ӰЛӰКУННЕҢ - ЧАХСЫ КӦҢНӀЛӀГ
29.03.2019
Хабарлар
Чыл пазы. Пилтірдегі школаларның ӱгренӌілері «Хуртуйах тас» музейде Чыл пазын таныхтадылар.
Пилтірдегі школаларның олғаннары, 2018 чылда республикадағы «Чоным чылтызы» проектте аралазып, чиңісчілер санында пол парғаннар. Олар, «Чыл пазы» проектті арачылап, Хакасияның ӱгредіг министерствозы устағҷыларына, аалҷыларға паза спонсорларға кӧзіткеннер.
Ӱлӱкӱнні «Хуртуйах тас» музейде иртіргебіс. Анда Пилтірдегі паза Оңхактағы школаларның ӱгренҷілері, «Ынархас» клубтың ууҷалары, музей тоғынҷылары паза аалҷылар араласханнар. Аалҷыларны кибірли айраннаң удурлаабыс, Хуртуйах тассар ааллап киргебіс. Хуртуйахты улуғлап, прайзы аны ӱс хати ибірген, азыраан, ағаа пазырған.
Асхыс аймааның улуғлар чӧбінің кнезі Леонид Горбатов ӱлӱкӱн чахсы иртсін тіп аластаан. «Ынархас» клубтың араласчылары «Чыл пазы» сарынны толдырғаннар. Галина Тюкпиекова паза Артур Мамышев чонзар чылығ сӧстернең айланғаннар. Аның соонаң прайзы кӱнге пазырған: «Изен, Кӱн-чахсы! Наа чыл пазын ас пир! Изен, Илбек позың! Чоныңа ӱлҷей пир!»
Пістің улуғларыбыс кӱнні улуғлаҷаңнар, аннаң часка паза талаан сурынҷаңнар. Іди, кӱнні улуғлап, ағаа ӱс хати пазырғабыс. Аның соонаң От инее пазырып, аны азыраабыс: «От инені аарлап, чеестеп, Хыс инені азырап, аластап, улуғлабызаңар!» Читі хызыҷах алғасчынаң хада От инені, ибіріп, азырааннар. Ол туста прайзы отха пазырған.
Чуртаста хомай киректер полбазын паза ағырығлар чағын чӧрбезін тіп, хара чаламаларны ӧртеебіс. Тоғыс оолағас сабаллығ ағас салааларынаң кізілерні, иңнілерінең сапхлап, арығлаан, ирбеннең аластаан.
Чаламалар палғир тус читкенде, прайзы кибір иртірҷең хазыңзар пастырған. «Алтын пӱрліг Пай хазың, айнаң хурчанып турчазың! Кӱмӱс пӱрліг Пай хазың, кӱннең хурчанып турчазың!»
Арығланып алған соонаң хызыҷахтар чаламалар ӧңнері ниме таныхтапчатханын чарыт пиргеннер. Чуртаста прай ниме чахсы полар ӱчӱн, полған на кізі ӧңніг чалама хазыңа палғаан. Музей тоғынҷылары талғаннаң прайзын сыйлааннар. Олғаннар ууҷаларнаң хада сарын толдырғаннар: Кибірліг хазың тур салтыр, Чаламалар палғал партыр! Чаламалар палғал парғанда, Ағазыбысха пазыралар!
Кибірлер ипти ирт парғанда, ойыннар тузы чит килген. Олох туста «Тӧреен тілімні улуғлап» тегілек стол тоғынған. Ууҷалар Светлана Герасимовна Межекова паза Надежда Никитична Топоева, олғаннарға сурығлар пиріп, Хакасияның тархынын, кибірлерін хайди пілчеткеннерін сыныхтааннар.
Хакас чонның пис ойыны иртірілген. Урух тастиры, таңма атары, тас тастиры, ат тартары, хазых ойыннарда ӱгренҷілер кӱстерін сынааннар. Олғаннарның полғаны ла прай чирде аралазарға кӱстенген. Оңхактағы палаларның сиихтазы, аахтасчатханы музейге толдыра чайылған. Олар уғаа хынығ ойнапчатханнар. Кӧрзебіс, улуғларыбыс таа хада ойнирға кірібістірлер.
Ойыннарда утханнарға алғыстас пічіктері читірілген. Сыйыхтарны спонсорлар холынаң проект устағҷызы, кураторлары, «Ынархас» клуб араласчылары, музей директоры алғаннар.
Соонаң азыранҷаң тус чит килген. Ууҷалар чарба ӱгренең, татхыннығ ханнаң, от чейнең сыйлааннар.
Улуғ алғыс «Хуртуйах тас» музейнің директоры Оксана Сергеевна Горбатоваа, піске «Чыл пазы» проектті иртірерге полысхан ӱчӱн. Леонид Васильевич Горбатов кибірлер иртірерге полыс пирчеткеніне алғыс ползын. Ӱлӱкӱнні Галина Константиновна Тюкпиекова паза Артур Васильевич Мамышев матлама апарғаннар. Галина Константиновна паза мин пу проекттің кураторлары полчабыс, ол кибірлерні чахсы пілче, ідӧк наа оңдайларнаң тузаланарға хаҷан даа тимде. Проекттер тимнеен кізілер хайдағ улуғ тоғыс апарарға кирек полчатханын пілчелер.
Ӱгренҷілерібіс проектті арачылап алғаннарында, спонсорлар ахчанаң, ас-тамахнаң полыс пирербіс тіп молҷааннар, олар сӧстеріне турысханнар. 5 муң салковай артиинаң пиргеннер, ит, істі-харын, хан ағыл пиргеннер. Идінҷек Яна Витальевна Толмачеваа улуғ алғызыбыс читірчебіс!
«Ынархас» клубтың араласчылары олғаннарға полысханнар, прай ойыннарда араласханнар. Палалар улуғларыбыстаң кибілерге ӱгренчелер. Проектті арачылаан Пилтірдегі школаның ӱгренҷілері кибірлер иртірерінде паза ойыннарда ӧткін араласханнар.
Чыл пазы ӱлӱкӱнібіс чахсы паза ипти ирт парған. Кибірлер иртіріп, арығланып алғабыс, чахсы нимедеңер сағынып, чоныбыс ас-тамаан чіп алып, ибзер чахсы кӧңніліг айланғабыс. Алас, алас, алас прайзына ползын!
Автор :
Лариса ЧЕБОДАЕВА, Пилтірдегі 2 № школаның хакас тілі ӱгретчізi
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы