ЫМАЙ ІӋЕ ЧОНЫБЫСХА ЫРЫСТЫҒ ЧУРТАС АҒЫЛЗЫН
27.09.2019
Хабарлар
Халых тоғызы. Саяногорскта Тӱрк пічии паза культуразы кӱннеріне чарыдылған улуғ пайрам полған. Ідӧк «Алтынай» пірігіс, Ымай iҷені аарлап, мероприятие иртірген
Хакасияның «Алтынай» халых пірігізінің ипчілері - тыс пілбес кізілер. Ӱр ниместе абахайларыбыс, пірігістің 25 чылын таныхтап, улуғ пайрам иртіргеннер. Пу наада олар, чонны пазох чыып, Саяногорскта ікі ӱлӱкӱн пайрамнааннар. Пастағызы Тӱрк пічиине паза культуразына чарыдылған. Ікінҷі мероприятие - Ымай іҷені улуғлиры.
Хакастарның илбек худайы сӧбірелерні, ипчілерні паза палаларны арачылапча. Че XIX чӱс чылларда тӧреен чирібісте кӱснең христианство кирілгенде, аның ады ундудыл сыххан. Совет тузында, тізең, прай киртіністерге хатығ чуххан. Итсе-де, чонда Ымай тағда чуртапчатхан худайдаңар чоох сыбыра чӧрчең. Сидіксіністерге кір парған улус андар полызығ сурап айланчаң. Тӧрт чыл мының алнында «Алтынайдағы» ипчілер Ымай іҷее чарыдылған пайрамнарны тӧреміл иртірерге чаратханнар. 2015 чылдаң пасти олар, аалларҷа чорыхха чӧріп, чуртағҷыларнаң тоғасчалар, сӧбіре арачылағҷызынаңар чоохтапчалар. Тоғазығ тузында ӧткін ипчілернің ӧӧн пӧгіні - аалдағыларға полысчаң оңдайны табары. Проектті чуртасха кирер ахчаны пірігістегілер Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозының грант марығларында, аралазып, утып алчалар. Пӱӱл «Ымай іҷені улуғлирдаңар» проект хоостыра алтынайдағылар Таштып, Пии, Асхыс, Алтай, Шира аймахтарда паза Саяногорск городта пол килгеннер. Тиксі ол тоғазығларда республика чуртағҷыларынаң 500 артиинаң кізі араластыр.
Пу кӱннерде металлургтар городында проекттің иң танығлығ мероприятиезі ирткен. Ӱлӱкӱнде 70-ға чағын кізі араласхан. Олар Ким суғ хазында орныхчатхан городсар Шира, Пии, Асхыс, Алтай, Таштып аймахтардаң, Ағбан паза Харатас городтардаң килгеннер. Хакас чонның кибірли тігілген кип-азаан кис салған араласчылар морсымнығ кӧрінгеннер. Чоохтирға кирек, «Алтынай» Хакасияның устағ-пастаанаң, аймах организацияларнаң пик палғалыс тутча. Пірігіске хакас пайрамнарны иртірерге республика пазының орынҷызы Юрий Курлаев паза Ағбандағы гарнизонның пастығы Сергей Буланов полысханнар.
Пайрам ікі чардыхтаң пӱткен. Пастап ӧткін абахайлар Тӱрк пічии паза культуразы кӱннеріне чарыдылған театр кӧзідиин кӧріп алғаннар. Анаң олар, сӧбірелерні, іҷелерні паза палаларны арачылапчатхан худайны чеестеп, Ымай тағ тӧзінде кибір иртіргеннер.
Ӱлӱкӱннің пастағы чардығы Саяногорсктағы этнокультура паза музей комплексінде ирткен. Аалҷыларзар чылығ сӧстернең город пазының орынҷызы Леана Саутина айланған.
Хайди чоохтаан Леана Александровна, металлургтар городында Тӱрк пічии паза культуразы кӱннері тӧреміл иртчеткені уғаа танығлығ. Ол пайрам Саяногорскты пурунғынаң палғалыстырча. Городтағылар хакастарның пай культуразын хайди даа хайраллирға киректер. Анаң Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаков чоох тутхан. Михаил Анатольевич, «Алтынай» пірігістің тоғызына пӧзік паалағ пиріп, ӧткін ипчілерні ӱлӱкӱннең алғыстаан, оларға часкалығ паза хазых чуртас алғаан. Ідӧк министр 2020 чылда Россияда чуртағҷылар санға алылардаңар искірген. Аның тузында пістің чонға хайди даа «хакас» пазынарға кирек. Чонның саны кӧп полза, піске праволарыбысты арачылап аларға хай-хай ниик полар. Михаил Побызаков пірігістегілерні ол сағысты чир-суғҷыларыбысха искірерге сурынған.
Ідӧк чыылған чонны пайрамнаң Хакасияның ӧӧн чарғы приставы Алёна Романова, республиканың пала праволарынҷа уполномоченнайының полысчызы Маргарита Субракова паза «Алтынай» пірігістің улуғ арғызы Роман Булыгин алғыстааннар.
Чылығ сӧстер читірілген соонда ойын пасталған. Аны пастыра кӧрігҷілер, оларның санында орындағы школаларның паза училищенің ӱгренҷілері полғаннар, Ымай іҷенең, Чир Иненең, Пічік Ханнаң, Кӱн Пічікнең паза Ай Пічікнең танысханнар. Ол матырларнаң хада сценаа орхон-ким пічіктерні тапхан істезігҷі Даниэль Готлиб Мессершмидт сыххан. Ойынның ӧӧн сағызы - тіллер Оӧркі чайааннардаң пирілче, піс, тізең, оларны хайраллабинчабыс. Хакастарның ӧбекелері сағыстарын тастарда артыс салғаннар, че тіл чіт парған. Пістің ӱлӱзібіс хайдағ полар ни? Чоныбыстың, тілібістің орнына «тархын істері» ле халар ба? Ойын сағысха тӱзіртче. Аның сценарийін артист паза «Алтынайның» устағҷызы Татьяна Майнагашеванаң писатель Галина Казачинова пастырлар. Прай рольларны Хакас паза Орыс драма театрларының артисттері толдырғаннар.
Актерлар ойынны кӧзідібіскенде, сценаа саблығ ырҷы Ираида Ахпашева сыххан. Кееркестіг ӱнніг чайаачы сіліг сарыннарынаң кӧрігҷілернің чӱреен кӧӧреткен.
Пайрамның пастағы чардығы соонда халых пірігізінің ипчілері Ымай тағзар чол тутханнар. Полған на кізі Худайдаң пала-пархаларына, туған-чағыннарына пик хазых, ырыс сурынарға сағынған полбас па. Ызых чирзер читкенде, аалҷыларны, ирбен отнаң ыстап, арығлааннар. Анаң хам Виктор Киштеев, тӱӱр саап, тайығ иртірген. Олох туста ипчілер Ымай іҷені, алғыстап, азырааннар. От салылған чирдең ырах ниместе ӧсчеткен ағазахтарға чаламалар палғааннар. Прайзы ызых чирдең сағынған сағыстар толар тіп ізеніснең нанған.
Хакас ӱлӱкӱннерні иртірерінде кӧп кізі араласхан. Че «Алтынайның» Саяногорсктағы пӧлиин алынҷа таныхтирға кирек. Андар ӧӧнінде имнег киреенде істенчеткен улус кірчеттір. Надежда Тимонинаның устаанынаң олар, Хакасияның аймах пулуңнарынаң килген улусты сыбыра чылығ удурлап, Ымай іҷее чарыдылған ӱлӱкӱн пӧзік синде иртсін тіп кӱстенчелер. Пайрам полған кӱнде тигір айас турған, чоныбыстың чуртазы андағох чарых ползын.
Автор :
Майя КИЛЬЧИЧАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы