ПАСТАҒЫ «АХ ТИГЕЙ»
Хакасияда «Ах тигей» журналның пастағы изерiзi сығарыл парды.
– Хакас тiллiг пастағы журнал 1940 чылда чарыхха сыххан. Ол андада «Хакасский альманах» адалған. Соонаң аның ады нинҷе-нинҷе хати алысхан: «Хакасия оттары», «Ах тасхыл», «Ағбан суғ», «Хан тигiр», «Инесай». Хай пiрее журналларда хоос чайаачы тоғыстар сығарылҷаңнар, хай пiреезiне халых паза хазна киректерi, таңнастығ искiрiглер хоза кирiлҷеңнер. Журналны ӧӧнiнде Хакасиядағы писательлер пiрiгiзi сығар турған. Пӱӱнгi «Ах тигей» журналны Хакасиядағы Чайаачылар туразы сығарча. Полған на изерiсте хакас литература классиктерiнiң, амғы тустағы хоос сӧс чайаачыларының кибелiстерi, чоохтары, ойыннары кирiл турарлар. Олох туста наа ла пазып пастапчатханнарның паза Хакасиядағы Чайаачылар туразы иртiрчеткен марығлар араласчыларының иң артых хоос тоғыстары сығарылар. Журналның страницаларында iдӧк хакас литературазын, писательлернiң чайаачы чолларын iстесчеткен ученайларның, студенттернiң icтезiглiг тоғыстары чарых кӧрерлер, – чарытча журналны чарыхха сығарған культура учреждениезiнiң устағҷызы Надежда Бурнакова.
Хакас Республика правительствозының ахчалығ хабазиинаң чарых кӧрген чыындыны ӧнетiн тӧстелген редакторлар ӧмезi тимнеен. Андар Хакасиядағы тiл, литература паза тархын наука-iстезiг институдының, Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедiнiң ученайлары, «Хакас чирi» газета редакциязының тоғынҷылары паза Чайаачылар туразының специалисттерi кирiлгеннер.
Хайди аннаң андар чарытхан Надежда Афанасьевна, «Ах тигей» журналның пастағы изерiзiнде 1940 чылда сыххан «Хакасский альманах» журналның пастағы номерiнең хай пiрее чайаачы тоғыстар, кӧзiдiмге алып, кирiл парғаннар. Паза, пу чылда хакас литература классиктерiнiң пайрамнығ тӧреен кӱннерiн таныхтап, ХакНИИЯЛИ ученайларының iстезiглiг тоғыстарына орын пирiл парған.
Ӧӧн хайығ iдӧк салылған хоос тiлбестеглерге. Iди «Ах тигей» журналның пастағы изерiзiнде сӧстерi Владимир Харитоновти, кӧӧ Давид Тухмановти полчатхан «Чиңiс кӱнi» сарынны хакас тiлiнең хығырып аларға чарир. Чайаачы устар Галина Казачинованаң Сибдей Том аны полғаны ла пос оңдайли тiлбестеп салғаннар. Писательлер пiрiгiзiнiң паза пiр араласчызы Нина Майнагашева, тiзең, Саха чирiнiң чайаачызының сарынын пiстiң тiлге тiлбестеен.
Паза журналда чайаачыларын наа ла сынапчатханнарның тоғыстары хығырығҷылар хайиина сығарыл парғаннар. Кӧзiдiмге алып аларға чарир Клавдия Топоеваның кибелiстерiн паза тахпахтарын. Аны кӧбiзi «Читiген» драма театрының артизi чiли таныпча. «Ах тигей» журналда, тiзең, ол позының кибелiсчi оңдайын кӧзiтче.
Саяна Боргоякова «Кiзi сохчаң апсах» чоохтың авторы полча. Ол аны саблығ пабазы Павел Михайлович Боргояков чоохтаанынаң пазып алтыр. Пабазы, тiзең, позының улуғларынаң истiр. Хынығ чоох.
«Хакас чонның пазылбин пӱткен чайаачызы» чардыхсар кирiлген тахпахтарны, нымахтарны хығырарға iдӧк тың чапсых.
Хакас литература классиктерiнiң чайаачы тоғыстарынаңар чоохтаза, хайығ тартча Алевтина Майтакованың «ӧлiм тириин чох идееңер» сарыны. Ол амғы тусха най килiсче. Анда мындағ сӧстер:
Ракета, чылтыс арали учуғып,
Чирзер улуғ ӧлiм ағылғадағ.
Империализм, ядер чаазын пастап,
Чир чалбахты чара саптырғадағ.
Ыр хозымы:
ӧлiм тириин чох идееңер, чох идееңер,
Чир кӧксi ыс-хыбыннаң чабынмазын!
Халых чоннар, ынағ чуртааңар, чуртааңар,
Чир ӱстӱ аймах порчонаң чазанзын!
– Хакас тiлiнiң хоос сӧзiнең айғасчатхан, чайапчатхан кiзiлернi пiснең хада тоғынарға, журналның синiн ӧскiрерге хығырчабыс. Харанға, сым-туйуххан пасчатханнарның тоғыстарын, пiр чирге чыып алып, журналның страницаларында чарыхха сығарарға пӧгiнчебiс, – тiпче Хакасиядағы Чайаачылар туразының устағҷызы Надежда Бурнакова.
Iзенчебiс, «Ах тигей» журналның теестегi изерiстерiнде наа аттар пол ла турарлар.
Александра Карамчакова
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |