ХЫСХАҶАХ ХАБАРЛАРДА - ЧУРТАС ТАНЫҒЛАРЫ
02.06.2017
Хабарлар
Пос тілінең сыхчатхан газетада пастағы тустаңох пасти хысхаҷахти пазылған аймах-пасха хабарлар, искіріглер, тылаастар хығырарға чарир полған. Андағ ӱлӱстіг поладыр тилекейдегі хайдағ даа газета. Хысхаҷах искіріглер хығырығҷыларның хайиин хайди даа тартча. Ол пулуңастарда кічіг ааллар чуртазынаң пасти тилекейдегі килкім хазналардағы чахсы алай хомай киректердеңер пазылҷаң.
«Хызыл аалның» хаҷанох сарғал парған страницаларын сиберли асхлапчатса, тӧреен-ӧскен чирібістің чуртазы толдыразынаң чарыдылчатханын сизінерге чарир. Совет ӱлгӱзін тыыдар чӧрім, пастағы колхозтар, пионер паза комсомол организацияларының ӧткін хайынызы, ханнығ чаа чыллары, Чиңіс кӱні кӧлей чирлер кӧдіргені, хан тигірзер учуғыс, Хакасиядағы килкім пӱдіріглер, аннаң даа пасха танығлығ киректер пірее хати хысхаҷахти, че уғаа салымнығ сӧстернең искірілҷеңнер, кізілерні ӧріндірҷеңнер алай хомзындырҷаңнар, че постарынзар сыбыра хайығ тартчаңнар.
Айлар алызып, чыллар чылыс турғаннар. Газетада сыхчатхан хысхаҷах хабарларны, искіріглерні, тылаастарны піріктіріп пастабысханнар. Иң пурун пасха хан чирлерінде полчатхан киректердеңер пазылған алынҷа пулуңастар сығарыл сыхханнар. Оларны пасха-пасха оңдайнаң адаҷаңнар: «Хырығ озаринда», «Тилекей ибіре», «Пасха ханнар хазналарында» паза даа пасхазы. Андағох оңдайнаң таныхталҷаңнар пістің хазнабыстағы аймах танығлығ киректер, чидіглер, хоныхты чахсы саринзар алыстырчатхан кӧзідімнер. Оларны полған на сай пір орында сығар турарға
кӱстенҷеңнер, хайдағ-да оңдайнаң таныхтап саларға харасчаңнар.
Орындағы чахсы киректердеңер, социализм мариинда чалтырама чидіглерге читчеткен істеніс матырларынаңар, аймах чыылығ-тоғазығлардаңар пазылған искіріг-хабарларны газетаның пасха-пасха орыннарында сығарыбысчаңнар. Оларның аразында пірее сурыныстар даа орта полҷаңнар. Іди 1980 чылларда Таштып чиріндегі Улуғ Арбыт аалның чуртағҷызы адын чідір салғаннаңар, аны тілирге полыс пирердеңер пічік пасхан. Аны газетада сығарарға чарадыбысхабыс. Хығырығҷыбыс адының таңмазынаңар, прай танығларынаңар пас салтыр. Халғанҷы ізенізім газетаа ла халды, аны кӧп кізі хығырча, арса, піреезі орта даа пол парар тіп пасчатхан кізее хайди айабассың. Нинҷе-де кӱн пазынаң олох кізі ӧрчіліг пічік ызыбыстыр, адым табыл парды, ибзер позы килген тіп пасча.
Паза пір хығырығҷының пічии тың чапсытхан паза редакцияда улуғ хатхы-кӱлкі кӧдірген. Иң не пасхаҷыл мына ниме: паҷазынаң изеннезіп, позынзар миске теерерге хығырча. Ибзер ікі хаңаа миске ағыл салдым, кізі хорғыстығ сыхтыр, прай туғаннарыңны ағыл тіп пасча. Пістеңер, редакция тоғынҷыларынаңар, пір сӧс тее чоғыл. Изеннеспинче дее, сурынминча даа, позының хығыртығлығ пічиин хайди даа сығарарына сала даа ікінҷілебинчеткен осхас. Ӱр таласхан-ӱзӱрген соонда аны газетада сығарарға чаратхабыс. Хығырығҷыларнаң тоғазығлар иртірчетсебіс, редакциязар улуғ ізеніснең пасчабыс, полыс пирерлеріңе най тың ізенчебіс тіп удаа чоохтан салҷаңнар.
1980 чылларда пістің редакцияда тілбесчі полып тоғынчатхан Алексей Тохтобин хысхаҷах хабарларға, искіріглерге, тылаастарға хоза «Аннаң-мыннаң аны-мыны» пулуңас сағын таап алған. Анда ӧӧнінде пасха хан чирлерінде полчатхан хынығ, чапсых киректердеңер искір турҷаң. Хығырығҷылар ол сығарысха сах андох хайығ айландырғаннар, пӧзік паалааннар, удаа тимнеп турарға сурынғаннар.
1990 чылларда газетаның ікінҷі страницазында орындағы, хазнабыстағы паза хырығ озариндағы хысхаҷах хабарларны, искіріглерні, тылаастарны сығарып пастаабыс. Олар ал-алынҷа пӧлілҷеңнер. Штаттағы нимес ӧткін хабарҷыларыбыстың піреезі пічіктерін ол пулуңас-сығарысха ӧнетін ысчаң. Хысхаҷахти пазылған хабар-искіріглерні прайзы даа хығырарға сыданча, аның искіриинең танызып алча. Пістің дее тоғынҷыларыбыс хысхаҷахти тимнелген оох-теек хабарлар, ӧріністіг искіріглер сығарыбызарға хынҷаңнар.
Анзы ӧӧнінде тоғыс хоостыра пірее орынзар чорых чӧр килген соонда полҷаң. Хайди хаңалҷостанысчаң полдыбыс - ізіг-чылиинаң пирілчеткен хабар. Постарының ады-солаларын кӧзідерге хынминчатхан тоғынҷыларыбыс хысхаҷахти пазылған искіріглер алтында «Пістің хабарҷы» танығ турғыс салҷаңнар.
Амды, халғанҷы тустағы кибір хоостыра, ирткен аймах чылларда хысхаҷахти пазылған хабарларнаң, искіріглернең, тылаастарнаң таныстырчабыс. Хакасияда полчатхан киректердеңер ӧӧнінде газетаның штаттағы нимес ӧткін хабарҷылары пасханнар.
***
ХОНҶЫХ ААЛЛАРҶА ЧӦРЧЕЛЕР
Таштып районындағы Хызыл суғ аалның чииттері хонҷых аалларзар концерттер кӧзідерге чӧр килчелер. Іди олар Таңмалыхта тың хынығ концерт турғысханнар. Ойын салчатхан кружокнаң устапчатхан библиотекарь Клавдия Шулбаева орыс чонның тахпағастарын ырлаан паза плесет салған. Василиса Миягашева читі чыллығ планнаңар стих хығыр пирген. Ідӧк чахсы ойнааннар чииттер Таскаракова, Кужакова паза Сыргашева.
М.МИЯГАШЕВ, Хызыл суғ аал, 1959 чыл.
***
ПЛАН АЗЫРА
Молибден - тың аарлығ, тың кирек металл. Промышленностьтың ӧң-пасха чардыхтарында молибденні чидікпин сағыпчалар.
Сорадағы комбинаттың горняктары, ана андағ металлны кӧбдин пирібізер ӱчӱн, хатығ кӱрезіг апарчалар. Прай коллективтің сіреністіг тоғынғаны сылтаанда, 1959 чылда 18 декабрьда чыл планына кире халғанҷы килограмм молибден концентрады пирілген. Наа чылны горняктар, планнаң азыра миллион-нар салковайға продукция пирібізіп, удурладылар.
М.ЗОНЕНКО, молибден комбинадының директоры,1960 чыл.
***
АҒАС ЧУҒЫН ЧЫЫП
Аңчул тайғаларында ағас пилетирінең пасха хузух чуғын чыыпчалар. Чыл сай орындағы чух чығҷаңнар тоғыста пӧзік кӧзідімнерге читчелер. Пӱӱл дее олар ідӧк тӱзімніг істенчелер.
Кӧрімге алза, чух чығҷаң М.Д. Шулбаев июль айда 1251 килограмм орнына 2100 килограмм чух чыып алған. Андағох пӧзік кӧзідімнерге И.И.Шулбаев, П.П.Шулбаев, Ф.Н.Чучумаков, О.П.Бурнаков паза даа пасхазы читкеннер.
С.ШУЛБАЕВ Аңчул аал, 1977 чыл.
***
ААРЛЫҒ АТХА ТУРЫСТЫҒ
Совет Союзының Матыры Александр Матросовтың адын ал чӧрчеткен Анатолий Решетниковтың бригадазы ирткен чыл чахиина ікі ай азынада сыдан салған. Коллектив 1984 чылда Сойан-Сус гидростанцияның тулғорына план азыра 3050 кубометр бетон тӧзебізерге обязательство алған полған. Пӱдірігҷілер пирген сӧске сын киректе турысханнар. Ағаа иткен тоғыстары чахсы киречі полча.
ПІСТІҢ ХАБАРҶЫ, 1985 чыл.
***
НАА ӦНДАЙНАҢ
1983 чылдағызынаң тиңнезе, ирткен чылда бригада подрядынаң тоғынчатхан коллективтернің саны ікі хати хозыл парған. Мының алнында алюминий заводының пӱдіриинде 14 ле бригада наа оңдайнаң тоғынған полған. Амды хозрасчетха кіріп тоғынчатханнарның саны 28-ке читче. Олар пылтырғы чылда алюминий заводындағы прай пӱдіріглернің 60 %-ін толдыр салғаннар. Пӱӱл хозрасчетха кіріп тоғынчатхан бригадаларның санын 80-85 процентке читір саларға пӧгінчелер.
Пётр ТОДЫШЕВ, 1985 чыл.
***
ТАҢНАСТЫҒ АЛЬПИНИСТТЕР
Африкадағы иң пӧзік тағларның пірсінде, Кенияның хырында, таңнастығ альпинисттер пол килділер. Аның ӱстӱне сығарында Найробидағы харах чох кізілер ӱгренҷең школаның 6 ӱгренҷізі паза харах чох ӱгретчі Каменди Альпинисты араласхан. Оларны ікі кізі ал чӧрген. Пӧзігі 5 муң метр Леннана хырға сығып, нандыра ин килгеннер. Таға сығары 12 час парған.
«Сельская жизнь» газетадаң.
***
ТИГІРДЕ ПАСТАҒЫ КОРАБЛЬ
Каирнің прай газеталары пастағы страницаларында улуғ букваларнаң пасчалар: «Аары 4,5 тонна корабльны хан тигірзер Россия позытты», «Корабль тигірде чӱс чӧрче», «Хан тигірзер кізі учуғарына тимненерінде Россия наа хаалағ ит салды». Радио пастыра кӧп кізілер советскай ученайларны наа маңнаныснаң алғыстапчалар.
ТАСС, 1960 чылда сыххан.
***
ВИКТОР ГЮГОНЫҢ ЧЫЛЫ
1985 чылны Францияда «Виктор Гюгоның чылы» идерге чарлалған. Страна общественнозы саблығ поэттің паза писатель-трибунның ӱреенінең пеер чӱс чылны чалбах таныхтирға тимненче. Аның сабланызынаң мында хайдағ даа пасха француз литератор тиңнес полбас. Сынап таа Францияда пір дее город чоғыл, хайда площадь, проспект, улица алай ба бульвар Гюгоның адынаң адалбаан. Пу чағынғы айларда прай странада саблығ писательнің чуртазына паза творчествозына чарыдылған кӧп выставкалар иділер.
ТАСС.
***
ЧИНІС ШАРЫН АЗЫРЫБЫСХАН
Англияның ікі тиремнезінің бильярдисттерінің Кӧлееде пайрамға чарыдылған кибірліг марии иртірілген. Ол марығ сала ла саайнаң тоозылбаан. Кристофор Гиффорд теен кізі, утып алғанына ӧрініп, чиңіс шарын, лузадаң сығарып алып, охсаныбызар орнына... аны азырыбысхан. Тузында чиде тӱскен имҷілер чиңісчінің тынын чадап ла ал халғаннар.
«Советская Россия»
***
АҢНАЛҒАНДА
Кубаның ікі палыхчызына матап сіренерге киліскен - сӧзірбее узуны 4,5 метр акула кір парған. Пу ачын палыхты 500 метр тиреңнең суғ ӱстӱнзер сығарып аларға уғаа сидік полған. Аары 350 килограмм акуланы чарға кран полызиинаң сығарарға киліскен.
«Известия».
***
ІНЕККЕ - ХУМАРТХЫ ТАС
Пу нааға теере чир-чалбахта иң аарластығ малларның пірсіне - інекке - ӱс хумартхы тас турғызылған полған: Голландияда, Данияда паза США-да. Ӱр ниместе андағ тӧртінҷі тас турғызылған. Ол Румынияның улуғ нимес городында інек малның наа тӧлі - ала інек алылған чирде полча. Румынияның ала інее чылда ортымахти сигіс муң литр сӱт пирче.
«Труд»
Автор :
Тимнеен Анатолий СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы