САЙБАҒҶЫЛАРНЫ ТУДАРҒА ТУБАН ХАРЫҒ НИМЕС
26.05.2023
Хабарлар
Фёдор ТИНИКОВ (ортызында) ідӧк пограничник полған арғыстары
Михаил ТЮДЕШЕВНЕҢ паза Георгий ТОПОЕВНЕҢ хада
28 майда – Пограничник кӱні. Совет Союзы тузында чааҷыларға хазнаның алғым хырығларын хадарарға киліскен. Фёдор Тиников СССР-ның паза Хыдаттың хырығларында срочнай служба ирткен
Фёдор Николаевич Тиников кӧрік айының 29-ҷы кӱнінде 1958 чылда Асхыс аймаандағы Сафрон аалда улуғ сӧбіреде тӧреен. Пабазы Николай Максимович «Ис» совхозтың ікінҷі фермазында механизатор полып істенген. Іҷезі Александра Николаевна палаларнаң ибде одырған. Сӧбіреде сигіс пала ӧскен, Фёдор пизінҷізі полча.
Пастағы классха ол Сафрондағы пасталығ школазар парған. Аның пастағы ӱгретчізі Агния Владимировна Топоева полған. Пизінҷі классха Истегі ортымах школазар парыбысхан. Анда ол интернатта чуртаан. Уроктар соонаң пасха ооллар спортнаң айғасчатхан туста, Фёдор арғызы Виктор Чанковнаң интернатсар фермадаң сӱт тазыҷаңнар. Аннаң олғаннарға тадылығ ас-тамах пызырҷаңнар. Іди, улуғларға полызып, оолахтар аар кӧнектерні пір километр артиинаң апарҷаңнар. Че иртен сай Фёдор Тиников арғыстарынаң хада ниик атлетиканаң айғасчаң. Хайди таныхтапча Фёдор Николаевич, анзы армияда ағаа туза полған.
Сигіс класс соонаң Фёдор Тиников Хызылчар крайындағы Ужур городтағы 24№ училищезер ӱгренерге парыбысхан. Анда ол тимір чол вагоннарының тормозтарын тыхтаҷаң слесарь специальнозын алған. Училищені 1974 чылда маңнаныстығ тоозыбызып, Фёдор Тиников кӧстег хоостыра Хызылчар городтағы вагон депозынзар тоғынарға кірібіскен.
– Хызылчарда пір чыл артиинаң тоғын салып, 1976 чылда кӱскӱзін армияа хығыртылғам. Имҷілер комиссиязын иртчеткенде, чааҷылар биледінде «300-ҷі команда» танығ турғыс салғаннар. Анзы пограничнай войсколарда служба иртерімні таныхтаан, – сағысха кирче Фёдор Николаевич. – Армияа парчатханда, паба-іҷем мағаа улуғ нимес ӱдезіг иткеннер. Туған-чағыннарым службамны турыстыра апарарға алғап пиргеннер.
Паба-іҷезінең анымҷохтазып, Фёдор Тиников Ағбаннаң Хызылчарзар самолеттығ учуғыбысхан. Андада андар самолеттар удаа учухчаңнар. Призывниктерні чығҷаң пункттаң Приморскай крайдағы Дальнереченск городсар апарыбысханнар. Анда ӱгредігліг застава орныххан. «Учебкада» пограничниктерні прожектористтерге паза радиолокационнай станция операторларына ӱгреткеннер. Фёдор Тиников чаа прожекторизінің специальнозын алған. Теориядаң пасха, чааҷыларны физическай тимненіске кӧніктірҷеңнер, марш-бросоктар полғанох. Ідӧк тактика занятиелері апарылҷаңнар. Аннаң пасха, чааҷыларға ниик атлетикаҷа марығлар иртірілҷең.
Ікі айлығ ӱгредігні иртібіскенде, чиит чааҷыларны ӧӧн заставазар ызыбысханнар. Фёдор Тиников Пожарскай аймахтағы «Ласточка» ӱзінҷі пограничнай заставазар кір парған. Комендатура Лучегорск городта орныххан. Андар тӧрт застава кірген.
– Даманскай олтырыхтағы чаалазығда хыдат чааҷыларынаң тоғыр пастағы паза ікінҷі заставалар турысханнар, – таныхтапча Фёдор Николаевич.
Служба тузында чааҷылар кӱннің сай дежурстваа сыхчаңнар. Айда ікі ле тынағ кӱні пирілҷең. Пос туста олар аймах киректернең айғасчаңнар: кип-азахтарын арығлаҷаңнар, экипировкаларын тимнеҷеңнер.
Застава орныхчатхан орында тубан удаа турыбысчаң, андада матырыбыс пасхаларынаң хада патрульға сых турҷаң. Фёдор Тиников служба иртчеткен туста сайбағҷылар хазна хырығларын киспеҷеңнер дее, палыхчылар ла Уссури суғ хазынзар удаа килҷеңнер. «Андағларны заставазар сыбыра читірерге киліс турған», – тіпче Фёдор Тиников. Службазын турыстыра апарған ӱчӱн Фёдор Тиников «Погранвойсколарның отличнигі» ікінҷі степеньніг танығнаң паза часть устааның алғыстас пічіктерінең сыйыхтатхан.
– Мағаа службамны 26 ай иртерге киліскен. Алыстырар чааҷылар килгенҷе, пісті ибзер позытпааннар. Іди мин 1978 чылда улуғ хырлас айында ла ибзер айланғам, – чоохтапча Фёдор Тиников.
Армиядаң айланғанда, Фёдор Тиников «Ағбанвагонмаш» предприятиезер тоғысха кірібіскен, вагоннар пӱдірҷең цехта істенген. Анда тоғынчатханда, аны водительге ӱгренерге ызыбысханнар. Курстарны 1980 чылда тоозыбызып, Фёдор Николаевич Асхыссар кӧс парыбысхан. Анда «Сельхозтехника» предприятиезер водитель полып тоғынарға кірібіскен. Че 1990 чылларда чуртас оңдайлары сидік полыбысхан. 1995 чылда, предприятие чабыл парғанда, матырыбысха аймах-пасха орыннарда тоғынарға киліскен. Іди 2001 чылда Фёдор Тиников Асхыстағы имнег туразында табырах имнег полызии автомобильінің водительі полыбысхан. Ағаа имҷілерні ағырчатхан кізілерзер читірерге киректелче, удаа чуртағҷыларны имнег туразынзар ағылча. Тоғыс тузында Фёдор Николаевичке аймах киректер кӧрерге киліскен. Аның чооғынаң, чоллардағы саайларда палығлатхан кізілерге полызарға иң сидік полча.
Чахсы тоғызы ӱчӱн Фёдор Тиников аймах администрациязы сыйыхтарына турысхан. Хада хонғаны Вера Никифоровна, Казыгашевтер хызы, ідӧк Асхыстағы имнег туразында тоғынча, рентген лаборанты полча. Тиников ирепчі, 40 чыл хада чуртап, ікі пала чон аразына кир салған. Оларны амды ӱс пархазы ӧріндірче.
Автор :
Антон ЧЕРТЫКОВ
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
