Амды чоох тӧреен сӧстеңер, тӧреен тілдеңер парар. Сӧс - полған на тілнің, полған на чонның ис-пайы. Тіл - ол, хоости чоохтаза, чонның алданызы, сурынызы. Тілде чонны исчебіс, тіл хоостыра чонның ниме сағынчатханын, аның прай нимее кӧрізін, кӧңнін, киртінізін, чонның удур-тӧдір теелізін сизінчебіс. Че прай пу нимелернің аразында ӧӧні тіл полча. Аннаңар чонның ады паза тілнің ады пір полча. Тиктең нимес хайдағ даа тустарда тілні хайраллир сурығ турча. Тіл сурии - ол уғаа ағырсымнығ сурығ. Пу сурыға кічіг

палаа чіли хайарға кирек. Іди полбаза, кӧп ниме хыйыстыра парып одырча.

Амғы туста удаа тілні арығ тудар сурығ турғызылча. Тіл кірлелчетсе, ол тілнең чоохтасчатхан кізі, чон ідӧк кірлелче. Ноға? Тіл, сӧс пастыра піс піліс алчабыс. Хайдағ піліс килер, сынап тіл кірліг полза? Аннаңар пос тіліне тӧріткен іҷе-пабаа, тӧреен чиріне хынчатхан чіли хынарға кирек. Андағ полбаза, чонның алынҷа чон полчатханынаңар пілініс чоғыл. Хайдағ даа чонға табырах алысчатхан чуртаста посты пілініс чох тут халарға сидік.

Кемнең хайраллирға кирек тӧреен сӧсті? Нандырығ пір ле: чоохтанчатхан кізідең. Тіл экологиязы чоохтанчатхан кізее теелче. Тілнең чоохтасчатханнарның чуртас-хонығында полчатхан нимелер, кізілернің хылынызы, удур-тӧдір теелістері прай тілге теелче. Анзын пілерге кирек. Кӧзідімге алза, тілде жаргоннарнаң, хырызыныс сӧстерінең тузаланчатханы тілге ӱрег ағылча. Пасха тілдең кірген сӧстер, тілге кӧп кіріп, оларнаң таллағ чох, полар-полбасха тузаланзабыс, тілге андағох ӱрег полча.

Сӧсті, тілні хайраллиры кізінің, чонның тиксі культуразын кӧдірер сурыға кӧні теелче. Кӧзідімге, пічікті орфография саринаң уйан пасчатханы кізінің тиксі духовнай культуразынаң, аның психиказынаң палғалыстығ.

Халғанҷы туста ӧсчеткен тӧлнің орта пазар сині илееде тӱс парғаны сағысха тӱзірче. Сынап таа, ӧсчеткен тӧлнің, тилем книга хығырбин, Интернетке паза ойынға кӧп тартылчатханы оларның тиксі синін кӧдірбинче, палаларның пос алынҷа, тирең сағынҷаң оңдайлары тилібинче. Тарапча интернет-жаргоннары, сленгтер, че тӧреен сӧс хыйызып одырча. Ол уғаа хорғыстығ ниме - тілнің сӧстерін, тузаланмин, ундутчатханы.

Чуртасха кірчеткен наа электроннай техниканаң орта, піліп, синніг тузаланарға кирек. Кізінің миизі - ол компьютер. Миисті, сағынып, хығырып, сурығларны пӧгіп, кибелістерні кӧрбин чоохтирға ӱгреніп, тӧреміл тоғындырарға кирек. Іди полбаза, кізінің миизі арғаас, аар сағынҷаң пол парча.

Кем хайраллир тӧреен сӧсті, тілні? Тілні хайраллиры - ол тілнең чоохтасчатхан кізілернің, халых чонның, хазнаның тоғызы. Че ӧӧн тоғыс сӧбіреде парарға кирек. Тіл суриин пӧгері сӧбіренің, іҷе-пабаның, аға-ууҷаларның кибірли чооғынаң, пос тілінең ипти тузаланчатханынаң кӧні палғалыстығ. Сӧбіре - ол полған на хазнаның кічиҷек уйаҷағы. Сӧбіреде чон аразынзар парҷаң кізі чуртасха тимнелче. Сӧбіре пастыра чонның иң чахсы кибірлері, ол санда тӧреен тілнең ипти, толдыра чоохтанары тӧлдең тӧлге парча.

Хайраллаңар, аарлаңар тӧреен сӧсті, тілні! Хайраллаңар, ол - иң артых, уурабас чайаан пирген ис-пай.