. Килген кізілерге, ӧӧнінде аға-ууӌаларға, кічіг палалығ паба-іӌелерге, ізігде ӱлӱкӱнге чидерге аар полған. Анзын пайрамда кӧп кізі таныхтаан.
Кем ирте, кем сала орай килген Тун пайрамға, че ӱлӱкӱн кӧріл парған туста пасталған. Сценада пастап «Кӧк пуға» ойын турғызылған, аннаң андар Хакасияның ӧӧн устағ-пастаа сыххан. Ол Хакасия пазы Валентин Коновалов, Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, Улуғлар чӧбінің кнезі Пётр Воронин, Хазна Думазының нациялар киректерінӌе комитет кнезі Геннадий Семигин, Хазна Думазының депутады Сергей Сокол, Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев.
- Тун пайрам пастағы сӱт ӱлӱкӱні полча, хайзы амыр паза пик чуртасты таныхтапча. Пісті пір тархын, культура паза кибірлер піріктірче, хайзын піс палаларыбысха, пархаларыбысха, хайраллап, читірерге кирекпіс. Пурунғы чох таңдағызы чоғыл нооза. Пістің кибірлерібіс - ол таңдағызынзар ізестіг чол. Аарлығ арғыстар!Хакасия ӧңнензін, тилізін! Прайзына хазых паза пик чуртас алғапчам! Прай чӱреемнең Тун пайрамнаң алғыстапчам, - таныхтаан чооғында Валентин Олегович.
Ідӧк Хакасия пазы Валентин Коновалов пу ниик нимес туста прайзын хада тудынарға, пір сағыстығ поларға паза ынағ чуртирға хығырған.
- Хада піс хайдағ даа сидіксіністерні тобырып аларбыс паза чиңісчі поларбыс! - хосхан ол.
Хакасия пазы Валентин Коновалов аал хонии киреенде пӧзік чидіглерге читкен, ӱр тоғын салған КФХ пастарын, мал имӌілерін, механизаторларын паза даа пасхазын Аарластығ пічіктернең таныхтаан.
- Тун пайрамны аймах нациялығ, киртіністіг чон таныхтапча. Ол чонны піріктірчеткен ӱлӱкӱн полча. Мының алнында даа пайрамға нинче-нинҷе муңар чон чыылысчаң, аның ағаа хынызы ам даа успаан, - чоохтаан Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев.
Владимир Николаевичтің сӧстеріне киречі полчалар Тун пайрамда араласхан аалӌылар. Хайдағ ла регионнаң килбееннер, хайдағ ла диаспоралар араласпааннар анда! Олар чайаачыларын кӧзіткеннер, спорт марығларында кӱстерінең сынасханнар. Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозы ӧнетін тимнеен сценада оларның хайдағ ла кӧг-сарыннары ибіркізер чайылбаан...
Хакасияның Улуғлар чӧбінің кнезі Пётр Воронин, пайрам араласчыларын алғыстап, алынӌа алғыстас сӧстерін аал хонии тоғынӌыларына, Тун пайрамның ӧӧн тӧстегӌілеріне - Асхыс аймаа администрациязына, депутаттарына паза республиканың чайаачы ӧмелеріне - читірген. Ідӧк Хазна Думазының кізілері Тун пайрам араласчыларын, аалӌыларын алғыстааннар.
Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев, пайрамның ээзі чіли, Асхыс чирінде иртчеткен Тун пайрамға килген аалӌыларны алғыстап, чахсы тынанып аларға алғаан. Ідӧк ол Асхыс аймааның тилізіне хабасчатхан ӱчӱн, Хакасия пазының орынӌызы Ирина Войнованы, сценаа хығырып, «Асхыс аймааның аарластығ кізізі» ат читірчеткенінеңер чарлаан.
- Ирина Ивановнаның кӱстенізінең муниципалитетке 1 млрд 700 миллион салковай позыдылған. Піске улуғ культура кінін паза наа школа пӱдірер оңдай пар, - теен Абрек Васильевич.
Хакасияның устағ-пастаа, ӱлӱкӱнге килген чуртағӌыларны паза аалӌыларны Тун пайрамнаң алғыстабызып, республиканың муниципальнай пӱдістері тимнеен хакас ибіӌектерін ибірген. Мында полған на город-аймах иң пай, аймах чиистіг стол тимнирге кӱстенген.
Хакасия пазы Валентин КОНОВАЛОВ ӱлӱкӱн араласчыларын Тун пайрамнаң алғыстапча
ЫР-КӦГ ЧАЙЫЛЧА, ЧОН ӦРІНЧЕ
Сағай чазызында тимнелген сценаларда, тізең, ӱлӱкӱн «хайнапча»! Пасха регионнарның паза Хакасияның чайаачы ӧмелері, артисттері, чииттері, кічіглері, теестезіп, иң артых сарыннарын, теелбектерін толдырғаннар. Оларны истерге республиканың прай даа пулуңнарынаң чон чыылысхан.
- Пӱӱн хайдағ чахсы кӱн турча, хайдағ маңат концерт иртче! Тӧстегҷілер чонға Сағай чазызынзар чидіп алар ӱчӱн прай оңдайлар кӧр салтырлар, - кӧңнін чазырбинча Таштып аалның чуртағӌызы Илиана Сафьянова. - Мин Асхысха теере автобустығ киліп, Сағай чазызынзар хайди чидіп аларға пичелленчеткем. Сумкам аар, мин тадар кӧгенеем, пладым, кӱннең чазынҷаң зонт, одырчых паза даа пасха ниме-ноо суғынып алғам. Автовокзалда мағаа Тун пайрамға теере полған на 20 минута пазынаң автобус чӧрче тіп искіргеннер. Сынап таа, 50 салковай тӧлебіскем, истіг ле чидіп алғам. Анаң Пии аймаандағы Сос пилтіріндегі сӧбірее орта пол парғам. Ипчі палаларынаң хада, хакас ас-тамаан тимнеп, садығнаң айғасча. Анда чарба ӱгре, хан, улуғ песте тимнелген халас, оох халас чіп алғам паза от чей оортап алғам. Хайдағ чахсы!
Пилтір аалдаң ідӧк чон килген. Ӱс ӧӧре, «Ынархас» клубтың араласчылары, хакас кип-азаан, чазанӌыхтарын кизіп, зонт алтында истіг одырып, хакас ырларын хынып исчеткен.
- Тун пайрамны матап сахтаабыс, сухсап парған чіли сахтаабыс! Ам тосханҷа суғ ізіп алған чіли пілдірче. Пӱӱнгі аар туста мындағ ӱлӱкӱн уғаа кирек. Украинада ӧнетін чаа операциязы иртчеткенде, пістің палаларыбыс анда тыннарын пирчеткенде, тиксі чонның кӧңні, сағызы тӧбін тӱс че. Аннаңар чонның кӧңнін кӧдірчеткен чайаачы ӧмелерібіске алғыс. Хайдағ даа аар кӱннерде чахсы чуртасха ізенерге кирек нооза, арығ сағыстар ал чӧрерге, пос салынмасха, - чоохтапча Пилтір аал чуртағӌызы Зоя Субракова.
Тун пайрамда кем-де ідӧк туған-чағыннарынаң, нанӌыларынаң тоғазып аларға сағынча. Зинаида Толмачева концерт кӧрчеткен арада чол саринзар харахсынча. Аның Харатаста чуртапчатхан пала-пархазы Тун пайрамға килерге кирек...
(Тоозазынаң хығырҷаң материалларға ӧнетін пазы саларға чарир пу чолҷа - http://khakaschiry.ru/gazetaa-pazynys.php)
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде