Алнында наа пӧгiннер
03.08.2022
Хабарлар
Тоғыс чорығы. Ирткен неделяда Хакасия пазы Валентин Коновалов Асхыс аймаанзар чӧрген. Анда ол Пирiкчулда пӱдірілчеткен школада тоғыс хайди парчатханын кӧріп алған
Хакасия пазы Валентин Коновалов пастап Пирікчул аалда тохтаан. Мында 250 ӱгренҷее кӧріл парған школаны «Хакасгражданстрой» ООО компания пӱдірче. Хайди таныхтаан компанияның ӧӧн директоры Олег Манжула, пӱдірігде 80 кізі тоғынча. Пӱӱнгі кӱнде Хакасияда пір проект хоостыра тӧртінҷі школа пӱдірілче. Пуох проектче Чапаев, Наа чир аалларда паза Ағбанда школалар тимге сығарылған. Пӱӱнгi кӱнде Пирiкчул аалдағы Лестранхоз школазы хырына теере турғызыл парған. Ол ӱс хадыллығ полар.
Амғы туста істіндегі тоғыстарның 50 – 70 %-і иділ парған. Iдӧк чарытхы пирҷең, суғ тартчаң линиялар паза вентиляция турғызылча. Пу тоғыстар иділ парза, школада сантехника паза кирек оборудование турғызылар. Школа участогын иптирінҷе чӧптезіг пу неделяда иділген. Прай пу тоғыстар тузында толдырылча, че котельнайны турғызары кӧрілген тузынаң халча.
Тимнегліг тоғыс тузында ол орыннаң 20 муңҷа кубометр сӧп-сап сығарылған. Мының алнында анда ағас тимнеҷең комбинат тоғынған. Школа ибiркiзiн иптирінҷе тоғысты ідӧк «Хакасгражданстрой» ООО толдырар. Школа ибіре брусчатка салылар паза асфальт тӧзелер. Ӱгренҷілерге хорғыс чох полар ӱчӱн, школада ӧрттеңер искірчеткен оборудование паза сигнализация турғызылар. Пастап школа пӱдіриине 260 миллион салковай кӧріл парған. Амды пӱдіріг материаллары паазы ӧс парғанда, хоза 58 миллион салковай позыдылған. Школа ибіркізiн иптиріне паза оборудование аларына 57 миллион салковай республика бюджедінең пирілген.
Пӱӱнгі кӱнде Пирікчул аалда ікі школа тоғынча. Хайди таныхтапча Пирікчул аалныy пазы Александр Щекочихин, пірсінде 200 пала ӱгренче, ікінҷізінде – анҷох. Че Лестранхоз школазының туразы хаҷанох иргілен парған. Наа школаны ӱгренҷілер паза ӱгретчілер чидікпин сахтапчалар. Пирікчулдағы ортымах школаны 2011 чылда нааҷылааннар.
Пирікчулда школа пӱдіриин кӧріп алған соонда, Хакасия пазы Палыхтығ суғ аалзар чол тутхан. Анда ол «Хорғыс чох чахсы чоллар» нацпроектче Ағбан – Бийск чолның пис километр участогында чол хайди пӱдiрiлчеткенiн кӧрiп алған. Ол тоғысха 524,5 миллион салковай позыдылған. Асфальтты тӧзирiнең сидіксіністер полбас ӱчӱн, Тӧӧ пазы поселокта ӧнетін завод пӱдірілче, пӱӱнгі кӱнге ол 90%-ке тимде. Ол заводта пір часха 120 тонна асфальт тимнебізерге оңдай пар. Завод пӱдіріл парза, чолның кӧрілген участогында асфальт пір ай аразына салыл парар. Пу чол 2023 чылда тимге сых парарға кирек, че чолҷылар чахсы тоғынчатхан сылтаанда тоғысты пӱӱл тоос салар оңдай пар. Тоғыс хараа-кӱнӧрте апарылча.
Палыхтығ суғ аалзар читкенде, Валентин Коновалов ӧрт ӱзірҷеңнернің орындағы частьының наа туразын пайрамни азарында араласхан. Палыхтығ суғда ӧрт ӱзірҷеңнер частьы 23-ҷi чылы тоғынча. Пу тусха часть арендаа алылған аймах тураларда орныххан. Амды «Хакас Республиканың чонын паза чирлерiн аймах хорғыстардаң, ӧрттердең арачылиры паза суғларда кiзiлерге хорғыс чох полары» хазна программазынҷа пӱӱл Палыхтығ суғ аалда ӧрт ӱзірҷеңнерге наа тура тимнел парған паза ӧрт ӱзірҷең наа автомобиль алылған. Ӧрт ӱзірҷеңнерні алғыстап, Валентин Коновалов таныхтаан:
– Ӧрттердең тоғыр кӱрезері чонның хорғыс чох чуртазының ӧӧн чардыхтарының пірсі полча. Ӧрт ӱзірҷеңнер частьы сыбыра тимде поларға кирек, аннаңар піс оларның оборудованиезіне паза тоғынар оңдайларына улуғ хайығ айландырчабыс. Палыхтығ суғ піске уғаа кирек аал полча, аннаңар аны паза хыриндағы аалларны ӧрттердең арачылир оңдай ползын. Аннаңар ӧрт ӱзірҷеңнер частьы пӱдiриине республика бюджедінең 25 миллион артиинаң салковай позыдылған. Ӧрт ӱзірҷеңнер службазы тилізіне мыннаң мындар iдӧк улуғ хайығ салылар.
Ӧрт ӱзірҷеңнер частьында 10 кізі тоғынча, дежурстваа ікі кізі сыхча. Ӧрт ӱзірҷеңнернiң 45 № частьы тӧрт аалға тоғынча: Палыхтығ суғ, Николаевка, Неожиданнай паза Шора. Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашевтің чооғынаң, ӧрт ӱзірҷеңнерге наа тура пӱдірер сағыс пылтыр тӧреен. 2020 чылда ӧрт ӱзірҷеңнер депозы Ӱс чул аалда азылған, пӱӱл андағох пост Асхыс поселокта тоғынып пастаан. Iдӧк Асхыс аймаана пӱӱл ӧрт ӱзірҷең ікі автомобиль пирілген.
Хакасияның ӧрттердең тоғыр службазының пастығы Александр Кужаковтың таниинаң, ӧрт ӱзірҷеңнернің наа частьы азылғаны уғаа танығлығ кирек полча, ідӧк ағаа наа автомобиль пирілген. Пасха даа ӧрт ӱзірҷеңнернiң частьтарына хоза техника алылар. Халғанҷы чылларда ӧрттердең тоғыр службаа улуғ хайығ айландырылча. Кічіг частьтарзар 2028 чылға теере хоза ӧрт ӱзірҷеңнер тоғысха алылар.
Ӧрт ӱзірҷеңнер частьын азарға Хакасия пазы Валентин Коноваловха, Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашевке паза ӧрт ӱзірҷеңнернің 45№ частьының пастығы Нуроли Бабаевке пирілген. Анаң республика паза аймах устағҷыларына улуғ нимес экскурсия иртірілген. Амды Палыхтығ суғ аалның ӧрт ӱзірҷеңнері истіг оңдайларда тоғынарлар, ӧрттернең кӱрезерге оларға наа техника полызар.
Тоғыс чорығынҷа салтарлар идіп, Коновалов таныхтаан, ӧрт ӱзірҷеңнер частьтары чонның хорғыс чох чуртазы ӱчӱн нандырчалар, аннаңар хыcха тусха республикада ікі часть азылды, андар наа оборудование алылған. Ӧрт ӱзірҷеңнер тусха килістіре оңдайларда тоғынарға кирек. Пӱӱнгі кӱнде оларның чал ахчазы хозыл парды.
Чол тоғызынаңар сағызынаң ӱлезіп, Хакасия пазы чоохтаан, пӱӱнгі кӱнде андар чӱзер миллион салковай салылча. Республикаа ол чол уғаа кирек, ол Хакасияны Кемеров облазынаң палғалыстырар. Анзы садығ апарарға паза туризмні тилідерге оңдай пирер.
Хайди таныхтаан Абрек Челтыгмашев, наа чол тоғыс орыннарын чонға пирер. Iдӧк ол чол пасха регионнарзар табырах чидiп аларға оңдай пирер. Амғы туста Асхыстаң Новосибирсксер – 1000 артиинаң километр, наа чол пeдіріл парза, аның узуны 400 километрге хызырыл парар. Наа чол республиканы Алтай крайынаң паза Кемеров облазынаң піріктірібізер. Iди туристтерге Хакасиязар килер наа чол азыл парар.
Iдӧк ол кӱн Хакасия пазы Валентин Коновалов Палыхтығ суғ аал чуртағҷыларынаң тоғасхан. Анда iдӧк Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев паза Палыхтығ суғ аал чӧбінің пазы Владимир Завалин араласханнар.
Чыылығны азып, Валентин Коновалов таныхтаан, коронавирус чуғынҷах ағырығ тарапчатханнаyар, 2019 чылдаң чоннаң тоғазығлар иртірілбин сыххан. Пӱӱнгі кӱнде ағырығ тарапчатханы син парғанда, андағ оңдай пол килген. Тоғазығларның ӧӧн пӧгіні – чонның cидіксіністерін республика ӱлгӱлеріне читр пирері. Ковид тарапчатханы паза хазнабыстаң тоғыр кирілген санкциялар сылтаанда алнында турғызылған пӧгіннерні толдырарына алызығлар кирілче. Че, андағ даа полза, республика правительствозы, орыннардағы ӱлгӱлер тоғыстарында иң пастағы орынға кізінің кирексіністерін турғысчалар. Экономика тилізі ідӧк улуғ орында турча. Аны хоостыра аал хониина улуғ хайыu салылча. Пӱӱнгі кӱнде республикада алғым пӱдіріглер парча. Социальнай объекттер, чурттар пӱдірілче. Iдӧк республиканың культура-тархын ис-пайын хайраллирына улуғ хайығ салылча. Халғанҷы ӱс чылға Асхыс аймаанда кӧп тоғыс иділген. Аймах федеральнай программаларда, нацпроекттерде араласча.
Анаң Хакасия пазы чуртағҷыларның сурығларына нандырған. Палыхтығ суғ аалның чуртағҷылары орында имнег туразын пӱдір пирерін чидbкпин сахтааннар. 2018 чылда ол тоғынып пастаан. Че амды имнег туразы тыхтағ тоғызын кирексiпче.
Хакасияның хазых хайраллаҷаң министрi Олег Ананьевскийнiң таниинаң, Асхыс аймааның ӧӧн имҷізі Людмила Кичеева тиксі тыхтағ тоғыстарына проект-смета пічіктерін тимнебіссе, ахча позыдылар. Тиксі 5 миллионҷа салковай киректелче.
Аннаң пасха, имнег туразында тіс имҷізі чох полғаннаңар, имнег оборудованиезi Асхыс аймааның имнег туразынзар ызылған. Аны хоостыра амды имнег туразына наа оборудование аларға паза тіс имҷізін тоғысха таап саларға чахығ пирілген. Хазых хайраллаҷаң министрнiң чооғынаң, тіс имнир кабинетсер оборудование пӱӱл декабрьда алылар. Валентин Коновалов тіс имнеҷең кабинетті табырах тимнебізерге чахығ пирген. Iдӧк Асхыс аймаана табырах имнег полызиин пирҷең читі автомобиль алылар, оларның пірсі Палыхтығ суғ аалға пирілер.
Пӱӱнгі кӱнде аалда сӧп-сап чығҷаң орын чоғыл. Ӧнетін площадкалар тимнел парған, че контейнерлер турғызылбаан. Iдӧк сӧп-сап сығарылбинча. Валентин Коноваловтың искіриинең, пірее муниципалитеттер сӧп-сап чыыпчатхан площадкаларны турғызар программаҷа контейнерлер алып алғаннар. Че пӱӱнгі кӱнде Палыхтығ суғ аалда іди идіп алар оңдай чоғыл. Валентин Олегович «Аэросити-2000» регион операторынаң ол сурығны пӧгерге молҷаан.
Iдӧк чыылығда регион операторының кізізі полған. Аның чооғынаң, ікі-ӱс неделя пазынаң Палыхтығ суғ аал чӧбіне бункерлер позыдылар. Ол тус аразына чуртағҷыларға сӧп-сапты хаптаға ӧнетін орында чыырға чӧп пирілген. Аал чӧбі администрациязы аны таарлир кізіні таап салар, анаң регион операторы ол сӧп-сапты сығарар.
Чыылығда аннаң даа пасха сурығлар ӱзӱрілген. Хакасия пазы прай сизіндіріглер хоостыра чарадығлар алылар тіп молҷаан.
Автор :
Антон Чертыков
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
