СООНА САЛДЫРБАС ТОҒЫСТАР
04.03.2020
Хабарлар
Чыылығ. Ирткен неделяның халғанҷы тоғынӌаң кӱнінде Таштыпта Хакасияның пазы Валентин Коновалов амғы туста сағыссыратчатхан сурығлар хоостыра чыылығ иртірген
Чуртас турғысчатхан аймах-пасха сурығларның айланызында ӧӧн хайығ кирексіпчеткеннер поллача. Хайди піс пілчебіс, пістің хазнабыстың Конституциязына алызығлар киреріне Россияның прай чоны ӱн пирер тус чағдап одыр.
22 апрельде полғаныбыс ла пу уғаа нандырығлығ сурығларға кӧрізін читірер.
Пу чылда пісті паза пір килкім тоғыс сағыпча: октябрь айда Россияның прай чуртағҷыларын санға аларына тимненіс парча. Пу план хоостыра иртірілчеткен тоғыс.
Пӱӱнгі кӱнде чирнең тоғынары ам даа кӧп сурығ тӧрітче. Аал чуртағҷылары ӧӧн пайларынаң орта паза парыстығ тузалан полбинчалар. Пілбинчелер бе алай хынминчалар ба?
Ирткен чылда кӱскӱде хазыр чиллер полып, тайға-арығларда илееде ағас сыы саптыр салған. Ол ай-пораан пол парған чирлерде час-хыда ӧрттер сых парчадарына хорғыс пар. Аннаңар андағ орыннарны чирде чатчатхан ағастардаң сағамох арығлап пастирға кирек.
Пу сурығлар ибіре Таштыпта ирткен чыылығда чоох парған. Республика кініне чағын на нимес аймахсар республиканың устағ-пастаандағылар, аймахтар пастары килгеннер.
Оларға орындағы аал чӧптерінің пастары хозылғаннар.
Чыылығны асхан Хакасияның пазы Валентин Коновалов. Пӱӱн піс соона салдырбас сурығларны ӱзӱрербіс теен ол. Хайди таныхталған аның чооғында, амғы туста республикада 11 национальнай, 49 региондағы программа тоғынча. Пӱкӱлее олар 6 миллиард салковайға паалалчалар. Олар прайзы чонның чуртазын чахсыландырар пӧгінніглер. Че ол тоғыстарны толдырарға чӧптезіглер идері уғаа майың парча. Пӱӱнгі кӱнге 40 ла процентке читче. Ол тоғысты чапчаң апарарға кирек. Пос устаныстар хайди кӱстенібізерлер, андағох салтарлар полар. Аннаңар прайзына март ай тоозылғанҷа чӧптезіглерні ит саларға чахаан Валентин Олегович.
Позының хысхаҷах чооғын тоозыбызып, ол кӱн сурығларын ӱзӱрерге чӧп пирген.
Чыылыға килгеннернің алнына пастап Татьяна Шаршова сыххан. Ол Хызылчар крайынҷа, Хакас Республикаҷа паза Тыва Республикам хазна статистиказының федеральнай служба управлениезі устағҷызының орынҷызы полча. Хайди таныхтаан Татьяна Владимировна, октябрь айда пістің хазнада улуғ мероприятие иртіреріне тимненіс парча.
Пӱӱнгі кӱнде аймахтарда, городтарда уполномоченнайлар тоғынып пастабысханнар. Комиссиялар тӧстел парғаннар. Ирткен чылларның читпестерін санға алып, оларны тӱзедер тоғыс парча. Оӧнінде орамалар аттарын, туралар номерлерін хайда кирек нааҷылирға кӧстеглер турғызылча. Кирек пічіктер прай тимде осхас.
Кӱскӱде полар санға алыс наа оңдайларҷа иртірілері кӧрілче. Чуртазыбысха кирілчеткен саннығ технологияларнаң тузаланарлар.
Чонны санға алчатханнар амды чаҷын, ручка орнына планшетнең тузаланарлар. Паза наа технологияларны чахсы пілчеткеннерге пос алынҷа хазна полызығлары пастыра санға турыбызарға чарир. Андағларға 1 - 20 октябрьда тус пирілер.
Пу килкім тоғыс хазнабыста нинҷе, хайдағ нациялығ чон чуртапчатханын піліп алар пӧгіннең иділче тіп чоохтаан Татьяна Шаршова.
Аның салтарлары бюджетті санирға, алындағы чылларға планнар тимнирге кирек полар.
Аал чуртағҷыларына теелчеткен ӧӧн сурығ - ол чир сурии. Чазырбин чоохтаза, мында итчең тоғыс ам даа пас азыра. Совхозтар чох пол парғанда, оларның чирлерін, анда тоғынғаннарға ӱлестіріп, пос алынҷа тудынарға пирібіскеннер. Кӧбізі ол «сыйыхнаң» орта тузаланча. Че пирген ӱлӱстерін албааннар илееде. Ол сылтағнаң ээзі чох чазы-хыралар тастал парғаннар. Андағ чирлердең налогтар кірбинче, орындағы бюджеттер илееде ахча читіре ал полбинчалар. Аннаңар аймахтар пастарына пу сурыға сыбыра хайығ саларға кӧстег пирчелер. Сағам Орджоникидзе паза Таштып аймахтарында киректер чахсы парчаттыр. Пасхазында ам даа сағынчатхан осхастар.
Пу уғаа кирек, че ноға-да чазығ парчатхан тоғыстаңар искір пирген Хакасияның ис-пай паза чир хайызығлары министрінің пастағы орынҷызы Дмитрий Панарин. Чооғын тоосчадып, чирібіснең тоғынарын чахсы синге кӧдірібіссебіс, бюджедібіске ідӧк чахсы хозым полар теен ол.
Чир-чайаан ис-пайы паза экология министрі Сергей Арехов чооғында, ирткен кӱскӱде хазыр чиллер полып, тайға-арығларда кӧп ағас сыы саптыр салғанына теелген. Сынап таа, хар тӱрчедең хайыл парар. Чыл сай, теедег, ағас хониинда улуғ ӱрег ағылчатхан ӧрттер пазох ла иркінібіс алнында турыбызар. Ол хыйалдаң ос халарға амох тимненерге кирек. Соонаң орай пол парарға айабас.
Пӱӱнгі кӱнге Хакасияның тайға-арығларында 2,7 муң гектар чирде сын парған ағастар чатчаттыр. Ол космостаң суурылған сомнардаң алылған сан. Че, хайди таныхтапча министр, сынында пу сан илееде кӧдіре. Сағам, парып, орнында кӧріп алңаң оңдай чоғыл. Прай чирлерзер чидіп алар транспорт кирек. Ізеніс вертолетха. Тайғалар ӱстӱнҷе учух чӧріп, прай кӧріп алза, орта санап аларына ізеніс пар. Ідӧк ол тайғаларда чағын орныхчатхан аалларны таныхтап салар оңдай полар. Сынған ағастарны арығлирын оларның хыриларынаң пастиры кӧрілче. Пу тоғысха идінҷектерні, ағас хоныхтарын тартарға килізер. Олаңай чонға одыңа пирібізерге чарабас осхас. Чилге аңдара саптырған ағастар, хуруп парып, постары тӱс парғанға саналбинчаттыр. Аннаңар закон хоостыра оларға теңерге чарабас полтыр. Хайди поларзың, андағ пістің законнар.
Республика пазы администрациязының устағҷызының орынҷызы, істіндегі политика управлениезінің пастығы Иван Макаров позының чооғын Конституцияа кирілерге тимнелчеткен алызығлар орындағы устаныстарға хайди теелерін чарытхан. Ол сағам чахсы оңарылыстығ нимес наа кирілістердеңер искірген. Турған чирде искен хулах ла хоостыра прай оңарып аларға сидік. Улам, хайди таныхтаан Россияның президенті Владимир Путин, Конституцияа алызығлар чон чарасса ла кирілер тіп. Аннаңар таңдох устағ-пастағда пасха оңдайнаң тоғынып пастирға килізерін сағирға ирте полар. Тузы читсе, кӧрінер, хайди мыннаң-мындар чуртирбыс. Итсе, ниме пісті сағыпчатханын піліп алғаны артых полбас, неке.
Чыылығны тоосчатханда, Валентин Коновалов пазох Конституция алызығлары хоостыра ӱн пирісті пӧзік синде иртірібізерге хығырған. Устағҷыларға чоннаң чахсы тоғынарға чахығ пирген.
Автор :
Георгий КУНУЧАКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде