ЫНАРХАССАР АҒЫЛЧАТХАН ЧОЛЛАР
02.04.2019
Хабарлар
Хакасияда ирткен фестиваль араласчылары (сол саринаң) Дарья ШАЛГЫНОВА (Хакасия), Карина ТАННАГАШЕВА (Кемеров облазы), Айэлита САГААН-ООЛ (Тува Республика)
Регионнар аразындағы фестиваль. Олғаннарның пу пайрамы пӱӱл Хакасияда 10-ӌы хати иртті. Нимее ол чарыдылғаннаңар паза кемнер анда араласханнаңар пістің пӱӱнгі алғым искіриибістең піліп аларға чарир.
ААЛӋЫ ПОЛЫҢАР ХАКАСИЯДА!
Пӱӱлгі «Ынархас чоллары» фестиваль чоннар аразындағы даа синде ирткен тиирге чарир. Тува Республиканың, Омск, Кемеров, Иркутск областьтарының, Хызылчар крайының паза Моол чирінің ӱгренӌілерінең пасха, пістің республикада Хыдат чирінің паза США-ның ӱгретчілері студенттерінең хада аалӌы полғаннар. Хакасиябыстың ӱчӱн, тізең, республика синінде ирткен фестивальның чиңісчілері турысханнар. Пии, Асхыс, Алтай, Шира, Таштып, Ағбан пилтірі аймахтарының, Ағбан городтың паза Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназияның иң артых олғаннары пір командада полғаннар. Паза чайаачыларынаң сыназарға Хакасияда чурттығ аймах нациялар диаспоралары араласчыларының палалары килгеннер. Тиксі алза, «Ынархас чоллары» 10-чы фестиваль араласчыларының саны 160-ға читкен.
ООН-ның чарадиинаң 2019 чыл Чилегеліг чоннар тіллерінің чылы тіп чарлал парған. Хакасияда ирткен олғаннар фестивальы пӱӱл ағааох чарыдылған. Аның ӧӧн пӧгіннері - хазнабыста чурттығ аймах чоннарның ынархазын тыыдары паза олғаннарны чир-сууна хынарға кӧніктірері.
Мындағ пайрамның тӧстегӌілері Хакасияның ӱгредіг паза национальнай политика министерстволары полчалар. Оларға ідӧк полған на сай республиканың культура министерствозы хабасча.
- «Ынархас чолларын» сынап чоннар аразындағы фестиваль тіп адирға кирек. Піссер олғаннар, хазнабыстың аймах пулуңнарынаң пасха, хырығ озаринаңдаа килчелер нооза. Оларның ынархазы тыыпчатханын пу фестиваль чахсы киречілепче, - таныхтаан чооғында Хакасияның ӱгредіг паза наука министрінің орынӌызы Алла Идимешева.
Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынӌызы Нина Челтыгмашева, алғыстастарға хозылып, таныхтаан:
- Пу фестиваль олғаннарның на пайрамы нимес, ол пістің аймах нациялығ республикабыстың ӱлӱкӱні. Аннаң андар піди ле ынағ чуртаалар. Полар тузыбыстың ӱлӱзі пістің пу олғаннарыбыстың холында нооза.
Хакасияның культура министрі Леонид Ерёмин теен: «Ынархас чоннар культураларын, тіллерін сынап пик палғалыстырча. Ол ідӧк піске таңдағы кӱнге ізеніс пирче».
Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназия-интернат чайаачы олғаннар фестивальының паза пір тӧстегӌізі полча.
- Пістің учреждениенің ізии кемге дее хаҷан даа азых. «Ынархас чоллары» фестивальның араласчыларын піс ідӧк чыл сай улуғ ӧрініснең удурлапчабыс Алғыс читірчебіс 10-ңы пайрамға килген оолах-хызыҷахтарға, оларның ӱгретчілеріне. Мында полған часкалығ кӱннер сірернің сағызыңарда хаҷанға даа халар тіп сағынчам, - теен Хакас гимназия-интернаттың устағӌызы Марина Сагатаева.
"Ынархас чоллары" фестиваль араласчыларын алғыстирға килген устағҷылар
ХООС КИП-АЗАХТАР ПАЗА ХООС СӦСТЕР
Фестиваль тӧрт кӱн ирткен, 26 марттаң 29 мартха теере. Аның программазы уғаа алғым полған. Пастағы кӱнде «Ынархас чоллары» пайрамни азылған. Анаң ӱс кӱн аймах площадкалар тоғынғаннар.
Артём Топоев - Н.Ф.Катановтың адынаң хакас гимназиянын технология ӱгретчізі. Ол хызыҷахтарны хакас кип-азахтар тігерге ӱгретче, анаң хадох аймах коллекциялар сағын таапчалар. «Этника модазы» марыға олар ідӧк хада-пірге тимнеен «Хамның тынызы» коллекцияны сығарғаннар.
