СООХ ЧИРНІҢ ХАЙХАСТЫҒ КӦРІМНЕРІ
01.11.2019
Хабарлар
Кӧзідіг. Пу кӱннерде ХакНИИЯЛИ-да сомӌы Ирина Ковалеваның «Чарых хараалар чирінде» кӧзідии азылған
Хоос кӧзідіглерні иртірері наука институдының наа проекттерінің пірсі полча. Амды хоосчыларның паза сомӌыларның тоғыстары институттың стенелерін чазап турарлар. Пу кӧзідігнің авторы амғы туста Хакасиязар килбеен, че аның тоғыстарын кӧріп, оларнаң ӧкерсінер оңдай пар. Ирина Ковалеваның тӧреен чирі Ағбан полча, амды Ямало-Ненецкай автоном округындағы Наа Уренгой городта чуртапча.
«Чарых хараалар чирінде» кӧзідігні ХакНИИЯЛИ-ның устағӌызы, профессор Валентина Тугужекова асхан:
- Пу кӧзідігнің авторы чиит хоосчы-сомҷы Ирина Ковалева полча. Хоостар Ямало-Ненецкай автоном округының чир-чайаанына чарыдылча. Мында олаңай кӱнде паза полярнай хараалар тузында суурылған сомнарны кӧрерге чарир. Таныхтирға кирек, «Чарых хараалар чирінде» кӧзідіг Тува Республикада ирткен, анаң Хакасиязар килген.
Хакасия культуразының саблығ тоғынӌызы, сомӌы Юрий Кудряшов чайаачы кӧрістіг чииттернің тоғыстарын чонға кӧзідерге сыбыра кӱстенче. Ол килген чонны чиит авторнаң таныстырған.
- Пӱӱл Хакасияның наука институды пайрамнығ 75 чылын таныхтапча, - чооғында таныхтаан Юрий Тимофеевич. - Сірер, науканаң айғазып, пурунғыдаң пӱӱнгі кӱнге теере аны істесчезер. Сомҷы Ирина Ковалева позының хоос сағыс-кӧрістерін сомға суурып, читірер сағыснаң хынчатхан киреенең айғасча. Тувада аны чахсы удурлааннар, хоосчылар пірігізіне алғаннар. Чиит сомҷы пӱӱл Хакасияҷа кӧп чӧрген. Килчеткен 2020 чылда Ирина Ковалеваның чирібіс сомнарының кӧзідиинең танызарбыс.
Ю.Т.Кудряшов ХакНИИЯЛИ-ның тоғынӌыларын чайаачы кӧзідіглер иртірчеткен ӱчӱн алғызын читірген паза пайрамнығ чылнаң алғыстабысхан. Анаң прайзы сомнардағы хоостарны кӧрерге ирткен. Тиксі 40-ха чағын тоғыс кӧзідіге сығарылтыр.
Хоостарны хоосчы позы чайапчатхан полза, сомӌының хоос кӧрізі чир-чайааннаң палғалыстығ. Хайзы-да чыл ибіре сілігні кӧр таапчатса, пасхазы аның хайдағ-да пір тузына ӧкерсінедір. Ирина Ковалева Ыраххы Север чирінің аймах тузын сомнап салтыр. Оларда чайғының сӧрӧн суғларындағы пулуттарны, кӱскӱ пӱрлерге пастыр салған арығ аразын, часхыда хайылып пастабысхан кӱбӱр харны кӧрерге чарир. Хайзы соох чирде ӧзімнер ӧспинче дее сағынча полар, че сомӌы андағларның кӧрізін алыстырар оңдайлығ. Алтынзархы соох хыри-пазы чох чирлерде кізі азаа паспаан чир-чайаан пар. Олох туста чылығ сомнар Хакасияа чағыннар.
Сомналған ӧзімнерзер кӧрчетсең, оларны чир-чайаанның сибер холлары хысхаӌах тусха таңмалап салған осхас. Ідӧк пу тоғыстарда ипчінің чылығ хайии пілдірче. Оттардағы арчы тамӌыхтарын хысхаӌах тустың харах частарынаң тиңнестірерӌікпін. Соох чирде полярнай узун хараалар турыбысса, чарых кӱнніг тус аарлығ полыбысча полар. Хыролан парған ӧзімнер хайхастығ чібек хоостарға тӧӧйлер. Ол чирде ӧӧнінде хазың паза сабаллығ ағастығ арығлар пар. Хазың ніске, чабыс ӧсчеттір. Чир-чайааннаң пасха, сомнарда хайхастығ омалар чайал парчалар. Кӧзідімге, пір сомны «Мамонт тӧкпес» адап саларӌыхпын. Арығ хойнында чатчатхан тӧкпес мӱӱстіг мамонт пазына тӧӧй кӧрінче. Хузух ағазының чахайахтанчатханын пастағызын на сомда кӧрерге килісті.
Мындағ оңдайнаң сомӌы Ирина Ковалева кӧрігӌіні Ыраххы Север чирінзер апарча, хайхастығ сілиинең таныстырча.
Автор :
Елена САГАТАЕВА Сом Дина КАРАМЧАКОВАНИ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде