ШКОЛА – КІЧІГ ААЛНЫҢ IЗЕНIЗI ПАЗА ПОҒДАРХАЗЫ
09.12.2022
Хабарлар
Пайрамнығ чыл. Таштып аймаандағы Чыланнығ аалдағы школаа пӱӱл 110 чыл толча. Ол тус аразына хайдағ алызығлар ирткенiн толдыразынаң «Хакас чирi» газетадох пiлiп аларға чарир
2012 чылда, школаа 100 чыл толчатханда, аннаңар Иван Чебочаковтың нинҷе-де статьязы паза хығырығҷыларның, хайзы пу школаны тоосхан, чоохтары сыхханнар. Кӧзiдiмге алза, «Оларға чол асханнар пастағы ӱгретчiлер» («Хабар» газета 19 июнь 2012 ч.) статьязында Иван Чебочаков архивтернең танысхан соонаң чарытча: «Школа азылғаны 1912 чылдаң таныхталча. Чаа тузына теере аалда ағастаң кирткен тигiриб пар полғанын санға алза, пастағы чылларда школа церковно-приходской полған полар, неке. Ол туста школа тудар кӱстiг ээлер чох полған, ағаа хоза, школаа пiлiстiг, пiчiкчiл кiзiлер кирек, оларны ол туста хайдаң аларзың? Пiчiк пiлген чон абыстар ла аразында полған полар».
Я, школа кӧп алызығ ирткен, ол пасталығ даа, толдыра даа ӱгренiс пирҷең. 1926 чылның 1 декабрьына анда 71 оолағас паза 11 хызыҷах полтыр.
«Ырахта халған чарых чылларым» статьяда олған тузынаң Надежда Сагалакова ӱлесче («Хабар» газета 29 август 2012 ч.). Ол 1960-1970 чылларда Чыланнығдағы ортымах школада ӱгренген. Надежда Захаровна пастағы ӱгретчiлерiн, хада ӱгренген олғаннарны, школа тоғынҷыларын аарласнаң сағысха кирче. Амғы тусха оларның кӧбiзi пу чарыхта чоғыл нооза. Че автор школа тоғынҷыларының аттарын пiчiкке кир салғаны, сағысха киргенi уғаа чахсы. Чииттер анзын пiлбинче полар. Кем анда тоғынған? Кем школаны сабландырған? Хайди ӱгредiг кирее апарылған? Зинаида Семёновна Доможакова, Екатерина Максимовна Тюдешева, Анна Ильинична Боргоякова, Максим Павлович Карамашев, Акулина Александровна Чильчигашева, Иннокентий Алексеевич Узназаков паза пасхазы даа... Олар прайзы уроктарын пӧзiк синде апарҷаңнар, пос киреене хыныснаң хайҷаңнар.
Иргi школаның туразы кӧй парғанда, ӱгредiг апарылҷаң орын табылған. 1998 чылда Чыланнығ аал ортызында iкi квартиралығ тура пӱдiрiлгенде, аның пiр сари сах андох школаа пирiлген. 2018 чылда, мин аймахтың газетазында тоғынчатханымда, школазар кiрген полғам, ол тастынаң олаңай турадаң пасхалалбинчатхан. Iлiнчеткен чардыҷах ла хоостыра пiлiп аларға чарир полған – мында орныхча Пыдырахтағы тиксi ӱгредiглiг ортымах школаның пӧлии Чыланнығдағы тиксi ӱгредiглiг пасталығ школа.
Пӱӱл, тiзең, парғанымда, тураның кӧрiмi саңай алыс партыр. Тастынаң сайдингнең иптел партыр, iстiнде дее апталыстығ алызығлар. Анда тӧрт комната: iкi класс кабинедi, азыранҷаң пӧлiк, гардеробнай.
2009 чылдаң сығара мында Татьяна Чебодаева тоғынча, iкiнҷi чылы Татьяна Кулумаева iстенче, iкiзi пасталығ класстар ӱгретчiлерi. Илееде чыл школаны арығ тутчалар, пес одынчалар Лидия Павловна Сагалакованаң Вера Николаевна Кунучакова.
Ӱгретчi Татьяна Валерьевна Чебодаева ӱлесче:
– Амды школада сигiс пала ӱгренче, орыстар парох. Iкiзi мини, оларны мин опека хоостыра алып алғам. Позымның iкi палам институтта ӱгренче, ӱзiнҷiзi – Пыдырахтағы школаның 8 клаcc ӱгренҷiзi. Поғдархастығ, пiстiң школаның iкi ӱгренҷiзi, ӱр ниместе республиканың национальнай паза территориальнай политика министерствозы иртiрчеткен хакас тiлi мариинда (1-ғы класс ӱгренҷiлерi аразында) аралазып, ахчалығ сертификаттар утып алған.
2019 чылда школада алғым тыхтағ тоғыстары идiлген, республика бюджедi ахчазына (пiр миллионҷа салковай) школаның тасты-iстi нааҷылалған. Амды пластик кӧзенектер, гипсокартоннығ стенелер, наа мебель, бойлер...
Ниме ӧрiндiрче, интернет тарт пиргеннер, ам тоғынарға хай-хай ниик, мындағы оператор МТС Чыланнығда хомай тутча нооза. Суғ саап пиргенi iдӧк уғаа чахсы, паза пӱӱл чылығ туалет школаа чапсыра пӱдiр пиргеннер. Мына (стенезер кӧзiтче) хорғыстаңар искiрҷең кнопка, пiрее хорғыс полза, ағаа пазыбызарға чарир.
Чыланнығдағы школада прай ниме чахсы, че ниме хомзындырча? Позының спортзалы чоғыл, физкультура уроктарына ӱгренҷiлернi неделяда iкi хати Пыдырахтағы школазар автобус тарт чӧрче. Паза олған асхынах, чииттер тоғыс чохтаңар аалда чуртирға тың на тартылбинчалар.
Я, 110 чылға кӧп ниме алыс парған, че школа олғаннарға iдӧк ле наа пiлiстер пирче, кiчiг аалда пасталығ школа полза, iзенiс пар – андар чӧрҷең пала хайди даа табылар.
Автор :
Тарина БУТОНАЕВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
