Аалдағы чуртасты тилідерге
23.09.2022
Хабарлар
Тоғыс чорығы. Хакасия пазы Валентин Коновалов пу кӱннерде Орджоникидзе аймаандағы аалларҷа тоғыс чорығынаң пар килген
Хакасия пазы Валентин Коноваловтың чорығы ол кӱнде ыраххы Сыралығ ӱӱс аалдаң пасталған. Мағаа андар Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Юрий Чертыковнаң паза министерстводағы тоғынҷы Светлана Астанаеванаң хада парарға ӱлӱс тӱскен. Сыралығ ӱӱс аал чӧбі, министерство иртірчеткен марығда аралазып, аалда суғ кизіре салылған тахтаны пӱкӱлее тыхтир проектнең сығып, пастағы орын алған.
Чол ырахтаңар, мин Cветлана Александровнадаң проект пічіктерін сурап, танызып алғам. Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозы республикадағы муниципалитеттер аразында аалға иң кирек социальнай объекттер пӱдірерінҷе марығлар халғанҷы чылларда иртірче. Анда аймахпасха номинациялар кӧріл парған. Iди Сыралығ ӱӱс аал чӧбі, позының номинациязында пастағы орынға сығып, 750 муң салковай утып алған. Пастап аалда чыылығ иртірібiскеннер. Аалға иң пурун ниме кирек полчатханын ӱзӱргеннер. Спорт алай олған площадказын пӱдірердеңер чӧптер полғаннар, че кӧбізі Cабалығ суғ кизіре иргілен парған тахтаны нааҷылирға чӧп пирген. Cууҷахтың аархы саринда нинҷе-де тура турча паза тахтадаң тоғыр ырах ниместе сыыраттар пар. Ол иргі тахтаҷа парып, пиртін тее парарға айабас полған.
Пастағы орын алған ӱчӱн 750 муң салковайға хоза Орджоникидзе аймаа бюджедінең 30 муң салковай, аал чӧбінең 13 муң салковай паза аалдағы идінҷектер 15 муң салковай чыып алғаннар. Анаң май – июльда пӱдіріг материалларын алып, иргі тахтаны сайап, наа ағас тахта пӱдірібіскеннер.
Орджоникидзе аймаанда хаҷанох полбаанда, ниикке чӧрҷең машина кӧзенектерi хыринҷа иртчеткен чир-чайааннаң ӧкерсінгем. Кӱскӱ айас кӱн турған. Ибіркі тайғалығ тағларда хазыңнар алтын пӱрлерінең паза сабаллығ ағастар ноған ӧңнерінең чарыпчатханнар. Юрий Карпович, Орджоникидзе аймаанда илееде чыллар чуртаан кізі, чолда учураан аалыҷахтардаңар, кічіг-улуғ кӧллердеңер чоохтап пир турған. Ол, аймах пазының пастағы орынҷызы полып тоғынғанда, андағы прай даа аалларҷа, сурығларын пӧгіп, чӧр салған.
Сыралығ ӱӱс аалзар, Ағбаннаң сығып, тӧрт часча парғабыс. Читкенібісте, наа тахта хыринда аалдағылар паза аалҷылар чыылыс партырлар. Тахтада, тізең, ікі саринда флагтар – Россия Федерациязының паза Хакас Республиканың – турғызылтырлар. Аймах ӧңніг шарлар ілілiк.
Хакас Республика пазы Валентин Коноваловтың автомобильі чиде тӱскенде, митинг пасталған. Пастап Россияның паза Хакасияның гимннерін ойнадыбысханнар, анаң чоох тутхан Хакасия пазы.
– Республика синінде пу улуғ нимес объект, – таныхтаан Валентин Коновалов. – Че ол аалға уғаа кирек. Пістің правительство национальнай паза территориальнай политика министерствозы пастыра муниципалитеттерде иң кирек пӱдіріглерге марығлар иртірче. Ол оңдайнаң аалларның иң ағырсымнығ сурығлары пӧгіліп одырча. Піс оларға улуғ хайығ салчабыс. Соонаң мында пасха даа социальнай объекттерге хайығ cаларбыс. Кӧзідімге алза, Сыралығ ӱӱс аалҷа Приисковайзар парчатхан чолны асфальтнаң чабарға пӧгін тутчабыс. Приисковай аалда паза аның хыриндағы Ивановскай кӧллерде аймах чирлердең килген туристтер кӧп нооза. Піске, тізең, туризмні тилідерге кирек. Амды пу тахтаҷа кізілер хорыхпин ирт турарлар. Алғыс ползын аны пӱдірген кізілерге!
Хакасия пазына хозылған Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Юрий Чертыков.
– Пу уғаа ӧріністiг хабар сірерге, – теен ол. – Пу олаңай тахта нимес, ол чуртас тахтазы. Хакасия правительствозы мындағ чуртасха кирек объекттерні пӱдірер марыға чыл сай ахча хозып одырча. Пӱӱл чиңic тутханнарның санында Сыралығ ӱӱc аал чӧбі пол парған. Мында олар ӧменең тахта пӱдірібіскеннер. Минің сағызымнаң, кӧп ниме устағҷыдаң полча. ӧткін паза хыйға устағҷы сылтаанда хайдағ даа пӧгіннер маңнаныстығ толдырылчалар. Ана андағ устағҷылар санына кірче Сыралығ ӱӱc аал чӧбінің пазы Александр Иванович Мельверт. Алғыс ползын аалдағыларға чӧптіг тудынчатханнары ӱчӱн!
Аннаңар даа полар, Сыралығ ӱӱc аал чӧбінің пазы Александр Мельверт Хакасия пазының алғыстас пічиин алған. Ол iдӧк аал чуртағҷыларын паза пӱдірігҷiлерні алғыстаан. Анаң тахтаны азарға хызыл чаламаны хыплир аарластығ ӱлӱсті пиргеннер Хакас Республика пазы Валентин Коноваловха, национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Юрий Чертыковха паза Сыралығ ӱӱc аал чӧбінің пазы Александр Мельвертке. Чалама кизілген соонда тахтаҷа иң пурун иртерге кічіг велосипедисттерге оңдай пирілген. Оларның соонҷа автомобильліг ойлатханнар.
Чыылған кізілернің аразында мин пістің газетанаң алында чағын палғалыс тутхан Михаил Табаткинге тоғас парғам. Ол пу аалда тӧрееннең сығара чуртапча. Аның чооғынаң, амды аалда тоғыс пирҷең килкім предприятиелер чоғыл, аннаңар чииттер мында халбинчалар. 20 азыра хакас сӧбіре пар одыр, че оларның чарымызы пос тілінең чоохтаспинча. «Хакас чирі» газетаны даа аннаң пасха кізі албинча одыр. Iди мындағы хызыллар тілі чідіп одырча. 2015 чылда Михаил Михайловичтің кӱстенiзінең пу аалда республика синінде хакас тілін хайраллирдаңар конференция иртіргеннер. Аның соонаң орындағы школада хакас тілін факультатив оңдайынаң апартырлар. Ол ӱгретчі пенсияа сых парғанда, ол даа уроктар апарылбиныбысханнар.
Анаң Хакасия пазы Валентин Коновалов орындағы чуртағҷыларнаң тоғасхан. Клуб тоғынминчатханнаңар паза тасхар чылығ полғаннаңар, тоғазығ клуб хыриндағы ачыхта ирткен. Пастап Валентин Олегович правительство тоғызынаңар чоохтаан паза сурығларға нандырған.
– Пандемия полған сылтаанда мин тоғазығларға чӧр полбин турғам, – чооғын пастаан Валентин Олегович. – Амды пу чылда, республикадағы аал-городтарҷа чӧріп, сірерзер читкем. Чуртағҷыларнаң піди тоғазып, аалларда сидік сурығларны пӧгердеңер чоохтазып аларға кирек. Аалдағы чуртасты хайди тилiдердеңер сағыстарың пар полза. искіріңер, хада пӧгербіс.
Пістің правительство Хакасияның ӧӧркі Чӧбінең хада республиканы 2030 чылға теере тилідердеңер пӧгіннер алғабыс. Анда пiс пис ӧӧн пӧгін чарат салғабыс.
Пастағызы – полған на кізідеңер сағыссыриры. Андар кірчелер ӱгредіг, хазых тыыдары, спорт, тоғыс орыннарын ӧскірері паза даа пасха.
Iкінҷiзі – экология сурығлары. Сірернің мында тайғалығ чирде кии арығ, че Ағбан паза Харатас городтарда ол саринаң сидік. Ол киректі тӱзедерге кӱстенчебіс. Чир-чайаанны хайраллирға кирек.
Ӱзінҷізі – экономиканы тилідері. Кічіг паза ортымах бизнесті ӧскірерге, республикада хаҷан-да чабыл парған завод-фабрикаларны тірілдірер пӧгін турча. Сағам республика бюджеді хара тас, алюминий паза энергетиктер налогтарынаң толдырылча, аннаңар піcке пасха даа предприятиелерні азарға кирек. Пістің тиліп пастапчалар пӱдіріг кирее, туризм, ниик промышленность паза даа пасхазы.
Тӧртінҷiзі – ол чоллар сурығлары. Чахсы чоллар чох полза, экономика даа тилібес. Піc чолларны чахсыландырарына чыл сай ахча синін ӧскірчебіс.
Пизінҷiзi – ол пістің культурабысты аннаң андар тилідері. Піс позыбыстың тархынын паза кибірлерібісті хайраллап полбазабыс, пір дее ӧзіс чох полар.
Анаң республика пазы чуртағҷыларның сурығларына нандырған. Аалдағыларны имҷілер чидіспинчеткені, клубтар, иргі полып, тоғынминчатханы, автобустар чӧрбинчеткені сағыссыратча. Михаил Табаткин Сыралығ ӱӱс аалдағы школазар хакас тілін апарҷаң ӱгретчідеңер сурығ пирген. Валентин Олегович ол сурығны ӱгредіг паза наука министерствозы пӧгер тіп молҷаан.
Республика пазы анаң Наа аалда паза Гайдаровск поселокта чуртағҷыларнаң тоғасхан. Ол аалларда андағох сурығлар полған: наа ФАП-тар, клубтар пӱдірерге, школалар тыхтирға паза ӱгредіг материалларынаң полыс пирерi. Валентин Олегович, прай сурығларны санға алып, правительство саринаң полыс пирерге молҷаан.
Автор :
Илья Топоев
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде