ХООСТАР СІЛИИ ПАЗА АЙМАА
11.12.2018
Хабарлар
Кӧзідіг. Ағбанда «Чылтыс» кӧзідіг залында Хакасия хоосчыларының 2018 чылның сан пирістіг кӧзідии азылған.
Чыл тоозылча. Аннаңар чыл салтарын полған на кізі пос алынӌа итче полар. Че республиканын халых пірігістері осхас учреждениелерге анзы нандырығлығ кирек полча полар. Ф.Е.Пронскихтің адынаң Ағбандағы кӧзідіг залында Россияның Хакасиядағы хоосчылар пірігізіне кірчеткен чайаачыларның хоостар кӧзідии азылған.
Мындағ паза пасха даа кӧзідіглерге чӧрчеткен улусха сыбыра тоғазарға килісче. Олар - хоостарны аарлапчатхан, оларның сілиин паза тирең сағызын оңнапчатхан кізілер. Ідӧк анда хоосчылар поладыр. Кӧзідіг залынзар иртсең, полған на хоостың алнында турып, ӧкерсініп, анын тирең сағызын піліп аларың килче. Мындағ туста оларны «че, чахсы, сіліг» ле тіп таныхтап полбассың. Кӧзідіге хоостардан пасха скульптура тоғыстары сығарылған. Хакас чирінде хоостар искусствозы устарының саны ас нимес.
Кӧзідігні азып, чоох тутхан Хакасияның хоосчылар пірігізінің устағҷызы Александр Кобыльцов: Амғы кӧзідіге уғаа чапсых тоғыстар сығарылған. Республикадағы хоосчылар пірігізіне 28 кізі кірче. Мында, тізең, тиксі 39 тоғысты кӧрерге чарир. Анзы пос кӧңнінең тоғынчатхан паза чиит хоосчылар кӧзідіглерге хозылчатханнаңар чоохтапча. Минің кӧрізімнең андағ ниме искусство кирексіністе полчатханын, пу кӧстегңе тоғыс апарылчатханын таныхтапча.
Халғанҷы ӱс чыл аразына пістің хоосчылар 60 азыра кӧзідігде араласханнар. Хакасиядаң пасха Сибирь паза Ыраххы Восток регионнарында кӧзідіглер полған. Живопись, графика, скульптура тоғыстары оларда араласханнар.
Пӱӱнгі кӱнде пістің тӧрт хоосчыны Россияның хоосчылар пірігізіне кирер ӱчӱң Москвазар кирек пічіктерні ызыбысхабыс.
Хакасияның культура министерствозының искусство пӧлиинің пастығы Валентина Лебедева, хоосчылар пірігізіне тӧрт наа кізі кірердеңер хабарны истіп, ӧрінізінен ӱлескен. Мында ідӧк ӱлгӱ саринаң чайаачы кізілерге хайығ кӧп арах салылған полза, чахсы поларӌых тіп таныхталған. Итсе-де, Хакасиянаң тиңнестірзе, Тағлығ Алтайда паза Тувада хоосчылар пірігізіне кірчеткеннернің саны кӧп полтыр.
Кӧзідіг республиканың пӱӱнгі кӱндегі хоос искусствозының синін кӧзітче. Кӧрігҷіні наа тоғыстар сыбыра хайдағ-да тирен сағыстарға тӱзіредір паза чӱрексіністі сыйлидыр. Хайдағ даа кӧзідіг парчатхан туста пірее тоғыс, ползын аның сині улуғ алай кічіг, кізі хайиин позынзар тартып аладыр. Леонид Чернобаевтің «Кӱн хонар алнында» хоозын таныхтирға кирек. Анда пӱрӱңкӱде хара-тигір кӧк ӧңнерні таныхтирға чарир. Че анда кӱн хонызы тузындағы уйғаа тимненчеткен, тигірзер устай турчатхан Ырғах тағларны танып салчазың. Пу хоос кізіні амыратча тиирге кирек. Андағох хоостар санына Валерий Сусиннің «Таштып суғ хазындағы иир» тоғызын кирерге чарир.
Хайзы хоостарда тіріліс паза хыймыраныс омалал партыр. Октябрина Гагарева севердегі чонның чуртас оңдайларына ӱс тее хоос чарыт салтыр. Олар «Хам», «Теелбек», «Палыхтапчатхан сӧбіре» адалчалар.
Россияның хоосчылар пірігізінің кізізі Григорий Красновтың алты тоғызы хайығ тартча. Аның чыындызы «Тилекейзер кӧріс» адалча. Мин оларны «Кӧстең кӧске» адап саларҷыхпын. Ноғадаңар? Полған на алынҷа хооста харах кӧзі хоостал партыр. Улуғ синніг хоостағы кӧс пу кізіні ӧтіре кӧрчеткен осхас.
Григорий Степановичтең ноға алты хоос сығарылған тіп сурғамох. «Сынында минің мындағ хоостар кӧп, - нандырған ол. - Че мында оларға орын читпеен». Григорий Краснов позының хараа кӧзінен пастаптыр. Кізі пос хараанаң сын чуртасты кӧрче нооза. Чуртаста, тізең, прай ла ниме чахсы полбинча. Аннаңар пу кӧрісте кӧп ниме омалалған. Хоосчы пу тоғыс ӱр чайалған теен. Пасхазы пір-ікі кӱнге тимнелген осхас. Алты «харахтың» аразында чыланның хараан, фотоаппарат объективі кӧрізін кӧрерге чарир. Че хоосчы ӧӧнінде позының тирең пілінізі хоостыра тилекейге кӧрісті чарытча. Таныхтирға кирек, мындағ кӧрістің хыри-пазы чох поладыр.
Хоосчы Григорий Краснов 3 декабрьда 77 чазын таныхтаан. Оңдай полғанда, Саяногорсктағы хоосчылар ӧмезі, аны тӧреен кӱнінең алғыстап, сыйых читірген.
«Григорий Степанович пістің сын нанҷыбыс, ӱгретчібіс полча. Наа тоғыстар чайирға кӧӧктірче, алҷаастарны тӱзедерінҷе чӧптер пирче», - чоохтааннар олар.
Пӧзік ус, тізең, Саяногорсктаң килген кӧзідіг араласчызы Андрей Лобановтың тоғыстарын махтаан. Пӱӱнгі кӱнге хоосчының узы пӧзік синге ӧс партыр. Аның пастель оңдайынаң толдырылған тоғыстарында город тураларын паза орамаларын кӧрерге чарир.
ХООСТАР СІЛИИ ПАЗА АЙМАА
Россияның хоосчылар пірігізінің кізізі Виталий Кызласовтың «Мӧге тус» архиавангард тоғызы кӧрігҷіні тоозылбас-парбас тилекейзер апарчатхан осхас. Улуғ хоостағы сиглер кізіні пілдізі чох ыраххызар тартчатхан осхастар. Чиит хоосчы Софья Асочакованың «Ах Пӱӱрнің сыйыхтары» - «Чатхан» паза «Хомыс» тоғыстары уғаа чахсы хоостал партырлар. Хакас кӧг тиріглерінде пӱӱрнің омазы чайалтыр.
Хоостарда кӱн сустары ӧтіре парчатхан иртенгі арығны, тубанны, наңмырлығ кӱнні кӧрерге чарир. Оларда тӧреен чирібістің чир-чайаанының сілии паза тынызы пілдірче.
Кӧзідігде ідӧк скульптура тоғыстары араласча. Хакасияның чон артизі, скульптор Кучен Ай Чарых Сайын «Хаған Парыс» тоғызының эскизін халғанҷы ікі чыл тимнептір. Аның тоғызында чалаң аттығ пурунғы чааҷыны кӧрчебіс.
- Хаған Парыстың скульптуразын тимнир сағыс хаҷанох полған, - теен чайаачы ус. - Пу эскиз пластилиннең иділген, хола ӧңнең сырлалған. Аннаңар кізілер аны холадаң тимнелген тіп алҷаастапчалар. Пу тоғысты улуғ синніг хумартхы тасха айландырар сағыс пар. Аның пӧзии ікі хадыллығ тураа тиңнелер дее, неке. Хаған Парысха хумартхы тасты амғы музей-культура кіні хыринда, Катанов орамазы саринда турғыс салған ползабыс, чахсы поларҷых.
Скульптор Вячеслав Кученовтың сағызы чуртасха кирілер тіп сағынчам. Тиксі алза, уғаа чапсых кӧзідіг тоғынча.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы