ПОГІН - ПОЛҒАН НА ЧУРТАҒҶЫНЫҢ ЧУРТАЗЫН ЧАХСЫЛАНДЫРАРЫ
22.03.2019
Хабарлар
Тиліс чолы-2030. 19 мартта Хакасия пазы Валентин Коноваловтың устаанынаң 2030 чылға теере Хакасияның чуртас-экономика тилізінің стратегия проектін тимнирінңе координационнай чӧп чыылии ирткен.
Чыылығ Хакасия правительствозы туразында ирткен. Залда министерство-ведомство кізілерінең пасха, Ӧӧркі Чӧп депутаттары, муниципалитеттер паза халых пірігістерінің кізілері араласханнар. Залда, орын чидіспин, хоза стуллар даа турғызылған.
Чоохтирға кирек, ирткен чылда стратегия проектінең Россияның экономика тилізі министерствозы танысхан паза ағаа чахсы паалағ пирген.
Амды аны координационнай чӧп ӱзӱрер паза тӱптестірер, чуртағӌыларның сағыскӧрістері чыылар паза санға алылар. Анаң проект Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің ӱзӱриине сығарылар. Ол полар 2019 чылның тӧртінӌі кварталында. Кем, тізең, стратегия проектінең тиксі танызарға сағынча, аны Хакасия правительствозының порталында таап аларға чарир: https://r-19.ru/management/5697/86042. html.
Пу чыылығда Хакасияның экономика тилізі министрі Николай Евдокимов 2020 чылға теере тоғынчатхан стратегияның пу тусха салтарларын искірген паза аның ӧӧн пӧгіннерінең, ідӧк 2030 чылға чидер кӧзідіглернең таныстырған. 2011 чылдаң чуртасха кирілчеткен стратегияның пу тусха салтарлары чӧпсіндірбинче. Николай Евдокимовтың искіриинең, сылтағлар экономика кризистерінең, Кидеркі хатығластарнаң палғалыстығ. Ӧӧн сығарыстар промышленностьнаң палғалыстығ: энергетика, чир ис-пайын аниры, суғ, чылығ сығарары.
2030 чылға теере кӧрілчеткен стратегияның ӧӧн пӧгіннері полча: пастағызы - чуртағӌыларның чуртас синін паза оңдайларын чахсыландырары; ікінӌізі - конкуренция оңдайларын ӧскірері. Тиксі стратегияда ӧӧн пис кӧстег таныхталған. Пастағы орында пазох кізі турча. Ол кізі ис-пайын тилідеріне, чуртасты чахсыландырарына чарыдылча. Анаң на парча: конкуренция оңдайларын ӧскірері, науканы паза инновацияларны тилідері, чир-чайаан ис-пайын ипти тузаланары паза хорғыс чох экология, орыннарның пик тилізі. Аның ӱчӱн Россияның 11 нацпроекті хоостыра регионда 47 программа чуртасха кирілер. Хайди піс пілчебіс, нацпроекттер 2024 чылға читіре кӧрілчелер. Пӱӱнгі кӱнге чарадыл парған саннар хоостыра республика 2019 чылда 5,6 миллиард салковай алар, 2024 чылға теере - 32,8 миллиард салковай. Ахчаның ӧӧн чардығы ӱгредіге, хазых хайраллирына, демографияа паза культураа парар.
Стратегияда ӱс тиліс чолы кӧрілче: консервативнай алай ВРП (регионда сығарыл-ған ниме-ноо) ӧзізі чылда 1 - 2,5% тиңнелер; ӧӧн, хаӌан проекттернің ӧӧн чардығы чуртасха кирілер, ВРП ӧзізі 2 - 4% тиңнелер; пӧзік, хаӌан ВРП 5% азар. Николай Евдокимовтың таниинаң, республика халғанӌы тиліс чолына тӧстенче.
Пілдістіг, ӧӧн ізеніс промышленностьха, пӱдіріге, чарытхы сығарызына, аал хониина паза чол хониина, кічіг бизнеске, хайзы республикаа пӱӱнгі кӱнде 42 муң тоғыс орнын пирче. Оларның тилізін нииктир ӱчӱн Хакасия ӱлгӱлері алынӌа тариф зоназын тӧстирге, ахчаны ӧдіске ниик оңдайларнаң пирерге, кічіг паза ортын пос киреен тилідеріне пірге орын азарға паза пасха тоғыстар толдырарға пӧгінче. Салтарында чуртағӌылар санын 2025 чылда 540 муң кізее, 2030 чылға 542 муң кізее читіріп алары, чуға чуртапчатханнар санын ікі хати хызырып алары (пӱӱн-гі кӱнде республика чуртағӌыларының 18% чуға чуртапча), хазна ӧдізін 60% хызырып алары кӧрілче.
Тиксі пӧгіннер паза кӧзідіглер искірілгенде, кӧстегліг министерстволар тиліс оңдайларынаңар искіргеннер. Экономика тилізі министрі Николай Евдокимов наа ниме чоохтабаан тиирге чарир. Экономика тилізі олох ла промышленность кӧстеглеріне тӧстенче: хара тас, тимір аниры, алюминий, ча-рытхы, суғ, чылығ сығарызы паза пасхазы. Промышленность сығарызын 2,2 хати ӧскірері, 8 муң наа тоғыс орны тӧстелері кӧрілче.
Че министр хара тас аныпчатханнардаң нинӌе налог чыыларын искірбеен. Анзына хайығ айландырған Хакасияның финанстар министрі Ирина Войнова. «Хайдағ ахчаа школаларны, олған садтарын тударбыс? Нимее тӧстеніп, піс чахсы чуртап сығарбыс?» - сурған Ирина Ивановна экономика тилізі министрінең. Николай Викторович пу сурығӌа тоғыс мыннаң мындар чарыда хада-пірге апарылар тіп нандырған.
Анаң сан пиріс иткеннер пӱдіріг паза ЖКХ министрінің тоғызын толдырчатхан Илья Кононенко, транспорт паза чол хонии министрінің тоғызын толдырчатхан Иван Тиронов паза аал хонии министрі Сергей Труфанов. Илья Кононенко чурт-коммунальнай хоныхта тимнелчеткен алызығлардаңар искірген паза пос киреенең айғасчатханнарға орындағы ис-пайдаң пӱдіріг ниме-нооларын сығарӌаң прай оңдайлар парына хайығ айландырған.
Чыылығдағыларны Иван Тироновтың искірии таңнатхан. Чуртағӌылар Аршаннардағы разрез, хара тасты Хоных станциязар читірер ӱчӱн, Ағбан суғ кизіре понтон тахта пӱдірерге чарадығ алып, аны пӱдірібіскенін пілче. Амды андағох тахта пӱдірердеңер чарадығны Майрыхтағы разрез алча осхас. Полған на тахтаӌа чылда 10 миллион тонна хара тас тартарға чарир. Пиидегі хара тастығ орында пис разрез тоғынар. Чыылған чон министрдең сурған: «Андағда Ағбан суғ кизіре пис тахта тартылар ба?» Мындағ чоохтарны истіп, Хакасия пазы Валентин Коновалов Иван Тироновха разрезтерні піріктірерінӌе тоғыс апарарға чахаан.
Чоохтирға кирек, разрезтер постарының кирексіністеріне чоллар паза тахталар пӱдірерге ахча таапчалар, республика чолларын нааӌылирына, хайзыларынӌа хара таснаң таарлалған машиналар чӧрчелер, андағ хайығ салылбинча. Аннаң пасха хара тасты республика тастынзар тартар ӱчӱн, тимір чол ідӧк тиліске инвестициялар идер.
Сергей Труфанов, тізең, аал хонии тилізіне чӧпсіністіг паалағ пирбеен. Хазна хабазии чох республикада аал хониин тилідерге сидік полар тіп санапча министр.
Республика пазының пастағы орынӌызы Андрей Асочаков стратегия мыннаң мындар прай тӱптестірілер, саннар орта турғызылар, че «хорғыстарны» ідӧк санға аларға кирек-телчеткенін таныхтаан.
Хакасия пазы Валентин Коновалов координационнай чӧп ӱс айда пір хати чыылыс турар теен паза министрлерге пазағы чыылығларға чахсы тимненерге чахаан.
- Піс «нииннерні хазырып» тоғынарға кирекпіс. Ӧӧн пӧгін - полған на чуртағӌының чуртазын чахсыландырары. Аннаңар республика бюджедінің парызын ӧскірерге кирек! - айланған чыылығ араласчыларынзар Валентин Олегович.
Автор :
Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы