ХООС СӦС ЭЭЛЕРІНІҢ ӦРІНІЗІ
22.05.2019
Хабарлар
Чапсых чыындылар. Халғанҷы туста тіл суриина, аны хайди хайраллап халарына паза тилідеріне прай даа чирде улуғ хайығ айландырылча. Анзына чахсы киречі полар Москвада «Россия чоннарының амғы литературазы» чыындылар чарыхха сыхханы.
Пістің хазнада, Совет Союзы изелген соонда, мындағ улуғ чыындылар пастағызын на сыхханы уғаа танығлығ. Аннаңар Хакасиядағы Чайаачылар туразынзар чыылысхан улустың ӧрінізін оңарарға чарир полған. Уламох тың ӧрініскеннер паза поғдархасханнар ол антологияларзар кіріп алған писательлер. Аны улуғ чидіге санирға чарир: тиксі Россиядағы иң чахсы хоос сӧс ээлерінің санына кіріп аларға полған на кізее ӱлӱс тӱспинче.
Ноға чыындылар тіп сыбыра таныхтапчам? Мында пір саңай ӱс антологияның презентациязы ирткен: поэзия, олған литературазы паза проза. Чоохха киліскенде, мында хоза танығ идерге чарир: амды 4-ді чыындызы тимнелче. Ол драматургия адалар. Ізенербіс, андар пістің Хакасиядаң піреезі хайди даа кіріп аларға кирек. Чахсы ойыннар пасчатхан чайаачы устарыбыс хай партырлар. Хайди таныхталған ирткен чылдағы драматургтар лабораториязында, амғы туста пістің республикада 32 кізі ойыннар пасча, аймах марығларда араласчалар, сыйыхтарнаң даа таныхталчалар. Хайди ӧрінмес андағ кӧзідімнерге.
Москвада сыххан антологияларның презентациязын асхан паза ӧӧн чоох тутхан Хакасиядағы Чайаачылар туразының директоры Надежда Бурнакова. Надежда Афанасьевна даа поғдархазын чазырбинчатхан: «Россия чоннарының амғы литературазы» улуғ чыындыларға пістің чир-суғҷыларыбыс таа кіріп алғаннар. Оларның чайаачы устарын ӧнетін тӧстелген комиссия кізілері матап сыныхтааннар.
- Тимнегліг тоғыс 2015 чылдох пасталған. Андада Хакасияның культура министрі полған Светлана Окольникова, Москвазар тоғыс хоостыра чӧргенде, национальная литератураларны тилітчең федеральнай кӧстегліг программа алылчатханнаңар піліп алғыр. Сах андох ол программаа кіріп алар чӧптезігде хол салыбыстыр. Анаң мында тимнегліг тоғыс пасталыбысхан, - чоохтапча Надежда Бурнакова.
Оӧн сыныхтағлығ тоғысты ХГУ-ның, ХакНИИЯЛИ-ның ученай-литературоведтері иртіргеннер. Олар чахсы оңарғаннар: мында кемні дее чарат саларға оңдай пар. Че Хакасиядаң ысхан чайаачы тоғыстарны Москвада хати сыныхтирлар. Аннаңар матап тимнирге кирек полған. Пірее авторларға тілбесчілер тапханнар, пасхазының тоғызын редакторлар кічеп кӧргеннер. Мында филология наукаларының кандидаттары Наталья Таскаракованы, Нина Майнагашеваны, педагогика наукаларының кандидады Мария Боргоякованы таныхтирға кирек: чайаачы тоғыстарны наука саринаң сыныхтааннар, тӱзедіглер иткеннер. Галина Казачинованаң Зоя Султрекова уғаа чахсы редактор полчатханнарын маңат кӧзіткеннер. Пірее чайаачы тоғыстарны комиссияа табылған кізілер хати-хати сыныхтап турғаннар.
- Хайдар парарзың, тиксі хазнабысча тараҷаң антологиялар нооза. Аннаңар матап сіренерге киліскен, - чалахай кӱлімзіресчелер антологияа кирілчеткен тоғыстарны сыныхтаан, презентация тузында аарлығ аалҷылар полған Зоя Султрекованаң Нина Майнагашева.
- Прайзы даа маңат, сіліг, тирең сағысғығ тоғыстар пас салғанға тӧӧй. Че оларны уламох чахсыландырыбызарың килче. Анаң на уйғу чох хараалар пасталыбысчалар, - ӱлесче сағыстарынаң Галина Казачинова.
- Пірдең, Галина Григорьевна прай сыныхтағлығ тоғыстарны пос кӧңнінең толдырған. Пастап кибелістерін не кӧрглебізерге хығырғабыс. Ол анаң пасхазын сыныхтап сыххан, - махтапча аны Надежда Бурнакова.
Анаң ол часкалығ ӱлӱс тӱскен, мында даа, Москвада даа сыныхтағны маңнаныстығ ирт парыбысхан Хакасиядағы писательлерге сыйыхтар читіріп пастабысхан. Позынзар чағдапчатхан полған на чайаачы усха килістіре чылығ сӧстер таапча, оңнығ ла махтабинча, кӧңнін хай-хай пӧзіксер кӧдір салча. Пастап Надежда Афанасьевна кибелісчілерні позынзар хығырған. Моисей Баиновха пирілҷең чыындыны аның пархазы алған, ағазын ундутпинчатхан ӱчӱн прайзын чылығ алғыстаан.
- Мында піске кӧмес сурынарға киліскен. Антологияа кірчеткен писательлер изен-хазых поларға киректер. Пірдең, пу чыындыларға ӧӧнінде 1991 чыл соонда сыххан наа чайаачы тоғыстар алылғаннар, - чарытча ноға Москвада сурынарға киліскенін Надежда Бурнакова.
Поэзия антологиязын алғаннар Моисей Баиновтаң пасха Галина Казачинова, Альбина Курбижекова, Сергей Майнагашев. Ідӧк Валентина Татарова аларға кирек полған. Ағырчатхан сылтаанда, кил полбаан. Хакасиядағы Чайаачылар туразының тоғынҷылары ағаа мындағ аарлығ сыйыхты читір пирер оңдай табарбыс тіп ізендір салғаннар.
Олған литературазының чыындызын аларға пазох Галина Казачинова, хоос литературадағы сол ады Мелейек Казачинова, хығыртылған. Пістің писательлернің чайаачы тоғыстарын, туснаң даа санаспин, иптестірерінде араласхан кізее турыстығ сыйых тіп паалирға чарир.
Аның соонда аарлығ сыйых алғаннар Илья Топоев паза Татьяна Казанаева. Амғы туста Москвада чуртапчатхан Людмила Костякова тӧреен-ӧскен чирінзер удаа кил парча, Чайаачылар туразынзар хайди даа кіредір. Амды аны анда сағыбаан сыйых матап ӧріндіреріне ізенчебіс.
Халғанҷызын проза антологиязы сыйлалған. Пастағызын ол чыынды илееде аар пасчатханын холында сынаан саблығ драматург Валентина Шулбаева. Артисттерге тирең сағыстығ, кӧрігҷілернің харах частарын сығарчатхан ойыннар пасчатхан автор мында позының чайаачы кӧңнін маңат кӧзіткен: аар книганы холда тут полбинчатхан чіли хылынған. Сынап таа илееде аар чыынды. Чайаачылар туразының тоғынҷылары, ідӧк хаңалҷостанып, кӧдірерге магазинзер ӧнетін чӧргебіс, 5 килограмм полған тіпчелер. Постары кӱлімзіреп тее салбинчалар. Анаң методист полчатхан Татьяна Шулбаева сағысха тӱзібіскен - поэзия чыындызы 5 килограмм пасхан полза, проза чыындызы 6 килограмм ас парған теен. Мин ағаа киртінчем: сыйиимны «майка» пакетке сухханымда, анзы талал парған. Хакасиядаң проза антологиязына кіріп алған Сергей Карачаков ӱзінді кізі полған.
Таныхтирға кирек, мындағ аарлығ сыйыхха турысхан полғаныбыс ла орындағы устағҷыларға улуғ алғызыбыс читір турғабыс, ӧрінізібіснең прайзынаң ӱлескебіс. Амды пістің чайаачы тоғыстарыбысты хазнабыстың аймах пулуңнарында хығырарлар, чир-суғҷыларыбыстаңар чахсы піліп аларлар, чоныбыстың кибір-чозахтарынаң чағын танызарлар.
Орта тіпчелер, хайдағ даа чон пос тілінең чоохтасчатса, хоости пазып, чыынды-книгалар сығарчатса, аның таңдағы кӱні пар. Аннаңар піс тее таңдағы кӱнге ізеніснең чуртирбыстар, соондағы мындағ сығарыстарда кӧп чир-суғҷыбыс аралазарын сағирбыс.
Автор :
Анатолий СУЛТРЕКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы