ХАБАЗЫҒЛАР АЛЧАТХАННАРНЫҢ САНЫ АЛҒЫДЫЛАР
27.01.2023
Хабарлар
Ӧӧркі Чӧп. Хакасияның депутаттары 45-ҷі сессияа чыылысханнар. Ӧӧн сурығлар – СВО араласчыларына хабазығлардаңар закон проекттері. Ідӧк депутаттар республика правительствозының чылығ ӱчӱн тӧлеглер ӧс парғаны хоостыра искіриин истіп алғаннар
ӦӦРКІ ЧӦП КНЕЗІ ВЛАДИМИР ШТЫГАШЕВ, СЕССИЯНЫ АЗЫП, АНЫҢ ТОҒЫЗЫНДА ХАКАСИЯ ПАЗЫ ВАЛЕНТИН КОНОВАЛОВ, АНЫҢ ОРЫНҶЫЛАРЫ, МИНИСТЕРСТВОЛАР ПАЗА ВЕДОМСТВОЛАР УСТАҒҶЫЛАРЫ АРАЛАСЧАТХАНЫНАҢАР ИСКІРГЕН. СЕССИЯНЫҢ КӰН СУРИИНДА 20 СУРЫҒ ПОЛҒАН, ӦӦННЕРІ – ӦНЕТІН ЧАА ОПЕРАЦИЯЗЫ АРАЛАСЧЫЛАРЫНА ПАЗА ОЛАРНЫҢ СӦБІРЕЛЕРІНЕ СОЦИАЛЬНАЙ ХАБАЗЫҒЛАРДАҢАР ЗАКОН ПРОЕКТТЕРІ.
Че пастап тимнегліг сурығлар кӧрілген. Оларның пірсі Ӧӧркі Чӧптің депутады Александр Семёновтың полномочиелерін тохтадардаңар полған. Ағбан городтың 2№ пір мандаттығ табығ округынҷа табылған депутат полномочиелерін чох идерге сурыныснаң позы айлантыр. Пірее СМИ-ларның искіриинең, КПРФ депутады полған Семёнов, Таиландсар парыбызып, анда бизнеснең айғас сыххан. Депутаттар саринаң тоғырланыс чох полған, аның полномочиелері тохтадылған.
Ӧӧркі Чӧп ідӧк регламентче комиссиязар алызығлар кирген. Ол комиссиядаң депутат Наталья Казанцева пос кӧңнінең сығыбысхан, аның орнына Михаил Молчанов (ЛДПР) кирілген.
Анаң республиканың закон проекттерінҷе тоғыс пасталған. Закон проекттерінің кӧбізі (прайзын даа Хакасия пазы кирген) социальнай хабазығларнаң палғалыстығ полған. Пастағы закон проектінҷе республиканың пенсионерлеріне, чоох парча 55 частаң улуғ ипчілердеңер паза 60 частаң улуғ иреннердеңер, муниципалитет істінде чӧрчеткен автобус-троллейбустарда 50% тӧлир орнына тикке чӧрҷең льгота пирердеңер.
– Республика бюджедінде пу кӧстеге ахча кӧріл парған, – чарытхан Хакасияның істеніс паза социальнай арачыланыс министрі Татьяна Раменская.
Депутаттар закон проектін пір ӱннең пастағы паза ікінҷі хығырығда алыбысханнар.
Ікінҷі закон проекті ідӧк улуғ частығларға хабазар кӧстегліг полған. Мында чоох парча пенсионерлердеңер, хайзылары социальнай хабазығларны сағам албинчалар тіп чарытхан Татьяна Раменская.
– Закон проектінҷе льготаларны алҷаң критерийні алыстырары паза чуртап парыбысчаң иң асхынах ахчаның 1,5 сині орнына чуртап парыбысчаң иң асхынах ахчаның iкi синін турғызары кӧрілче, – таныхтаан министр. – 2023 чылда чуртап парыбысчаң иң асхынах ахчаның iкi сині 25 муң 220 салковай полар.
Андағ оңдайнаң льготаларнаң тузалан полар пенсионерлер саны республикада 5600 кізее теере (амғы туста ӱс муңҷа кізі) ӧс парар. Пу хорадығларға ахча республика бюджедінде ідӧк азынада кӧріл партыр.
– Закон кӱзіне чарыхха сыхханнаң 10 кӱн пазынаң кірче, че ол 2023 чылның 1 январьынаң пасти тоғынар, – таныхтаан Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев.
Пу закон проекті ідӧк талазығ чох паза пӱкӱлее алыл парған.
Мының соонда Ӧӧркі Чӧп ӧнетін чаа операциязы араласчыларына паза оларның сӧбірелеріне социальнай хабазығлардаңар закон проекттерін ӱзӱріп пастаан. Таныхтирға кирек, пу закон проекттері Хакасия правительствозы, 2022 чыл тоозылчатханда, «СВО араласчыларына паза оларның сӧбірелеріне хабазығлар» республика программазын алыбысханынаң палғалыстығлар. Хабазығларны пиріп пастирына республиканың наа законын аларға паза хайзы законодательнай акттарзар алызығлар кирерге кирек нооза.
Пастағы закон проекті «Россия Федерациязының ӧнетін чаа операциязынаң палғалыстығ чааҷы службазы обязанностьтарын толдырчатхан (толдырған) чуртағҷыларына хоза социальнай хабазығлардаңар» адалған, ікінҷізі – «Хакас Республиканың ӧнетін чаа операциязының араласчыларына паза оларның сӧбірелерiндегі кізілеріне хоза социальнай хабазығ пирҷең сферадағы алынҷа законодательнай акттарзар алызығлар кирердеңер».
Хайди чарытхан Хакасияның істеніс паза социальнай арачыланыс министрі Татьяна Раменская, пу закон проекттерінҷе 2023 чылның 1 январьынаң сығара хабазығларны алчатханнарның саны алғыдылар. Амды ол хабазығларны, мобилизациядағылардаң пасха, Россияның Тирігліг кӱстерінде контрактча чааҷы службазын иртчеткеннер, Россияның национальнай гвардиязында чааҷы службазын иртіп, СВО-да араласчатханнар паза пос кӧңнінең ӧнетін чаа операциязының пӧгіннерін толдырарға парғаннар ал поларлар.
Кӧзідімге алза, андағ хабазығлар санында:
– коммунальнай полызығлар ӱчӱн хорадығларның 50%-ін айландырары;
– кӧп квартиралығ тураларда чуртапчатханнарға тиксі тыхтағ ӱчӱн тӧлегнің 50%-ін айландырары;
– песнең чылыдылчатхан тураларда чуртапчатханнарға хара тас аларына пір хати 8 муң салковай ахчалығ хабазығ пирері;
– Харатастағы А.И.Лебедьтің адынаң хазыхтандырҷаң кінде социальнай полызығларны тикке пирері;
– тикке юридическай полызығ пирері;
– палаларны хазыхтандырҷаң олған лагерьлерінде тикке тынандырары;
– мобилизациядағыларның іҷе-пабаларына ибдегі социальнай полызығларны тикке пирері.
Татьяна Раменская пу кӧстеглерге республиканың 2023 чылға бюджедінде ахча пар тіп искірген. Депутаттар пу закон проекттерін пір ӱннең алыбысханнар, ікізін пӱкӱлее – пастағы паза ікінҷі хығырығда.
Хакасияның ӱгредіг паза наука министрі Анатолий Бутенко ӧкістерге паза оларны ӧскірчеткеннерге хабазығнаң палғалыстығ закон проектінең таныстырған. Чоох парча оларға кӧрілген тӧлеглердеңер паза пособиелердеңер. Оларға 2020 чылдаң сығара индексация иділбиндір. Хакасия правительствозы, паалар ӧcчеткенін санға алып, оларны ӧскірібізерге чарадығ алған. Закон проекті ол кӧcтегнең тимнелген.
Закон проектінҷе ӧкіс паланы алып ӧскірчеткен сӧбірее тӧлелчеткен ахчаа 1 январьдаң 10% индексация идері кӧрілген. Опекун пособиезін ідӧк 1 январьдаң 10%-ке ӧскірері кӧрілче, олған тураларындағы ӧкістерге паза олған тураларынаң сыххан студенттерге кип-азах, ӧдік аларына тӧлегні – 4%-ке. Анзынаң пасха, 1 сентябрьдаң ӧкіс студенттерге ай сай тӧлелчеткен стипендияны паза ӱгредіг литературазын, ӱгредіге кирек ниме-ноо аларына чыл сай пирілчеткен тӧлег 4%-ке ӧскірілер.
– Амғы туста республикада ӧкіс паланы алып ӧскірчеткен 530 сӧбіре саналча, – таныхтаан Анатолий Бутенко. – Оларда 1380 пала ӧсче. Опекун сӧбірелері – 998, оларда 1246 пала.
Министр пу кӧстеглерге республика бюджедінде хоза ахча тілирге киректелбес, ол ахча азынада кӧріл парған тіп хосхан. Ӧӧркі Чӧп саринаң тоғырланыс чох полған, закон проекті пӱкӱлее алылған.
Хакасияның хазых хайраллаҷаң министрі Олег Ананьевский имнег тоғынҷыларына ӧнетін социальнай тӧлеглернең палғалыстығ закон проектінҷе чоох тутхан. Россия правительствозы чарадиинаң 1январьдаң сығара чидіспинчеткен специальностьтығ имнег тоғынҷылары чал ахчазына хоза тӧлег аларлар. Андағ тӧлегні алар тоғынҷылар санында: пастағы имнег полызиин пирчеткен имҷілер паза специалисттер, аймахтарның паза участковай имнег тураларының имнег тоғынҷылары, имнег полызии станцияларында паза табырах полызығ пирҷең пӧліктерде істенчеткеннер. Аның сині 4,5 муң салковайдаң 18,5 муң салковайға теере полар. Тӧлеглер Социальнай чыынды пастыра иділер, ахча хайди даа итчең имнег страхованиезі (ОМС) чыындызынаң позыдылча.
Че республикада ОМС программазына кірбинчеткен имнег полызиин пирчеткен имҷілер (фтизиатрлар, психиатрлар, наркологтар паза пасхазы) пар. Че олар ідӧк аймахтарның имнег тураларында істенчелер тіп чарытхан Олег Ананьевский. Оларны хыйыхтабас ӱчӱн, республика бюджедінең ахча позыдары кӧрілче, аннаңар закон проекті тимнелген. Ідӧк ӧнетін социальнай тӧлеглер законнаң тыыдыл парар. Депутаттар тоғыр полбааннар, закон проекті пастағы паза ікінҷі хығырығда алыл парған.
Теестегі сурығ – «Чааҷы службазы обязанностьтарын (служба обязанностьтарын) толдырчадып чат халған (ӱреен) чааҷыларның, істіндегі киректер органнары, ӧрт ӱзірҷең хазна службазы, пасха толдырығлығ ӱлгӱ хазна органнары тоғынҷыларының сӧбіре кізілеріне социальнай хабазығ пирҷең хоза оңдайлардаңар» Хакас Республика Законының 2-ҷі статьязынзар алызығ кирердеңер» закон проекті.
Хайди чарытхан конституционнай законодательствоҷа, хазна пӱдіриинҷе, законностьча паза правопорядокча комитеттің кнезі Светлана Могилина, пу ай сай тӧлелчеткен хабазығның сині 2011 чылдох турғызылған – 1,5 муң салковай. Закон проектінҷе, инфляцияны паза СВО-ны санға алып, республика пирчеткен хабазығны 3 512 салковайға теере ӧскірібізері кӧрілче. Ӧӧркі Чӧп депутаттары чарас салғаннар, закон проекті пӱкӱлее алылған.
Сессияның халғанҷы сурығлары санында Хакасия правительствозының республиканың муниципальнай пӱдістерінде, ол санда чылығ пирерінҷе алынҷа паалығ зоналар санынзар кіргеннерде (Ағбан г., Харатас г. паза Ағбан пилтірі аал), чылығ ӱчӱн тарифтер тың ӧс парғанынаң палғалыстығ киректеңер искірии полған. Пу сурығ сессияның иң не таластығ сурии пол парған.
Чылығ ӱчӱн тӧлеглер ноға тың ӧс парғанын Хакасия пазының орынҷызы Юрий Курлаевке чарыдарға киліскен. Владимир Штыгашев, ағаа сӧс пирер алнында, чуртағҷылардаң пу кирек хоостыра чӱзерлеп айланыс кірчеткенін таныхтаан. Аның чооғынаң, мында улуғ сидіксініс – чылығ ӱчӱн тӧлеглер 70 паза аннаң даа кӧп процентке ӧс парған.
Юрий Курлаев Хакасияның пӱдіріг паза ЖКХ министерствозынзар чылығ ӱчӱн тӧлеглерҷе 500-ке чағын айланыс кіргенінеңер искірген. Оларны 7 февральға теере сыныхтабызары кӧрілче. Специалисттер чылығ пирчеткен Ағбандағы ТЭЦ-ты паза Саяногорсктағы «Байкалэнерго» пірігісті сыныхтапчалар.
– Сағам чылығ пирер кӧзідімнерҷе сайбағлар ілезіне сығарылбаан, – таныхтаан Хакасия пазының орынҷызы. – Тасхар 40 градус соох полза, кӧп квартиралығ туразар пирілчеткен чылығ 120 градус поларға кирек. Тасхар 10 градус соох полза, аның температуразы ідӧк тӧбін полары кӧрілче. Чылығ пирчеткен пірігістер ол ікі кӧзідімні толдырчалар.
Курлаевтің искіриинең, чылығ ӱчӱн тӧлеглер тың ӧс парғаны декабрь ай соох полғанынаң палғалыстығ. Ідӧк ол устапчатхан компанияларны пыролаан – тура істіндегі инженер системаларын оңдайлир тоғызын хомай толдырчатханында.
– Хайдағ кӱн турарын санға алчатхан паза аны хоостыра чылығ пирчеткен инженер системалығ туралардағы квартиралар ээлерінең айланыстар кірбинче дее, – искірген Юрий Курлаев.
Че кӧбізі тураларда чылығ пирерін холнаң оңдайлапчалар. Пӱдіріг министерствозының специалисттері пірее квартираларда 28-30 градус ізіг полғанын ілезіне сығарғаннар. Иртіре чылығ пирген ӱчӱн тӧлег паазы ідӧк кӧдірілче.
Сыныхтағ салтарларынҷа чыылған материалларны прокуратуразар паза УФАС-сар ызарға пӧгінчелер. Че Россия законодательствозынҷа ол компанияларны административнай нандырыға тартарға сидіксіністіг осхас.
– Функциялар пар, право пар, че прокуратураның чарадии чох сыныхтағнаң кір полбинчабыс, – чарытхан Хакасия пазының орынҷызы. – Мындағ сидіксініс прай даа регионнарда пар.
Ол киректің узы-пазына сығар ӱчӱн, Хакасия пазының Россия правительствозы кнезі Михаил Мишустиннің адына айланыстығ пічiк тимнелчеттір. Анда, правительствоның чарадиинзар тӱзедіглер киріп, хазнаның чурт надзорына андағ компанияларны нандырыға тартар право пирердеңер чоохталча тіп чарытхан Курлаев.
Чылығ ӱчӱн тарифтерні алза, Юрий Курлаевтің чооғынаң, Ағбанда ол СГК чарадиинаң 11%-ке кӧдірілген. Ағбан городтың устағ-пастаа ол ӧзісңең чараспинча, 8%-ке ле кӧдірерге тимде. Аннаңар амды пу кирек хоостыра чарғылазарға пӧгінчелер.
Депутаттар тариф 11%-ке ле кӧдірілгенінең чараспааннар, тӧлеглер хай-хай улуғ нооза – 1,5 алай 2 хати кӧп. Юрий Курлаев тарифті паза тӧлеглерні алҷаастабасха хығырған, олар пасхалалчалар тіп таныхтаан ол. Прай пыроны соохтар турғанына паза устапчатхан компанияларға салған – чылығны хайраллабинчалар, прай орыннардаң оор сыхча.
Пасталыбысхан суум-саамны Ӧӧркі Чӧп кнезі хазыр чоохтанып тохтатхан.
– Чонны хаңыртарға кирек чоғыл... Кем ол чӧптезіглерні (чоох чылығ пирерінҷе алынҷа паалығ зоналардаңар. – Ред.) Ағбандағы ТЭЦ-наң иткен? Ағбан, Харатас паза Ағбан пилтірі пастары, – теен Владимир Штыгашев. – Мин оларны ноға-да кӧрбинчем. Лёмин мында ба? Чоғыл. Харатас, Ағбан пилтірі? Мында. Сірер чӧптезіг ит салғазар, сірерӧк сыныхтағда тудыңар. Пірдеезі айғаспинча. Правительство ноға ол мэрлерні кӱстебинче. Анда ӧзіс 10-11 процентке нимес, 60-70 процентке чит парча. Прокурор ідӧк ноға-да сым полча. Монополиядаң тоғыр законодательство сайбалғанох. Алғаннар, пос хынғанни пааларны кӧдірібіскеннер. Нимедір ол? Юрий Николаевич (Курлаевке айланыс. – Ред.), сірер чылығны сатчатханнарның адвокады нимессер. Сірер сыныхтағҷызар.
Салтарында Ӧӧркі Чӧп республика правительствозына муниципальнай пӱдістерде, ол санда чылығ пирерінҷе алынҷа паалығ зоналар санынзар кірчеткеннерде, чылығ ӱчӱн тарифтер паза тӧлеглер ноға ӧс парғанының сылтағларын 1 мартха теере ілезіне сығарарға чӧп пирген. Ідӧк тарифтерні тӱзірҷең оңдайлар табарға.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
