ХАЧАНҒА ДАА САҒЫЗЫБЫСТА ХАЛАРЗАР
07.05.2019
Хабарлар
Хумартхылас. Асхыс аймааңдағы Таштып пилтірі аалда 5 майда Илбек Ада чаада араласханнарға чарыдылған хумартхы тас наазынаң турғызылған соонаң пайрамни азылды.
Таштып пилтірінiң улуғ частығ чуртағҷызы Екатерина Туртановна ЧЕПСАРАКОВА (сол саринда) паза аал чуртағҷылары.
ИЛБЕК ЧИҢІС КӰНІ АЛНЫНДА АҒБАННАҢ ПАЗА РЕСПУБЛИКА ААЛЛАРЫНАҢ ТАШТЫП ПИЛТІРІНДЕ ТӦРЕЕН-ӦСКЕННЕР ПАЗА ААЛ ЧУРТАҒӋЫЛАРЫ УЛУҒ ПАЙРАМҒА ЧЫЫЛЫСХАННАР. ТАШТЫП ПИЛТІРІ ААЛДАҢ 325 ИРЕН ЧААҒА ПАРТЫР. ОЛАРНЫҢ ИЛЕЕДЕЗІ ЧААДАҢ АЙЛАНМААН, ТЫННАРЫН ЧИР-СУУБЫС ӰЧӰН ПИР САЛҒАН. ТИКСІ АЛЗА, 223 КІЗІ ТӦРЕЕН ЧИРІНЗЕР АЙЛАНМИНДЫР. АЙЛАНҒАННАРЫ, ТІЗЕҢ, ІСТЕНГЕННЕР, ЧЕ, ПАЛЫҒ-СОРЫПТАРЫ АҒЫРЫП, ЧАС ЧАЗАБААННАР. ІДӦК ХУМАРТХЫ ТАСТА ТЫЛ ІСТЕНӋІЛЕРІНІҢ АТТАРЫ ПАЗЫЛ ПАРҒАН.
Мының алнында Таштып пилтіріндегі аал клубынаң хости иргі хумартхы тас турған. Аны 1990 чыллар пасталғанда турғысханнар. Че бетоннаң иділген тас иргілен парған. Анда пазылған чааҷылар аттары чызыл парғаннар. Амғы хумартхы тасты наазынаң турғызарына аал чуртағҷыларынаң паза аймахтағы идінҷектердең чыылған ахча сылтаанда оңдай полды. Асхыс аймааның улуғлар чӧбі паза «Хуртуйах тас» музейнің тоғынҷылары, мындағ танығлығ кирекке хозылып, улуғ тоғыс апарғаннар. Тыхтағ тоғыстарына 200 муңҷа салковай киректелген.
5 майда 11.00 часха чон Таштып пилтіріндегі клубнаң хости турғызылған хумартхы тас хыринда чыылысхан. Ибіре хызыл сиден турғызылған хумартхы тас оортахтынох позынзар хайығ тартча. Чааласхан ағаларның аттары пазылған кірпистең салылған чалбах стене турчадыр.
- Амғы туста Илбек Ада чаа ветераннары ас халды. Піс оларны хумартхы тастар, сомнар паза кибелістер ле пастыра сағыста ал чӧрбинчебіс, олар миллионнап кізінің чӱреенде хаҷанға даа, - мындағ сӧстернең азылған пу пайрамнығ кӱн.
Пӱӱнгі кӱнде Таштып пилтірінде пір ле тыл істенҷізі халған - ол Алексей Николаевич Кызычаков. Улуғ частығ аға ӱлӱкӱнге кил полбаан, ибдең сыхпинча осхас. Че пайрамнығ кӱнде аның килні Мария Кызычаковаа Хакасия правительствозы паза Ис аал чӧбі адынаң сыйыхтарны аал чӧбі пазы Елена Чистыгашева читір пирген.
Мындағ танығлығ кӱнде хумартхы тас хыринда Ағбандағы чааҷылар гарнизонының аарластығ хадағҷылары хызыл знамялығ турғаннар. Хакасияның чааҷылар комиссарының полысчызы Олег Пагельс чааҷылар комиссариадының адынаң орындағы чонға хумартхы тасты пӱдіріп, асчатханнары ӱчӱн улуғ алғызын читірген: «Чаада чат халғаннар хаҷан даа сағызыбыста поларлар!»
Мында хайди даа адирға кирек ахчанаң улуғ полызығ пиргеннерні: идінҷектер Яна Толмачева, Владислав Чистыгашев, Асхыс аймаандағы улуғлар чӧбінің кнезі Леонид Горбатов, «Хуртуйах тас» музейнің устағҷызы Оксана Горбатова паза пасхазы. Таныхтирға кирек, иргі хумартхы тасты алыстырар сағыс Ис аал чӧбінің пазы полған Леонид Чистыгашевсер чон айланған хоостыра тӧріптір. Пӱӱл пу сағысты чуртасха кирділер.
Ах иснең чабылған хумартхы тасты пайрамни асханнар. Аны азарында аалның иң улуғ частығ чуртағҷызы Екатерина Туртановна Чепсаракова (хыс фамилиязы - Торбостаева) араласхан. Илбек Ада чааға аның пабазы паза тӧрт харындазы партыр. Че пабазы Туртан Торбостаев чаадаң айланминдыр. Хакасияның полған на аалында хумартхы тас турча. Анзы сибиряк чааҷыларның паза тыл істенҷілерінің Илбек Чиңіс тударына улуғ хозым иткеннерін таныхтапча.
Чон алнынзар чоох тударға сыххан полған на кізі чуртағҷыларға алғызын читірген. Мында алынҷа таныхтирға кирек Оксана Сергеевна Горбатованы, хыс фамилиязы - Бельтрекова. Ол Таштып пилтірінең сыххан. Ахча чыыр кирекке хозылып, туған-чағыннарынзар паза пу аалдаң сыххан чир-суғҷыларынзар полыс пирерге айланғанда, пір ӧменең ахча чыып алғаннар. «Минің ағамның хакас ады Макнил Адочевич Бельтреков полтыр. Ол чаадаң айланмаан. Ууҷам Чалок Оолғовнаа фронттаң ікі дее похоронка килтір. Оларның пірсі ағамның хакас адына, ікінҷізі орыс ады Николай Павлович Бельтрековха полған. Ағам чааласханнаңар архив пічіктеріне ікі дее ады киріл партыр. Аннаңар амғы хумартхы таста ағабыстың ікі ады пазыл парған. Аға-уучабыстың алты пала полтыр, че ікізі ле хазых халтыр. Алғыс ползын ағаларыбысха айас тигір ӱчӱн, амыр хоных ӱчӱн!» -теен Оксана Горбатова.
Хумартхы тас пір неделяа тимнел партыр. Владислав Леонидович Чистыгашев кирек нимелер, алып, ағыл пиргенде, аалдағы иреннер тоғынып пастааннар. Пу тоғыста араласханнарға пирілген алғыстастығ пічіктер саны илееде полған.
Ам хати пӱдірілген хумартхы таста Илбек Ада чаа араласчыларының паза тыл істенҷілерінің аттары пазылған. Таштып пилтірі аалдағы ветераннарның фамилияларын адап пирерге кирек: Амзараковтар, Бельтрековтар, Бозыковтар, Карамчаковтар, Кокояковтар, Кызычаковтар, Сагалаковтар, Сагатаевтер, Сандыковтар, Табурчиновтар, Торбостаевтер, Топоевтер, Чебодаевтер, Челтыгмашевтер, Черебеевтер, Чистобаевтер, Юктешевтер, Тюдешевтер...
Хумартхы тас азылған соонаң «Чиңістіг май» ӱлӱкӱн ойыны парған. Ибіркее ӱбӱрҷең оркестрнің ойнапчатханы паза ырлар чайылғаннар. Соонаң аалҷыларны, аал чуртағҷыларын ӱлӱкӱн столынзар иртіргеннер. Таштып пилтіріндегі хумартхы тас Илбек Чиңістің 74 чылына удур азылғаны уғаа танығлығ. Ідӧк аалдағы чон, пасхазына ізенмин, ахча чыып алып, пір ӧменең пу киректі чуртасха кирді. Ӧбекелерібісті, хумартхылап, сағыста ал чӧрбезебіс, пасхазына анзы кирек пе...
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде