КАТАНОВ ААЛДАҒЫ БИБЛИОТЕКАА – 65 ЧЫЛ
26.05.2023
Хабарлар
Катанов аал библиотеказының тоғынҷызы Людмила Пахтаева
Таңда – Библиотекаларның тиксі Россиядағы кӱні. Пу танығлығ кӱнге удур піс Асхыс аймаандағы Катанов аал библиотеказының чуртазынаңар чоохтап пирерге сағынчабыс
Аар туста, 1928 чылда, Асхыс аймаанда «Овцевод» совхоз тӧстелген. Андар ӱс ферма кірҷең: ӧӧн, пастағы паза ікінҷі. Пастағы директор Фёдор Гаврилович Школьников полған.
Амғы Катанов аал мының алнында «Овцевод» совхозтың ікінҷі фермазы адалҷаң. 1958 чылда анда библиотека азылған. Аның тоғынҷызына Г.П.Пузикова турғызылған. Чыындыда ікі муңҷа кинде саналған, оларның 57-зі хакас тілінең пазылған.
1959 чылда Г.П.Пузикованың орнына библиотеказар Л.П.Красенкова істенерге килген, че ол ӱр тоғынмаан. Олох чылда Красенкованы алыстырған И.И.Бейльман. Ол даа библиотекада пір чыл ла тоғынған. Аның орнына 1963 чылда Клавдия Михайловна Золотухина килген. Ол библиотека тоғынҷызы полып 22 чыл істенген.
1964 чылда Катанов аалда наа клуб азылған. Анда библиотекаа орын табылған. 1984 чылда библиотеказар Мария Яковлевна Зимина тоғынарға килген.
Пӱӱнгі кӱнде Катановтағы библиотекада Людмила Николаевна Пахтаева (хыс фамилиязы Сагалакова) тоғынча. Ол пу аалда тӧреен-ӧскен, школа соонаң Ағбандағы училищеде тікчең усха ӱгренген. Анаң ательезер тоғынарға кіріп алған. Анда тоғынчатханда, іҷезі библиотекарьға ӱгренерге чӧптеҷең. Іди 2006 чылда Людмила Николаевна Ағбандағы музыка колледжінзер ӱгренерге кірібіскен. Аны 2009 чылда тоосхан.
2012 чылда Катановта наа Культура туразы азылған. Аал библиотеказы аның ікінҷі хадылынзар кӧзірілген. Ағаа хоза, чуртасха наа технологиялар ӧткін киріл сыхханнар. Кӧп тоғысты компьютер пастыра толдырарға киректелген. Аал библиотеказында 35 чыл істен салған М.Я.Зимина тынаға парарға тимненібіскен. 2017 чылда Людмила Пахтаева, тӧреен аалынзар айланып, библиотека тоғынҷызы полыбысхан.
– Наа ла тоғынарға килгенде, аал библиотеказына пайрамнығ 60 чыл толчатхан, – чоохтапча Л.Н.Пахтаева. – Библиотеказар тоғынарға килзем, кинделер хығырарбын тіп сағынғам. Хайдаң андағ ниме полтыр! Мында маң тус пір дее чоғыл. Пірееде тоғысты ибзер алып алчам. Библиотекарь полчатханыма тың ӧрінчем, мыннаң артых профессия кӧрбинчем.
Амғы чыындыда 5705 книга пар. Аны кинделернең Асхыс аймааның ӧӧн библиотеказы нааҷылапча. Ідӧк чуртағҷылар библиотекаа книгалар сыйлапчалар. Газета-журналларға пазынарға пис муң салковай позыдылча. Ол ахчаа Людмила Николаевна «Веста», «1000 советов», «Волшебный», «Непоседа» журналларға паза «Хакас чирі», «Аскизский труженик» газеталарға пазынча.
2021 чылда Людмила Николаевна «Культураның иң чахсы учреждениезі» марығда 100 муң салковайлығ грант утып алған. Ол ахчаа ӧңніг принтер, проектор паза экран алып алған. Амды Людмила Николаевнаның хығырығҷыларына фильмнер паза чапсых презентациялар кӧзітчең оңдайы пар. Библиотекада пір компьютер пар. Пылтыр интернет тартыбысханнар. Мындағ технологиялар полызиинаң тоғынарға улам ниик тіпче Л.Н.Пахтаева. Олғаннар мультфильмнер кӧрерге чыылыс парчалар.
Л.Н.Пахтаева аймах мероприятиелерні Культура туразынаң, школанаң паза олған садынаң хада-пірге иртірче.
Пу кӱннерде Людмила Николаевна Ӧӧк пилтірі паза Пуланнығ кӧл аал чӧптеріне кірчеткен ааллар библиотекарьларынаң хада «Библионочь» чӧрімні иртіргеннер.
– Ол кӱнде піc Катановтағы Культура туразынаң прай ээленібіскебіс, – чоохтапча ол. – Полған на библиотекарь позының «станциязын» тимнеен. Олғаннарны командаларға чарыбысхабыс. Анаң олар «станцияларҷа» чӧргеннер. Мин Чииттер чылына чарыдылған теманы алып алғам. Анда спорт ойыннарын иртіргем. Прай актовай залҷа аймах ӧңніг пазллар салғлап салғам. Олғаннарны командаа чарыбысхам. Полған на команда ӧңнер хоостыра пазллар чыған. Анаң олғаннар шарларны чарғаннар. Иң кӧп шар чарып алған команда чиңісчее саналған. Ӧӧк пилтірі аал библиотекарьы Наталья Соболева Ӱгретчі паза ӱгредіг кӧстегҷізі чылына чарыдылған тема хоостыра тимненген. Ол писатель Константин Ушинскийдеңер викторина иртірген. Ӧӧк ахсы аалның библиотекарьы Ольга Килижекова писатель Расул Гамзатовтаңар чоохтаан. Пуланнығ кӧл аал библиотека тоғынҷызы Мария Кичеева, Наука паза технология чылына чарыдып, профессиялардаңар презентация кӧзіткен. Сыр аалдағы библиотекарь Евгения Иридекова «Сталинградтағы чаалазығ: 200 кӱн паза хараа» кӧзідіг тимнеен паза олғаннарнаң хада чаҷыннаң танк иткеннер. «Библионочь» чӧрімде араласхан олғаннарға тадылығ сыйыхтар паза сертификаттар читіргебіс.
Катановтағы библиотека музей осхас. Анда, кинделердең пасха, аймах ойнаҷахтарнаң паза сувенирлернең ӧкерсініп аларға чарир. Библиотекада «Ус холлар» кружок иртче. Анда хызыҷахтар палғирға паза тігерге ӱгренчелер. Оларны Светлана Николаевна Сагалакова ӱгретче. Библиотекада ідӧк ӱс тікчең машинка пар. Хайди алнында таныхтаабыс, Людмила Пахтаева пастағы ӱгредии хоостыра тікчең ус полча. Аалдағы ипчілер, оларға пірее ниме кирек полза, библиотеказар киліп, ол-пу ниме-нооны тігіп алчалар.
– Культура туразында теелбек кружогы пар, – чоохтапча библиотекарь. – Аны хореограф Виктория Евгеньевна Саражакова апарча. Ӱр ниместе піс аның теелбекчілеріне хакас кӧгенектер тіккебіс. Ідӧк сарнаҷаң паза театр кружогы пар. Культура туразынзар наа хоос устағҷы Александр Пахтаев тоғынарға килген. Ол «Хара» этно ӧменің араласчызы полча. Чайаачы ирен аалдағы олғаннарны гитаранаң паза баяннаң ойнирға ӱгретче. Пӱӱл 9 Майда Катановтағы культура туразының сценазында тӧрт гитарист ойнаан.
Людмила Николаевна позы даа аймах ниме-ноо чайирға хынча. Библиотекада пенопласттаң тимнелген пора абаҷах турча. Аны библиотекарь позы чайаан. Пастап картоннаң идерге сағынтыр. Че хонғаны Сергей Леонидович Пахтаев пенопласттаң идерге чӧп пиртір. Ам ол сіліг абаҷах библиотеканы чазапча.
Библиотека ортызында ағас салааларынаң тимнелген, хыры хазың тозынаң чабылған улуғ нимес хакас ибіҷек турча. Аны Людмила Николаевна В.Я.Бутанаевтің «Традиционная культура и быт хакасов» книгазы хоостыра тимнеен. Ипчілер хайын чӧрчеткен чардыхта пластилиннең паза тойдаң иткен ідіс-хамыстар турғысхлап салтыр. Аны олғаннар иткеннер. Ідӧк Культура туразының хоос устағҷызы Александр Пахтаев ағастаң тимнеп пирген кічіг теербен кізі хайиин тартча. Хакас ибіҷектің ортызында очых турча, аның хыринда – стол. Столны паза тахтаны Людмила Николаевна позы ағастаң тимнеен. Тахтазар позыох тіккен тӧзек-частыхты тӧзеп салтыр. Чурт ээлерін библиотекарь истең тіккен, анаң оларға хакас кип-азаан кизірт салған. Хызыҷахтар ибдегі ойнаҷахтары аразында таңағастар паза адайахтар тапхлап алып, хакас ибіҷектің тастында турғысхлап салғаннар.
Алынҷа пулуңаста сіліг поғоларның кӧзідии. Культура туразында хоос устағҷы Валентина Ивановна Тодозакова полған. Ол поғо салҷаң кружок апарған. Аның тоғыстары библиотеканы чазапчалар. Амды Валентина Ивановна школада істенче.
Библиотеказар кірзе, оң саринда кинделердең пӱдірілген тураҷах турча. Аның кӧзенегі дее пар. Істінде нымзах сірее турча. Олғаннар ол тураҷахтың істінзер кір парарға хынадырлар. Итсе, андар 2-3 пала ла сыып парча. Анаң, нымзах креслода одырып алып, нымахтар хығырчалар. Олғаннарның харах оды одырбазын тіп, Людмила Николаевна тураҷахтың істінде чарытхы чарыдыбысча. Кічіг хығырығҷылар ибіҷекті сайабызарға пір дее чаратпинчалар.
Олған литературазы алынҷа пӧлікте орныхча. Людмила Николаевна чей турғысчатхан туста, андар ирткенде, кӧзенек алнында иргі кічіг радио ағыриин тоғынчатханы чапсыстығ пілдірген. Амғы туста андағ радионаң тузаланминчалар даа. Чағын пастыр киліп, ис кӧргенде, хакас тілінең хабарлар искірілчеттір.
– Радио даа пар полтыр, – теем мин.
– Аны Мария Яковлевна артыс пирген, – чоохтаан Л.Н.Пахтаева.
Людмила Николаевна чуртағҷылар Владимир Топилинні хығырарға хынчалар тіп чоохтаан. Аның кинделеріне теес полча. Писатель наа кинде сығарды ба тіп удаа сурчалар. Владимир Степанович Хызылчар крайындағы хайхастығ чир-чайааннығ Чибижек аалда тӧреен. Аңҷыларның аразында ӧскен кізі тайғадағы чуртастаңар хынығ чоохтар пасча. Пу писательнің киндезі пірее садығ туразында садылчатханын кӧр салза, библиотека тоғынҷызы аны сала маңзыри алча.
– Мының алнында библиотекада сымзырых полҷаң. Книга алып, парыбысчазың, – тіпче Людмила Пахтаева. – Пӱӱнгі кӱнде мында ойнирға даа чарир. Олғаннарның стол кистінде одырып ойнаҷаң аймах ойыннар толдыра. «Джамбо», «Мемори», шахмат паза шашка ойнирға хынчалар.
Чайғызын палаларнаң хада олған площадказынзар чӧрчебіс. Анда мин палатка турғызыбысчам, істінде плед чазыбысчам. Хада ойыннар паза киндеҷектер алып алчам. Олғаннар тасхар кинде хығырарға хынчалар.
Катановтағы библиотеканың кічіг хығырығҷылары тиксі Россия синіндегі аймах чӧрімнерде паза марығларда сыбыра араласчалар. Чиңісчілерні Людмила Пахтаева школада прай ӱгренҷілер алнында сыйыхтапча. Ідӧк олар «Хакас чирі» газетаның «Хола пырғыҷах» сығарызына чапсых хоостар сыбыра ысчалар.
Библиотеказар олған садының иркеҷектері килчелер. Оларға Людмила Пахтаева хысхаҷах мультфильмнер кӧзіт пирче, мастер-класстар иртірче.
– Пылтыр олған садындағы палаларға «Волшебный рюкзачок» чӧрім иртіргем, – чоохтапча ол. – Наа сіліг книгаларны, рюкзаксар суғыбызып, кічіг иркеліг сӧбірелерҷе позыдыбысхам. Рюкзак пір іҷе-пабадаң пасхазына пирілҷең, іди холдаң холға чӧрҷең. Олар нымахтарны палаларына хығырҷаңнар. Анаң пір іҷе рюкзак кӧмес талал парған тіп чоохтаан. Мин хайтпас теем, тағырабызарбын. Че іҷелер аны постары иптеп салтырлар. Пу чӧрім іҷе-пабаларның кӧңніне кірген. Ам пазох андағ рюкзак позыдыбызарға сағынчам.
Ӱгренҷілер орыс литературазы урогына произведениелер аларға килчелер. Пірееде ӱгретчілер ол-пу авторның кинделері пар ба тіп азынада сурап алчалар. Пар полза, олғаннарны ысчалар. Людмила Николаевна позы даа школадағы библиотеказар кинделер ал чӧрче. Анда Ирина Ивановна Монгуш библиотекарь полча.
– Катанов аалда уғаа чахсы палалар ӧсчелер. Олар амырлар, постарын иптіг тудынчалар, мероприятиелерде ӧткін араласчалар, пасхаланминчалар. Кізее хаҷан даа полыс пирерге тимделер. Мастер-класстар иртірзе, олар постары хайдағ-да наа, чапсых ниме сағын таап алчалар, – махтапча оларны библиотекарь.
Пір чылда Катанов аалның библиотеказында 652 хығырығҷы пол парыбызарға кирек, оларның санында 110 олған. Ол планны ӧткін библиотекарь сидіксінмин толдырча.
Пӱӱл Катанов аал библиотеказына 65 чыл толча. Аның тоғынҷыларын паза хығырығҷыларын пайрамнаң алғыстапчабыс!
Автор :
Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