- Пістің хайдағ сағыс полған? Хам хамнапчатса, аның тынызы ибіркі чир-чайаанның алысханына тӧӧй поладыр. Кип-азахтарны андағох оңдайнаң тимнеебіс. Чыындыда прай алты кип. Пірсінің идее ӧнетін кӧні нимес тігілген, ікінҷізінің ниизі пасха. Хайзының мойдырығы узун алай хысха... Че прайзы ах ӧңніг кашемирдең тимнелгеннер.Чазалғаннар ах таналарнаң, нинҷілернең, - чарыт пирген Артём Владимирович.
«Хоос сӧс» марығда фестивальға аймах регионнардаң килген оолах-хызыҷахтар, сценазар сығып, пос чонының кип-чоохтарын, поэт-писательлерінің произведениелерін ӧтіг хығырғаннар.
Прай 23 олған араласхан. Олар частары хоостыра ікі группаа чарылғаннар: 11 - 14 частығлар паза 15 - 18 частығлар. Дипломнарны паза сыйыхтарны олох оңдайнаң читірерге чарадығ алылған.
- Піс паалағ пирерге тың сидіксінгебіс. Прайзы чахсы тимненізiн кӧзіткен. Полған на пала позының тілінең кибелістер хығырған. Аймах чоннарның нымахтарын истерге киліскен. Оларның, сценаа сыххан артист чіли, чалтырама толдырғаннарын кӧргенде, уламох поғдархастығ полған. Піс іди пӱрӱт, тува, моол, шор, хакас тіллерін истіп алғабыс. Орыс чонның культуразынаң олғаннар таныстырғанохтар. Пістің кӧңнібіс толған. Аннаңар «Ынархас чоллары» фестиваль иртчеткені уғаа тузалығ кирек тіп санапчам. Пу чайаачы палалар таңдағы кӱннің ізенізі полчалар нооза. Хоос сӧс аннаң андар ідӧк чахсы тиліп одырар. Улуғ алғыс читірерге кирек Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназияа, мындағ улуғ тоғыс апарчатхан ӱчӱн. «Ынархас чолларының» чолы азых ла ползын, араласчылар саны хозылып ла одырзын, - теен жюри кізізі, филология наукаларының кандидады Нина Майнагашева.
Тувадаң килген аалҷы ӱгретчiлер
ЧАСХЫНЫҢ ЫР-САРЫННАРЫ
«Этника сарыны» марығның араласчыларын ідӧк ікі группаа чарыбысханнар. Пастағызында 14 часха читкелектер пос тілінең сарыннарны толдырғаннар, ікінҷізінде - аннаң улуғлары, 18 часха теере.
Пу марығда Хакасияның адынаң ікі ле пала араласхан. Олар 14 часха читкелектернең хада чайаачыларынаң сынасханнар.
Екатерина Кызласова - Асхыс аймаандағы Калинин аалдағы ортымах школаның ӱгренҷізі. Ол Раиса Егоровна Сербигешеваның «Хызыл саңазах» сарынын толдырған. Дмитрий Бурцев - Пии аймаандағы Хызыл хара суғ аалдаң. Ол «Ӱлӱкӱн» сарыннаң сценаа сыххан.
Карина Таннагашеваа - 11 час. Ол Кемеров облазындағы Таштагол аймаандағы Шерегеш поселоктаң. Чайаачы хызыҷах шор чонның «Меен кижиге парғанчи» сарынын толдырған, орыс тіліне «Пока я молодая» тіп тілбестелче. Фестивальға хызыҷахтың іҷезі хада килген. Наталья Владимировна Таннагашева аның шор сарыннарын толдырарға кӧніктірчеткен ӱгретчізі полча.
- Карина кічігдең ала сарнапча. Ол Шерегештегі олған музыка школазынзар чӧрче. Орыс хорның араласчызы полча. Паза пістің поселокта «Часкы» аттығ олғаннарның паза саарбахтарның кіні пар. Мин анда «Кӱниҷек» студиянаң устапчам. Піс, тӧрт специалист, олғаннарны шор тіліне ӱгретчебіс. Карина ідӧк студияның ӧткін араласчызы полча. Аның чайаачы оңдайын кӧріп, мин аны пос чонының сарыннарына кӧніктір сыххам. Аның чахсы килісче, - чоохтаан ол.
- Шор сарыннарын толдырып, мин чоннар аразындағы, регион синіндегі марығларда пір ле хати чиңісчі полбаам. «Ынархас чоллары» фестивальға, тізең, пастағызын на килдім. Кӧңніме тың кірче. Мында чахсы удурлааннар, кӧп чайаачы олғаннаң танызып алғам, - ӱлескен сарынңы хызыҷах Карина.
Чайаачы кӧңніліг хызыҷах пу фестивальда ідӧк «Хоос сӧс» марығда араласхан.
Кристина Сулекова олох Таштагол аймаандағы Шерегеш поселоктың чуртағҷызы полча. 9 класста ӱгренчеткен хызыҷах ідӧк шор чонның «Мин кӧленчам» сарынын толдырған. Тілні олох студияда ӱгренчем, че сарнирға орындағы музыка школазында кӧніккем тіпче ол. «Ынархас чоллары» фестивальға мин ікінҷізін килгем. Кӧңніме ол тың кірче!» - ӧрінізінең ӱлескен Кристина.
«Амғы туста шор тілінің ӱлӱзі хайдағдыр?» - сурыбысхам мин ӱгретчі Наталья Таннагашевадаң.
- «Кӱниҷексер» прай 50 пала чӧрче. Шор тілі уроктарын піс оларға хоза ӱгредіг чіли апарчабыс. Ортымах школаларда андағ предмет амғы туста чоғыл, - нандырған ол.
ИҢ ӦӦНІ - ЫНАРХАС
Шор тілі хакас тіліне най тӧӧй, аннаңар Каринанаң Кристина нимедеңер сарнааннары чахсы пілдістіг полған. Фестивальның пасха араласчыларының, хакастардаң пасха чізе, чооғы саңай пасха. Че оларның национальнай кип-азахтарының сілии кізі хайиин тың тартхан. Кӧг тиріглерінің аймағы ідӧк уғаа таңнастығ. Тувалар сала-сула даа орыстап полчатсалар, моолларға пу кӱннерде хол салааларынаң на чоох алызарға киліскен. Оларның аразында англия тілін пілчеткеннерге сала ниик арах полған, неке. Волонтерларға, национальнай гимназия ӱгренҷілеріне, тізең, пасха хан тілінең чоохтазар опыт аларға чахсы оңдай пирілген тіп сағынчам.
Олох оңдайнаң регионнар аразындағы фестиваль араласчылары национальнай ойыннарын кӧзіткеннер, кізі хазиин хайраллаҷан таңмаларны тимнирінҷе мастер-класстар иртіргеннер. Аймах чоннар палаларының пайрамында пос холынаң иткен ниме-ноолар кӧзідии ирткен. Паза фестиваль программазы хоостыра аалҷыларға Ағбан городтың тархыннығ орыннарын кӧріп алар оңдай полған.
Наука-практикалығ конференция чиңiсчiзi
Мария ТОЛМАШОВА
Фестивальның халғанҷы кӱні иң чӱрексіністіг полған. Анда чайаачы марығларның чиңісчілерін адааннар, оларға дипломнар читіргеннер.
Іди «Ынархас чоллары» регионнар аразындағы 10-ңы фестивальның «Этника модазы» мариинда пастағы орында Тувадағы Хызыл городтың 14№ ортымах школазының ӱгренҷілері пол парғаннар.
Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназияның хызыңахтары, тізең, Шерегештегі «Часкы» кіннің араласчыларынаң хада ӱзінҷі орынны ӱлезіп алғаннар.
«Хоос сӧс» марығда 11 - 14 частығларның аразында сыйыхтығ орыннар прай хакас палаларға пирілген: Азиз Боргояковха, Виктория Чебодаеваа паза ХНГИ-ның 5-ңі класстағы ӱгренҷілеріне.
15 - 18 частығларның аразында пастағы орын пірдеезіне пирілбеен. Ӱзінҷі паза ікінҷі орыннарға Артём Саражаковнаң (Ӱс чул аал) Елизавета Тодышева (Шерегеш поселок) турысханнар. Ӱзінҷі степеньніг диплом Хызылдағы олғаннарның «Хемчик» театр студиязына читірілген.
«Этника сарыны» марығда 11 - 14 частығларның аразында Екатерина Кызласованаң Карина Таннагашева ікінҷі орынны ӱлезіп алғаннар. Кристина Сулекова ідӧк чиңісчілер санында полған. Ағаа 15 - 18 частығларның аразында ӱзінҷі орын пирілген. Тиксі марығның чиңісчілері Хун-Ханя Монгуш (Тува) паза «Печки-лавочки» ӧме (Хакасия, Кӧк хайа аал) полыбысханнар.
Пос холынаң чайаан ниме-ноолар кӧзідии мариинда пастағы орын Хакасияа пирілген. «Минің чонымның илбек кізілері» наука-практикалығ конференцияда Мария Толмашованаң (национальнай гимназия) Богдан Сыргашев (Тува) пілістерін прайзынаң артых кӧзіткеннер.
Че, хайди тіпчелер, чиңісчі полары ӧӧні нимес, марығда араласханы артых ла. Уламох «Ынархас чоллары» фестивальда. Пу пайрамның пӧгіні аймах чоннарны ынағластырары полча нооза. Ол, чоохтирға кирек, пӱкӱлеезінең толдырылча. Хакасиязар килген олғаннар чыл сай наа арғыстар таап алчалар.
Автор :
Александра КАРАМЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы