ЧУРТАЗЫН ТЕАТРҒА ЧАРЫТХАН
04.10.2019
Хабарлар
Режиссер Эльза КОКОВА паза актёрлар Игнат КАЙДАЧАКОВНАҢ Виктор КОКОВ
Чоныбыс поғдархазы. Хакасия искусствозының саблығ деятельі, режиссер Эльза Кокова республиканың чарых «чылтыстарының» пірсі полча. Ол турғысхан ойыннар театр искусствозының алтын чыындызынзар кірчелер. Эльза Михайловна, хазых полған полза, пӱӱн 80 чазын таныхтирҷых
ПАСТАҒЫ ХААЛАҒЛАР
Эльза Кокова кічігдең театр искусствозына тартылӌаң. Анзы тиктең нимес. Режиссерның пабазы - таланттығ писатель, «Акун» пьесаның авторы Михаил Коков. Ол пьесадаң хакас драматургиязы пасталған.
Чайаачы хылиин Эльза Кокова Хакас национальнай школада ӱгренчеткендӧк кӧзіткен. Тыс пілбес саарбах пос кӧңнінең ойыннар турғызарында ӧткін араласчаң, аймах матырларны сағын тапчаң. Ӱгретчілер таланттығ хысха театр институдында узын тилідерге чӧп пиргеннер. Ибдегілер ол сағыснаң чарасханда, чир-суғӌыбыс школа соонда Хызылчардағы А.С.Пушкиннің адынаң драма театрының студиязындағы актерлар пӧлиинзер кіріп алған. Анда пілістер алғаны хакас хысха тузалығ полған.
Че олох туста хайди даа режиссерға ӱгренерге кирек тіп сағыс тӧреен. 1961 чылда Эльза Кокова, Хызылчардағы студияны маңнаныстығ тоозыбызып, Ленинградтағы театр, музыка паза кинематография институдынзар кірче. Театр вузында ол узын саблығ ӱгретчі Леонид Вивьеннің холында таптаан. Таныхтирға кирек, хаӌаннаң режиссер тоғызы ир кізінің тіп саналӌаң. Ол туста тиксі CCCP-да нинӌе-де ле режиссер ипчі полған. Эльза Михайловна, пір хати студент чылларын сағысха киріп, оларның курста ікі ле хыс ӱгренген тіп чоохтаптыр. Аннаңар чир-суғӌыбыстың пик хылиина, хатығ сындырлығ полғанына морсынарға кирек.
1965 чылда Хакас автоном облазының театрында улуғ премьера ирткен. Артисттер «Ай ӧлген хараада» ойынны кӧзіткеннер. Спектакль - Эльза Кокованың дипломнығ тоғызы. Башкир драматург Мустай Каримнің пьесазы хоостыра турғызылған ойын кӧрігӌілерні таңнатхан, сағысха тӱзірткен. Олох чыл Эльза Михайловнаның чайаачы тоғызына критиктер пӧзік паалағ пиргеннер. РСФСР синінде ирткен национальнай драматургия кӧзідиинде «Ай ӧлген хараада» ойын лауреат атха турысхан.
УНДУДЫЛБАС ОЙЫННАР
Эльза Кокова - пастағы хакас ипчі-режиссер. 1965 чылдаң ол Хакас театрының сценазында 80 артиинаң спектакль турғыс салған. Чир-суғӌыбыстың чайаачы ис-пайы хайхатча. Ол античнай трагедияны, орыс паза хырығ озариндағы пьесаларны турғызыбызарға кӱс полған. Эльза Михайловна классика произведениелеріне хынӌаң. Аның кӱстенізінең артисттер В.Шекспирнің «Гамлет» паза «Король Лир», К.Гольдонинің «Трактирщица», Г.Фигейредоның «Эзоп», Б.Шоуның «Антоний паза Клеопатра», К.Чапектің «Іӌе», Г.Ибсеннің «Привидения» чайаачы тоғыстарын кӧзіткеннер. Хакас режиссер амғы драматургияны хайиинда тутхан сылтаанда, театрның репертуарын Г.Гориннің «Геростратты ундут саларға», Н.Думбадзенің «Закон вечности», А.Вампиловтың «Улуғ оолғы» пьесалары хоостыра чайалған ойыннар пайытханнар. Оларны турғызып, Эльза Михайловна пӱӱнгі кӱннің сурығларын кӧдірӌең, оларға нандырығ тілеӌең.
Хакас пьесалардаңар чоохтаза, 1969 чылда Эльза Кокова драматург Михаил Кильчичаковтың «Хулғалар» тоғызын хатап турғысхан. Нааӌыли чайалған ойынны кӧрігӌілер чылығ удурлааннар. Режиссер Валентина Шулбаеваның пьесаларынаң улуғ тоғыс апарған. «Чуртас салғағында», «Тирең кичігде» спектакльлар пастыра хакас ипчілернің омалары, чиит улус, оларның сағыс-кӧрістері кӧзіділген. Че Эльза Кокованың иң хынған пьесазы «Акун» тізе, саба полбас. Аны чир-суғӌыбыс нинӌе-нинӌе хати турғысхан. Чайаачы устың пабазы Михаил Коков ах чарыхтаң ирте парыбысхан. Аның чарых омазын Эльза Кокова хаӌан даа чӱреенде ал чӧрҷең.
Хакас режиссерның 1960 - 1980 чылларда турғызылған ойыннары кӧп хати СССР-ның паза РСФСР-ның культура министерстволарының Аарластығ паза алғыстас пічіктеріне турысханнар. Пӧзік паалағ «Сойан тағлары» спектакль алған. Ол ойын писатель Сергей Сартаковтың романы хоостыра чайалған. Аның ӱчӱн Эльза Кокованы СССР-ның Писательлер паза Композиторлар пірігістері сыйыхтарынаң таныхтааннар.
НАА ТУС - НАА ПӦГІННЕР
Таңнастығ даа, че сидік 1990 чыл-ларда Хакасияда культура ӧңнен сыххан тиирге чарир. Пістің чайаачылар соон сӱрістіре хынығ проекттер чуртасха киргеннер, наа оңдайнаң тоғынарға кӱстенгеннер. Ахча саринаң прайзына хатығ чуххан даа полза, артисттер хырығ озаринзар фестивальларға чӧр сыхханнар. Театр искусствозында, тізең, 1991 чылда танығлығ кирек пол парған. Хакас автоном облазының ӧӧн театры ікі культура учреждениезіне чарылған. Хакас драма театрының хоос устағӌызына Эльза Кокованы турғысханнар.
Режиссер ипчінің устаанынаң ӧмедегілер чоныбыстың чозах-кибірлеріне чарыдылған программалар тимнееннер, видеоға суурғаннар. Артисттер От инезінзер орта айланарға, кибірлер иртірерге ӱгренгеннер. 1990 чылларға оларның кӧбізі ундудыл таа парған. Кӧрігӌілерні театрның нааӌылалған репертуары аптаан. Амды сценада «Албынӌы» алыптығ нымах, Алиса Кызласованың «Тағ ээлерінің алтын пубайы» паза «Ах пӱӱрнің тӧллері» пьесалары, Чингиз Айтматовтың «Энесай» произведениезі, Карим Чаконың «Чингисханның хынызы» паза «Чалыннығ оттың харах чазы» чайаачы тоғыстары турғызылғаннар. 1996 чылда чон кибірлерін хайраллир тоғысты тӧреміл апарчатхан ӱчӱн Хакасияның пастағы профессиональнай театр ӧмезі «национальнай» атха турысхан. Ол чайаачыларыбыстың улуғ чидии полған.
Эльза Михайловна хоос устағӌы полып он чыл істенген. Аның кӱстенізінең театрға чоннар аразындағы фестивальларға хығыртығлар сыбыра килӌеңнер. Артисттер ойыннарны «Туғанлык» (Уфа), «Науруз» (Казань), «Чингиз Айтматов паза театр» (Кыргызстан) фестиваль-марығларда кӧзіткеннер. Полған на сай ырах чорыхтардаң театрның ӧмезі сыйыхтығ айланӌаң. Кӧзідімге, «Чалыннығ оттың харах чазы» Казаньда ӱс номинацияда утып алған. Ол ойын ідӧк «Манас» эпостың 1000 чылын пайрамниры» улуғ мероприятиее таллалған. «Тӱгенӌі хам» спектакль ӱчӱн Хакас драма театры «Скифтің кӧрізі» III тилекейдегі театр олимпиадазының лауреады полыбысхан. Режиссерның халғанӌы тоғызы Ф.Шиллернің «Мария Стюарт» трагедиязы хоостыра турғызылған. Ікі королевадаңар ойын «Хайхастығ кӧзеңелер» республика фестивальында сыйыхнаң таныхталған.
Фестивальлардаң пасха артисттер гастрольларға удаа чӧрҷеңнер. Эльза Кокованың устаанынаң хакас чайаачылары спектакльларны Финляндияда, Турцияда, Моол чирінде, Россия регионнарында кӧзіткеннер.
Эльза Михайловна Россияның театр деятельлері пірігізінің кізізі полған, 1991 чылда ол «Чон чарии» киндені чарыхха сығарыбысхан. Скульптор Ирина Карачакова-Картинаның шедеврлер чыындызын Хакасиязар ағылғанында режиссерның улуғ хозымы пар. Республика чуртағӌылары, Эльза Михайловнаның ӧткін хылиин піліп, аны ӱс хати Ағбан город чӧбінің, Ӧӧркі Чӧп депутадына тапханнар.
Театр искусствозына тӱгеде пирін салған режиссер час чазабаан. Чир-суғӌыбыс сын чирзер 2001 чылда 1 октябрьда парыбысхан. Пір ай пазынаң, тізең, Хакас драма театры 70 чылын таныхтаан. Пайрам тузында искіргеннер, театр аның тӧстегӌізі Александр Топановтың адын ал чӧрер. Ол Эльза Кокованың халғанӌы чидии полған.
Эльза Михайловна Кокова чоныбысха, республика культуразына паалап полбас хозым ит салған. Аның ойыннары - Хакас театрының поғдархазы, ӧрінізі. Режиссерның ады пістің чонда хаӌан даа чуртир, чарых чылтыс чіли чарып турар.
Автор :
Светлана СЕЛИГЕЕВА, Хакас драма театрының литература пӧлиинің устағҷызы
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде