ТЕЕЛБЕК – АНЫҢ ЧУРТАЗЫ, ХЫНЫЗЫ
08.02.2023
Статья
Хынған кирее. Лариса Тюльберова Асхыстағы искусство школазында теелбек ӱгретчізі полып iстенче. Аның чайаачы кӧңніліг ӱгренҷiлері республика паза Россия синiндегi марығларда удаа араласчалар
Ӱгретчiнiң кабинедiнде кубоктар, медальлар паза алғыстас пічіктерінің аймағы илееде. Стенелерде паза тасхахтарда оларға орын даа халбин парир. Лариса Владимировна «Кит» чоннар аразындағы марығның дипломына уламох тың поғдархапча. Пу марығда Асхыстағы «Акварель» теелбек ӧмезi пылтыр кӱскӱзiн араласхан, I cтепеньнiң лауреады полыбысхан.
Лариса Тюльберова искусство школазында пис чылға чағын тоғын парир. Аның алнында анда Игорь Валентинович паза Мария Михайловна Коковтар iстенгеннер. Олар парыбысхан соонаң школа хореограф чох халған. Учреждение устағҷызы Лариса Владимировнаны школазар хығырып алған. Ол туста чиит специалист Асхыстағы культура туразында теелбек кружогын апарчатхан.
Наа орын Лариса Владимировнаның кӧңнiне кiрген, тоғыс аар даа пiлдiртпинчеткен. Пiр ле ниме аның кӧңнiн тӱзiрген. Искусство школазында алынҷа теелбек залы чох полған, аннаңар оларға концерт залында хыстылызарға килiс турҷаң. Че ирткен чылда «Аалларның тиксi тилiзi» хазна программазы хоостыра Асхыста кӧп функциялығ культура-ӱгредiг кiнiн пӱдiрiп пастабысханнар. Аннаңар искусство школазы Асхыстағы пасталығ школа хыриндағы туразар кӧскен.
– Иргi турада тоғынарға сидік полған. 20 азыра олғанға даа 20 квадрат метрліг орында сегiрерге, упражнениелер идерге тарғынҷах нооза. Iдӧк поллар килiстiре нимес. Школазар, тiзең, тиксi 80 азыра пала чӧрче, – чоохтапча хореограф.
Лариса Владимировнаның теелбексер чолы ниик ле полбаан. Аның тӧреен, ӧскен чирi – Асхыс аймаандағы Хааң кӧл станция. Че ӱгренген Асхыстағы школада, чуртаан интернатта. Саарбах тузында теелбек кружогына хаҷан даа чӧрбеен.
– Ноға-да кiчiгде паза саарбах тузында кӧп нимедең чалтанҷаңмын. Теелбектерге хаҷан даа хынҷаңмын, че позым iҷемнең минi теелбек кружогына пирiбiс тiп cурынарға тiдiнмеҷеңмiн. Школа тоозыбысханда, iҷем минi технолог профессиязын таллап аларға кӱстеен. Че ас-тамах узының тоғызы кӧңнiме хаҷан даа кiрбеен. Iҷеме теем: «Минiң теелбек саларым килче». Ол, хатхырып, нандырған: «Лариса, ол профессия нимес». Анаң минi ӱгретчi поларға чӧптеен, позы пасталығ класстар ӱгретчiзi полча. Мин хынмаамох.
Музыка колледжiнзер апардырғам. Школада пiр дее теелбек кружогына чӧрбеен, сценаа сыхпаан ӱчӱн, мин таллағларны ирт полбаам, аннаңар ахча тӧлеп ӱгренерге килiскен, – сағысха кирче Лариса Тюльберова.
Колледжте ағаа най сидiк полған. Пасхазы студент полар алнында теелбек кружогына, музыка школазынзар чӧрген, чайаачы марығларда араласхан. Пiстiң матырыбыс, тiзең, «тасхартын» килген. Олаңай даа сӧстер ниме таныхтапчатханын пiл полбаҷаң. Пастағы туста хомай ӱгренчеткеннернiң санында сыбыра пол турҷаң. Ӱгретчілер, аның ирееленчеткенiн кӧрiп, теелбектi тастирға чӧп пиргеннер. Студент хыс, оларны истiп, аннаң андар кӱстенген. Ӱгредиин тастир сағыс полбаан.
– Диплом алчатханда, теелбекче ӱгретчі Ирина Константиновна Дивеева мағаа теен: «Колледжті тоос поларзың тіп сағынмаам. Мыннаң мындар iдӧк кӱстен. Сидiксiнiстердең хорыхпа. Турғысхан пӧгiнге чит тур», – ӱлескен ол.
Ларисаның iҷезi дее ағаа киртiн сыххан, аннаң андар ӱгренерге чӧп пирген. Iди Лариса, ХГУ-ның искусство институдынзар кiрiп, пӧзiк ӱгредiг алған.
Че ол палаларны теелбекке студент тузындох ӱгредіп пастаан. Хааң кӧлде кружок тӧстеп алған. Андар аалдағы олғаннар чӧр турҷаңнар. Ол аның пастағы опыды полған. Палаҷахтарын улуғ нимес марығларға даа ал чӧр турҷаң.
Асхыстағы искусство школазында Лариса хореографтың, балетмейстернiң, постановщиктiң тоғызын толдырча. Аның холында 80-ҷа пала. Асхыстағы олғаннардаң пасха, андар iдӧк кызластағылар, казановтағылар, ӧӧк пилтiрiндегiлер, асхыс поселоктағылар, калининдегiлер чӧрчелер. Ырах чорыхха сыхчатсалар, чолға, чуртха, чииске паза костюмнар тіктірер хорадығларны iҷе-пабалар постарына алчалар.
Республикада иртчеткен теелбек марығларында прай аралазарға кӱстенчелер. Че пiрееде транспортнаң сидiксiнiстер пол парча.
– Школаның позының автобузы чоғыл, аннаңар перевозчиктернең чӧптесчебiс. Палаларны тарт чӧрерінҷе кирексіністер кӧп, аннаңар полған на транспортты чаллап полбинчабыс, – хомзынча ӱгретчi.
Лариса Владимировнаның опыды улуғ нимес. Аннаңар ол сыбыра ӱгренерге, узын тилiдерге кӱстенче, улуғ пiлiстiг ӱгретчiлерзер айланча. Республикада иртчеткен семинарларға, мастер-класстарға удаа чӧрче. С.П.Кадышевтiң адынаң чон чайаачызы туразының теелбек ӧмелерiнiң устағҷыларынаң паза музыка колледжiнiң теелбек ӱгретчілерiнең палғалыс тутча.
– Теелбек ӧмелерiнiң устағҷылары улуғ опыттығлар. Оларзар удаа айланчам. Позымның читпестерін тӱзедерге кӱстенчем. Сидiксiнiстер пар, оларны пӧгерге кирек. Наа нимее ӱгрензе, кiзi профессияда чидiглерге чидер, ол ӧрiнiс ағылар паза палаларның чайаачызы тилир, – сағызынаң ӱлесче ӱгретчi.
Полған на кiзi хынған киреенең айғазарға кирек тiп санапча чиит специалист. Аннаңар iҷе-пабалар палаларын ол-пу кружок-секцияа пирерге сағынчатсалар, пастап оларнаң чӧптезiп ал турарға кирек.
– Искусство школазынзар чӧрчеткен олғаннар теелбек саларға хынчалар, кӱстенчелер. Че хай пiрее олғаннарны iҷе-пабалары кӱснең ағыл салчалар. Андағларнаң тоғынарға аар, палаа даа сидiк. Ағаа теелбек хынығ нимес. Аннаңар паланаң чоохтазарға кирек, нименең ол айғазарға хынча. Пала хынған нименең айғасса, ол андар хынып чӧрер, – тiпче ӱгретчi.
Искусство школазындағы теелбекчілер ӧмезі чайаачы марығларға удаа сығарға кӱстенче. Хайди тiпче хореограф, марығларда араласса, олғаннарның узы тилiпче. Олар постарын пасхазынаң тиңнестiрчелер, паалапчалар паза марығлазар кӧңнiлерi пол килче.
– Марығлардаң сыйыхтығ орыннығ айланарға кӱстенчебiс. Iҷе-пабалар палаларына ахча хоратчалар, пичелленчелер, чиңiс сахтапчалар. Аннаңар оларның кӧңнiлерiн тӱзiрерге чарабас, – чооғын узаратча Лариса Тюльберова.
Искусство школазында Лариса Владимировна хореограф полып чалғызан тоғынча. Специалисттер чидiспинче. Че олар Даша Кутукованы сахтапчалар. Ол амды Минсуғдағы колледжте ӱгренче. Студенттiң теелбексер чолы Асхыстағы искусство школазында пасталған. Ӱгретчі iдӧк Лариса Тюльберова полған.
– Дашаны теелбек саларына чайалған кiзi полған тiп полбассың. Пасха хызыҷахтар шпагатха табырах одырыбысчаңнар, кольцо итчеңнер, Дашаа, тiзең, пiрее нимее ӱгреніп алар ӱчӱн, iкi-ӱс хати кӧп тоғынарға килiсчең. Занятиелер тоозылза, ол, ибзер парбин, позынаң хоза тоғынарға сурынҷаң. Аның ирееленчеткенін кӧрiп, iҷе-пабазы iдӧк теелбекті артыс саларға чӧптеп турҷаң. Че ол хатығ хылыхтығ хызыҷах полған, пiрдеезiнің чооғын испин турҷаң. Искусство школазын маңнаныстығ тоозып алған. Теелбек салар ӱгредиин Минсуғда узаратхан. Амды ол «Сибирячка» ансамбльның араласчызы полча. Iҷе-пабазы концерттерiне удаа чӧрче, поғдархапча, ӧрiнче, – чоохтапча Лариса Владимировна.
Асхыстағы искусство школазының прай чайаачы ӧмелерi аалда кӧп функциялығ культура-ӱгредiг кiнi пӱт парарын чидiкпин сахтапчалар. Ол чарых, сiлiг паза улуғ полары кӧрiлче. Лариса Тюльберова позының теелбек залы поларына ӧрiнче. Хайда кӧрiндестер, станоктар, ӧнетiн поллар полар. Чахсы оңдайлар полза, тоғынарға даа ниик нооза. Хайди пiс кӧрчебіс, чуртаста кiзiнiң хынған кирексер чолы чабых таа полза, кӱстенiп, сағынған сағысты толдырып аларға чарир.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде