НАА ЧЫЛНЫ УДУРЛАҶАҢ ТАҢНАСТАР
26.12.2018
Хабарлар
Чоннар кибірлері. Наа чылны тилекейдегі хазналарда пасха-пасха оңдайларнаң таныхтапчалар - аны полған на чон позының чозах-кибірлерінҷе ӱлӱкӱннепче.
Азия хазналарында.
Япония. Наа чыл пасталыбысханын анда саңның 108 сабызы сағбалапча. Пурунғы киртіністең, саңның полған на сабызы кізінің пір чазығын «чох итче». Япон чоны андағ 6 чазых пар тіп санапча: харам, чабал хылых, алаамдыр паза ниик сағыстығ полғаны, атархас, тідінмес. Полған на чазыхта, тізең, 18 чабал ниме пар, аннаңар саң оларның санынаң сабылчаттыр.
Наа чылның пастағы секундаларынаңох чуртағҷылар тыыда хатхырчалар - анзы часка ағылча тіпчелер. Чуртта талаан-часка ползын тіп, тура ізиин бамбук, слива паза харағай салааларынаң сіліглепчелер. Полған на сӧбіреде Наа чылға рис унынаң ах паза ӧкпең ӧңніг оох халастар тимнепчелер. Пу ікі ӧң часка ағылча тіп санапчалар.
1 январьда иртен чон кӱн сыхчатханын удурлирға тасхар сыхча. Кӱннің пастағы сустары сыхсох, кізілер пасталыбысхан Наа чылнаң удур-тӧдір алғыстасчалар паза сыйласчалар. Японияда Наа чылның иң саблығ тании - кумаде. Ол - бамбук ағазынаң иділген тырбос, аның полызиинаң Наа чылда талаан-часка «тырбап» аларға кӱстенче япон чоны.
Монголия. Наа чылны пу хазнада малҷылар ӱлӱкӱнінең пір кӱнде таныхтирға киліс парча. Аннаңар ол кӱн спорт марығларына пай поладыр, анда кізінің чапчаң паза махачы хылии сыналча. Ідӧк мооллар, Европадағы чоннар чіли, Наа чылны сыбыҷах турғызып удурлапчалар. Оларзар ідӧк Соох апсах ааллап кил парча, че ол тӱгдӱр тоннығ, тӱлгӱ пӧріктіг, андағ кӧрімінең мал хадарчатхан кізее тӧӧй.
Вьетнам. Орындағы чонның киртінізінең, Худай карп палыхтың пилінде чӱс чӧрче. Наа чылға олар тіріг карпты садызып алчалар, анаң аны ағын суғзар алай тулғорзар позыдыбысчалар.
Наа чыл хараазын удур-тӧдір персик ағазы салааларынаң сыйласчалар. Паза пу хараазын прай хырыс-табыс ундудылча паза пыро тасталча. Вьетнамдағылар санапчалар, полған на турада Худай чуртапча, ол Наа чылда тигірзер ӧӧрлепче, анда полған на сӧбіре ирткен чылны хайди иртіргеннеңер чоохтапча.
Бирма. Анда Наа чыл иң ізіг туста пасталча. Аннаңар пу ӱлӱкӱнні суғ фестивальынаң таныхтапчалар, ол Тинджан адалча. Неделя тооза кізілер тасхар суғнаң чайысчалар. Ол оңдайнаң олар наа чылда часка паза пик хазых ползын тіп алғапчалар.
Хыдат. Туралар паза орамалар чазалчатса, анда хызыл ӧң хайди даа кӧп поларға кирек. Кип-азах таа андағох ӧңе пай ползын. Паза ӱлӱкӱнде хайди даа тың сууласчалар. Петардалар чара чачырадып, фейерверктер полызиинаң чабал кӱстерні, хорғыдып, хыйа сӱрчелер паза часка-талаан тартып аларға кӱстенчелер. Чурттарын арығлап, хыдаттар часкаа орын позыт пирчелер. Наа чылға салылған иирдегі пай стол кистінзер ибдегілер чыылысчалар, пасха городта тоғынчатсалар алай ӱгренчетселер дее, ибзер хайди даа айланарға киректер.
Хыдатта. Наа чылдағы паза пір кибір хайраллал халған - Будда статуязын чууры. Ол кӱн прай тигіриблерде андағ статуяларны тағлардаң ахчатхан арығ суғнаң чуупчалар.
Европа хазналарында
Англия. Наа чыл алғыстас открыткаларын сыйлир кибір Англияда тӧстелген. Наа чылның пастағы открытказы Лондонда 1843 чылда ах чарыхха сығарылған.
Англияда. Наа чыл пасталыбысханын хазнаның ӧӧн городындағы Биг-Бен башня чазының саңнары сағбалапча. Итсе-де, саңнар ортын хараа пасталғалахха сыңырап сыхчалар, че ол туста оларны одеялонаң пӱргеп салчалар, аннаңар «сыбыхтанчалар». Че анаң 12.00 час хараада ол, Наа чылға чарыдылып, матап сыңырап сабылча. Ол туста кӧӧленісчеткеннер, килер чылда чарылыспас ӱчӱн, омела ағас салаазы алтында охсанызарға киректер.
Паза Британия олтырыхтарында Наа чылны удурлачаң пір саблығ кибір пар. Куранттар сабыл сыхса, англичаннар тураларының соондағы ізиин ас салчалар - анҷа иргі чыл сых парыбызарға кирек тіп санапчалар. Анаң саң 12 хати сабылғанча алнындағы ізікті азых артысчалар - іди Наа чылны чуртсар кирчелер. Аннаңар пу хазнада Наа чыл хараазы - азых ізіктер кӱні.
Словения. Наа чылда тӧлке салчаң кибір пар. Столзар полар тустың тании полчатхан 10 оох-теек ниме салылча: харағай салаазы (часка), чӱрек (хыныс), пурба (той), кӧклӧ (палалар), ахча (пай чуртас)... Пу нимелерні пӧрікнең пӱргеп салчалар. Тӧлке салчатхан полған на кізі пӧрік алтынаң пірее нимені ӱс хати сығара тартча. Олох ла нимені ікі дее хати сығара тартып алза, наа чылда кізі чуртазы ол танығнаң палғалыстығ полар.
Швеция. Наа чыл сыбызының пастағы сӱлейке ойнаҷахтарын тилекейде швециядағылар сағын таап
алғаннар. Швецияда Наа чылда хараазын тураларда чарытхыны ӱзірбинчелер, орамалар ідӧк чарых ӧңнең сулғанчалар. Пу ӱлӱкӱн чарытхы пайрамы полча тиирге чарир.
Франция. Соох апсах - Пер Ноэль - Наа чыл хараазын, киліп, пес алай камин хыринда палаларның маймахтарында сыйых артыс пирче. Ӱлӱкӱнге ідӧк пай стол салылча, Наа чылны удурлап, хараа тооза ӧрчіліг пайрамнапчалар. Пір кибір хоостыра ипчілер орындағы суғзар парчалар паза аннаң суғ сустып аларға киректер. Иң пурун килген ипчі анда оох халас артыс салча, аның соонаң килген кізі ол сыйыхты алып алча паза позының ас-тамаан артызарға кирек. Іди ипчі чон, наа чыл пай ползын тіп, халаснаң алызып сыйласчалар.
Французтар Наа чыл сыбызын турғыспинчалар, че аның орнына тураларының ізиин омела ағас салааларынаң, чазап, сіліглепчелер.
Финляндия. Анда хайхастарға паза нымахтарға киртінчелер, аннаңар чонның кӧп кибірі хайраллал халған. Финнер Наа чылны ибде ле одырып таныхтирға хынминчалар. Олар, чӧгеттіг улуғ сапчахтарны ӧртеп, иргі чылны ӱдесчелер. Наа чыл ӱлӱкӱніне кӧп чон Лапландияда чыылызарға хынадыр. Ол Йоулупуккиның (Соох апсах) чир-суу полча. Чон сын Соох апсахты кӧріп аларға, аннаң хада плесет саларға паза ах кииктернең чӧрер ӱчӱн андар чыылызадыр.
Венгрия. Наа чылны, аймах-пасха сығыртостарнаң тузаланып, матап сығырып удурлапчалар. Ол оңдайнаң венгрлер чабал хара кӱстерні сығара сӱрчелер паза чурттарын олардаң арачылапчалар, наа чылда ӧрініс паза чахсы чуртас ползын тіп алғапчалар.
Алтынзархы паза Ӱстӱнзархы Америкада.
Канада. Анда Наа чылны тасхар удурлиры кибірге кір парған. Хазнаның прай улуғ площадьтарында кӧп чон чыылысча, эстрада артисттері ыр-сарыннар салча. Паза канададағылар Наа чыл хараазын тағ индіре чыларға хынчалар.
Мексика. Наа чылда тойдаң иділген ідіссер тадылығ чиис толдыра сал салып, аны ілдір салчалар. Соонаң аалҷыларның, хараан палғап, холларына теести ағас туди пирчелер. Ол ідісті оода саап алған кізее наа чылда хайди даа оң полар.
Бразилия. Пу хазна ӧңніг карнавал-фестивальларынаң сабланча. Наа чылны Бразилия городтарында ідӧк чазағлығ параднаң удурлапчалар. Ол сыбыра улуғ сууласта паза уғаа ӧрчіліг иртірілче.
Колумбия. Наа чыл карнавалында иң ӧӧн матыр - Иргі чыл. Ол чон аразында пӧзік ағас тайахтығ пастыр чӧрче паза олғаннарны хынығ чоохтарнаң ӱтертче.
Африкада
Судан. Чуртағҷылар Наа чылны Нил суғ алай пасха даа суғ-кӧллер хазында удурлапчалар. Іди удурлааны чуртха часка ағылча, чуртаста прай ниме читкіҷе полар тіп санапчалар. Наа чыл хараазын ноған хузух таап алған кізі уғаа талааннығ полча. Ол улуғ ӧрініс ағылар тіп киртінчелер. Пірдеезі хомзын чӧрбес ӱчӱн, ноған хузухтарны азынада чай салчаттырлар.
Тунис. Наа чыл алнында Тунисте алғым фестиваль иртірілче. Аның иң ӧӧні - тибелер чарызы. Андағ марығларға чон хынып чӧрче, ол сыбыра хынығ иртедір.
Австралияда
Пу материкте пір ле хазна - Австралия. Наа чылда анда ізіг кӱннер турча. Наа чылны кізілер рестораннарда, пляжтарда ӱлӱкӱннепчелер. Соох апсах паза Хар хызыҷах, суға сомчаң костюмнығ чӧріп, сыйыхтар читірчелер.
Автор :
Тимнеен Сарина КЫЗЛАСОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде