КАЗАНОВ ААЛДА ТАЛҒАН ТОЙЫ ИРТТІ
08.08.2017
Хабарлар
Орғах айының 5-ҷі кӱнінде Асхыс чирінің Казанов аалындағы «Хакас аалы» музей-заповеднигінде «Талған тойы» ӱлӱкӱн ирткен. Чон ӱлӱкӱннеңер азынада чоохтасхан, парар кізілер пасхаларын хығыр турғаннар.
Асхыстаң Казанов аалға 30-ча пирста полар. Чолға сығыбысхам. Асхыс станциязын иртібіскенімде, сизініп пастаам, чоғар илееде машина парча. Ӱлӱкӱнге илееде кізі килтір, пастағы туста харах чохырланчатханға тӧӧй. Соонаң таныс оол-хыстарға тоғасхам. Мына Леонид Валентинович Еремин, чон алнына сығып, ӱлӱкӱн пасталча тіп чарлады, анаң чоохты музей устағҷызы Виктория Кимовна Кулемееваа пирген. Виктория Кимовна чыылған чонны алғыстаан соонда, пайрам хайди иртерін чарлаан. Пурнада хам, ӱлӱкӱнні азып, От инені азырап, чонны алғирға кирек.
Мына хам полысчызынаң хада сыхты, чонны позының соонҷа парарға хығырча. Кізілер аның чооғы хоостыра соонҷа изерістіре парчалар. Че сомға суурҷаңнар паза телеоператорлар, алнына чӱгӱріп, хамны сомға суур халарға маңзырапчалар.
Хам, от одынар орынға чидіп, турыбысты. Полысчызы, азых-тулуп салған типсезін чирге турғызып, хамнаң хада от тамысча. Хам, тӱӱр саап, чонны оттаң сала оортах турарға сурынча. Чон сала оортах парча, операторлар ла, ибіре чӱгӱріс чӧріп, хынығ кадрлар суурып аларға кӱстен турлар.
От кӧйіп пастабысты. От инені азырапчалар. Хам тӱӱр саапча. Ол туста кинетін Аар тағның индіркі саринда чалын чара чачырады, тыҷырама кӱгӱрт кӱзӱри тӱсті. Чон чочыпча, ӱрӱкче. Сыннаң піди полча ба алай тигір кӱгӱрті киліс парды ба? Піди сағынзаң, программа хоостыра тигір сатырап, кӱзӱрепчеткенге тӧӧй. Хам сын хам нимес нооза, аны толдырча музей тоғынҷызы Светлана Ананьевна Пакачакова. Полысчызы Елена Сергеевна Кыржинакова полча. Кізі ам даа чир-чайааннаң позы сағынғали устап полбинча. Андағда ӧӧркі чайааннар пістің отха пазырып, От инені азырап, аннаң сурынғанын исті поларлар ба? Таңнастығ кирек полған. Кӱг пилтірінде наңмыр чағбин, индіре Асхыс суғ хоостыра Асхыс аалда кӱгӱрттіг кизек наңмыр ур парыбыстыр.
Кӱгӱрт кӱзӱрезе дее, чон тараспаан. Хам чонны от ибіре ӱс хати иртірче. Ирбен от тамызып, аның ызынаң чыылған чонны ибірче. Сым на турчабыс. Хайзы даа сағынча полбас па, мині ибір ирбен ызынаң, чабал ниме миннең тиссін. Пілбес, кем хайди сағынған, че мин іди сағынғам.
Хамзар чағын кір полбааннары, тӧң пазына сығып, аннаң харапчатханнар, анда даа илееде кізі турған. Мындағ чазыттығ ниме тоозылғанда, чон таразып пастаан, хайзы азыранарға, хайзы мастер-класстар кӧрерге. Имненерге килгеннер, харанға ізеніп, Ах тассар чол тутханнар. Андар хазых сурынып, пасха даа сурыныснаң чӧредірлер. Ах тастың улуғ кӱс полар. Тиктең нимес аны алындағы улуғ хамнар ол орында турғысханнар. Сағамғы туста Ах тассар, Хуртуйах тассар сурынып килчелер. Хуртуйах тассар ноо-ноо оортах чирлердең тӧл сурынып килче, соонаң иссең, палаҷахха читкен полчалар. Пу тастар сурынған кізее прайзына полысчалар. Ах сағыснаң сурынарға кирек.
Чонның кӧбізі азыранарға таразыбысхан, ибіре хазаннардаң татхыннығ чыс тарапча. Ӱгре, потхы паза саламат тимнепчелер. Казановкадағылар, Чоғархы асхыстағылар, Асхыс музейлерінің тоғынҷылары чонны сыйлап парчалар. Чон иттіг, істі харыннығ ӱгрелерні ісчелер, хан, саламат алып чіпчелер. Аның соонаң айран, от чейлерін ізібіс турчалар. Хайзы суғны арчынаң аралап, іс парчалар. Казановкадағы хыстар айран, арчы паза тоортхан талғанны, чірчеҷектерге урып, сат парчалар. Чоғархы асхыстағылар потхынаң азырааннар. Ӧріңме сала хойығ арах полтыр. Мин андағ потхаа хынчам, сала хуйаң арах, чізе. Айахха кӧп салбааннар. Айахха толдыра салған ползалар, кізі ол потхыны хайди тооза чіп аларҷых, чарымы хайах нооза.
Талған итчеткен мастер-класстарны кӧрерге кӧп кізі сағыс туттыр, прайзы даа андар парча. Мастер-классты Татьяна Дмитриевна Майнагашеванаң Елена Сергеевна Кыржинакова апарғаннар. Талғанны хайди итчеткенін ситкіп-истіп кӧрчелер. Андағ даа полза, сурығлар толдыра. Пастап ла талғанны итчеткенін кӧрзең, прай оңар полбассың, аннаңар даа хоза сурапча полбастар ба.
Пістің чон пурунғыдаң сығара талған-чарбаны идіп чіҷеңнер. Кӧче-пуғдайны, соохха соғып, анаң танға сарғаҷаңнар. Аның соонда аны хазанда улуғ нимес отха хоорҷаңнар. Хоорған арбаны чиирге уғаа хынҷаңмын, арбаны мыдырада тайнап чіпчезің. Талғанны, чарбаны хол теербенінең тартчаңнар. Ам сағынзам, іҷелерібіс, ууҷаларыбыс чарба-талған тартчатса, сарнап ала тартчаңнар, аннаңар даа талған алай чарба андағ татхыннығ полҷаң.
Минің сағызымнаң, пістің улуғларыбыс уғаа хыйға чон полтыр. Хоорған тамахты чарба алай талғанға тартыбысса, ол ардабаҷаң, пуғлабаҷаң алай хурт таа кірбеҷең. Чіге тартхан унға хайди даа хурт кір парҷаң. Ол хайдаң-хайдаң килҷең, аннаңар іҷем халас идерде унны хайди даа ілгеп алҷаң. Хоорған чарбаның тадии даа пасха, магазиннең алған чарба саңай пасха.
Пісті талған-чарбаны чиирге чуртас ӱгреткен. Олох салығлаан итті алып алалар. Пурунғыда холодильниктер чох полҷаң, аннаңар итті салығлаҷаңнар. Хакас ибде сырғайларға іл салҷаңнар. Алында хакас иблерде пестер чох полған, от олаңай ачых кӧйҷең, ыс тӱнӱктең сыхча нооза. Ыс, чоғар сығып, тӱнӱктең прай сығарға маңнанмаҷаң, салығлалған ит ысха сістелҷең. Ағаа сеектер одырбаҷаңнар.
Иңменнерге хоостирға паза нинҷілер идерге мастер-класстар полған. Мында ӧӧнінде ипчілер паза хызыҷахтар араласханнар.
Олғаннарға охчааҷахтаң таңма атарға ойын полған. Мин дее, олған тузымны сағын киліп, атхамох, соған чаза чӧрібіскен.
Ӱлӱкӱн кӧңніме кірген. Прай чон кӧгліг. Ханҷа харындас-туғаннар, таныстар пӱӱн, тоғазып, чоохтазып алғаннар.
Автор :
Михаил ИДИМЕШЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде